|
Przewaga jednej ręki nad drugą przy jednoczesnej ruchowej ich koordynacji pozwala człowiekowi osiągnąć wysoki stopień sprawności, a zrazem ekonomii motorycznej. Za typowy uważa się przy tym taki rodzaj przewagi, kiedy ręka prawa dominuje nad lewą.
Już nawet potoczna obserwacja wykazuje, iż u większości ludzi zaznacza się wprawdzie przewaga prawej strony ciała nad lewą, jednak ten model funkcjonalny nie jest jedynym możliwym. W każdym bowiem społeczeństwie istnieje pewien odsetek osób leworęcznych.
Badania wykazały, że większa sprawność funkcjonalna jednej strony ciała niż drugiej nie ogranicza się wyłącznie do pracy rąk. Przewagę stronną można zauważyć również w zakresie funkcji kończyn dolnych, ruchów tułowia oraz w pracy niektórych parzystych organów zmysłowych. Podobnie jak o prawo- i leworęczności można więc mówić o prawo- i lewonożności, prawo- i lweooczności itp.
Wyróżniamy dominację:
- jednorodną (praworęczność, prawooczność, prawonożność)
- skrzyżowaną (leworęczność, lweonożność, prawooczność)
- osłabioną (obustronność)-brak przewagi czynnośćiowej.
TRUDNOŚCI W NAUCE SZKOLNEJ WYSTĘPUJĄ PRZEDE WSZYSTKIM U DZIECI WYKAZUJĄCYCH LATERALIZACJĘ SKRZYŻOWANĄ I OSŁABIONĄ
Lateralizacja skrzyżowana w zakresie ręki i oka powoduje zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej. Utrudnia dziecku kontrolę wzrokową pracy ręki. Dzieci te mają trudności w pisaniu:
- niekształtne litery,
- litery wybiegające poza linie,
- opuszczają linie,
- nierówne odstępy (za duże lub za małe),
- pismo lustrzane,
- mylenie liter o podobnym kształcie (d i b, p i b itp.)
- linie o nierównym nacisku i niejednakowym nacisku,
- łuki przekształcone w kąty ostre,
- nieprawidłowe połączenie liter ze sobą,
Napotykają też na trudności w czytaniu:
- zmieniają kolejność liter,
- opuszczają sylaby,
- opuszczają wyrazy,
- błedne odtwarzanie liter – dziecko niedokładnie odczytuje i pisze głoski, samogłoski i spółgłoski,
- dynamiczne odwrócenie liter – zmienia ich kolejność (min-nim)
- opuszczanie lub dodawanie liter,
- opuszczanie spółgłosek (wczoraj=czoraj)
- opuszczanie samogłosek (jest=jst)
Lateralizacja osłabiona często wiąże się z ogólnym opóźnieniem rozwoju. Objawy podobne są do objawów występujących przy obniżonej sprawności manualnej. Często z osłabieniem procesu lateralizacji wiążą się zaburzenia orientacji przestrzennej. Trudności w zakresie orientacji w schemacie własnego ciała przenoszą się na stosunki przestrzenne.
Dzieci o opóźnionym procesie lateralizacji są zazwyczaj mniej sprawne ruchowo od swych rówieśników. Często w przypadku oburęczności zaznacza się brak koordynacji w pracy rąk. Koordynacja ruchowa jest niezbędnym warunkiem precyzyjnego i sprawnego działania. Należy zatem pamiętać, że o typie dziecka lweoręcznego decydują: tempo i siła procesu lateralizacji, strona, czyli inaczej przewaga stronna się zaznacza w zakresie kończyn górnych, oczu, sprawność ruchowa każdej z rąk oraz wzajemne ich współdziałanie.
Dziecko leworęczne znajduje się zazwyczaj w sytuacji o wiele trudniejszej niż jego rówieśnicy. Szczególnie początki nauki szkolnej, przede wszystkim zaś początki nauki pisania bywają trudne, a nawet szokujące. Dlatego też zarówno rodzice, jak i nauczyciele powinni odnosić się do ucznia leworęcznego szczególnie z dużą wyrozumiałością, życzliwością i serdecznością.
Sprawą niezmiernie ważną jest wybór ręki, którą dziecko leworęczne ma pisać.
Nauczyciel od pierwszych dni pobytu dziecka w szkole powinien pamiętać o postępowaniu z tym dzieckiem i uczulić na to rodziców.
Postępowanie z dzieckiem leworęcznym:
1 krok – ustalenie dominacji (obserwacja dziecka)
Zwróćmy uwagę, którą ręką dziecko myje zęby, czesze się, rysuje, trzyma łyżkę.
Często wyniki tych obserwacji nie dają jednoznacznej odpowiedzi.
Warto wtedy wykonać próbę.
2 krok – przeprowadzenie próby:
- wkładanie koralików do pudełka w określony czasie, raz jedną ręką, raz drugą (sprawdzamy w którym więcej),
- podrzucanie i chwyt piłeczki na przemian, prawą i lewą ręką (sprawdzamy, z której ręki piłeczka częściej wypada),
- nawlekanie koralików na drucik ( wybór ręki, tempo pracy, sprawność rąk),
- obrysowywanie szablonu koła,
- zaglądanie do butelki (wybór oka)
- skakanie na jednej nodze (wybór nogi, sprawność nóg)
- kopanie piłeczki na jednej nodze.
Podczas wykonywania prób należy zwrócić uwagę na:
- odruchową reakcję dziecka,
- tempo pracy podczas wykonywania prób,
- badanie przeprowadzić w formie zabawowej,
- ćwiczenia można powtórzyć, ale tak, aby dziecko się nie zorientowało.
3 krok – dziecko „faworyzujące” lewą rękę powinno zostać przebadane przez
psychologa, który określi, czy faktycznie jest leworęczne, jeśli tak,
trzeba zaakceptować jego leworęczność.
4 krok – jeśli badania wykażą, że dziecko jest leworęczne to:
- ustawiamy lampę z prawej strony biurka, cień lewej ręki nie będzie
utrudniał pisania,
- w szkole powinno siedzieć w ławce środkowym rzędzie, gdzie światło jest
najbardziej rozproszone.
Stosunek emocjonalny dziecka do własnej leworęczności nie jest sprawą obojętną. Są bowiem dzieci, które doskonale znoszą odmienność i wyjątkowość swojej sytuacji w klasie, są jednak również takie, które bardzo nad nią boleją. Te dzieci, które psychicznie źle się czują jako leworęczne, często ćwiczą swoją prawą rękę.
W dobie komputerów i Internetu mogą się wydawać zbyt błahe, ale jak bardzo utrudniają start dziecku w szkole, wie tylko ten, kto pracował z takim dzieckiem. Ogromnie ważną sprawą jest zrozumienie przez rodziców problemów jakie napotyka ich dziecko, systematyczna współpraca rodziców z wychowawcą, a także z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, która sprzyja uczniowi, a której tak bardzo boją się rodzice.
Opracowała: mgr B. Jęśkowiak
Literatura:
1. H. Spionek: „Dziecko leworęczne”
2. red. M. Żebrowska: „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”
3. B. Sawa: „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”
|
