Potrzebę wypowiedzenia się dziecka poprzez twórczość, szczególnie widoczną w młodszym wieku szkolnym, umożliwia stosowanie technik teatralnych. Należy przy tym pamiętać, że teatr wieku dziecięcego nie może opierać się na wzorcach teatru zawodowego, ale powinien wynikać z potrzeb i możliwości psychicznych uczniów oraz ich poziomu intelektualnego.
Wykorzystywanie elementów dramy do nauczania języka ojczystego jest efektywniejsze, im wcześniej wyzwalamy w uczniach potrzebę twórczego działania. Tę okazję dajemy im poprzez inspirowanie sytuacji i zdarzeń oraz umożliwienie wchodzenie w określone role. Należy przy tym pamiętać, że wchodzenie w role nie polega na naśladowaniu konkretnych osób czy przedmiotów, ale na przedstawieniu siebie w roli. To ja jestem np.: pilotem, pielęgniarką, małym drzewem, kamykiem itp. Dziecko nie kopiuje więc konkretnych osób, a tylko prezentuje zauważone cechy.
Dostarczając dziecku odpowiednich przeżyć, uczymy je właściwych reakcji wobec napotkanych w życiu problemów natury moralnej, społecznej i estetycznej. Nauczyciel, który aranżuje na podstawie konkretnego tekstu sytuacje wychowawcze, stawia dziecko przed problemem moralnym, zmusza do zajęcia odpowiedniego stanowiska, wykorzystuje możliwości do kształtowania pożądanych postaw i zachowań. Nie jest przy tym ważne czy konflikt moralny ma miejsce w świecie realnym, czy fikcyjnym.
Gry dramowe oparte na tekstach literackich powinny być spontaniczne i improwizowane. Nie wymagają więc uczenia się tekstu na pamięć. W takim ujęciu tekst jest punktem wyjścia do podjęcia gry modyfikowanej i odtwarzanej według inwencji i pomysłowości jego uczestników, zatem przebieg i rezultat gry jest twórczością. Dobre efekty uzyskujemy wówczas, gdy gry dramatyczne oparte na tekstach literackich poprzedzamy grami, w których tworzenie fabuły rodzi się w dziecięcej wyobraźni, na przykład podajemy tylko temat lub wymieniamy przedmioty, wokół których dziecko tworzy fabułę. Możemy też tworzyć fabułę na podstawie muzyki, odgłosów dochodzących z zewnątrz, a także w wyobrażonych przestrzeniach i sytuacjach.
Przykładem komponowania fabuły na podstawie wyobrażonej sytuacji może być choćby polecenie uczniom tworzenia opowiadania dotyczącego spędzenia niedzielnego popołudnia przez tatę z dwójką dzieci, z których jedno chce pójść do zoo, a drugie na basen pływacki.
Barwny dialog między postaciami niewątpliwie uczyni opowiadanie bardziej dynamicznym i interesującym Stanie się również przyczynkiem do poznawania sposobów rozwiązywania konfliktów rodzinnych.
W stosowaniu wszelkiego rodzaju ćwiczeń dramowych bardzo istotne jest oddziaływanie nauczyciela. Szerokie pole do działania ma nauczyciel występujący w roli uczestnika gry. Może też występować w roli eksperta, przywódcy, doradcy itp.
Doskonały materiałem do wszelkiego rodzaju twórczej improwizacji jest literatura dziecięca. W improwizacji uczniowie mają swobodę w operowaniu materiałem słownym.
Tekst stanowi jedynie tworzywo, na bazie którego uczniowie własnymi słowami przedstawiają wydarzenia, komiczne sytuacje itp.
Stosujemy również tzw. inscenizacje improwizowane, nie wymagające dokładnego scenariusza i dające uczniom pole do twórczej fantazji. Omawiając twórczą działalność uczniów na bazie tekstu literackiego, należy podkreślić znaczącą rolę opowiadań twórczych, które opierając się na konstrukcji opowiadania, dają uczniom swobodę w komponowaniu akcji, rozwijaniu fabuły oraz umożliwiają dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych.
Lektura może być również kanwą do tworzenia swobodnych tekstów. Inspiracją mogą tu być opisy przyrody, przeżycia bohaterów, miejsca zdarzeń i inne.
Wykorzystywanie elementów dramy do realizacji programu języka polskiego daje tym większe efekty, im wcześniej kształtujemy umiejętność życia fikcją dramatyczną. Stąd celowość zastosowania ich w młodszym wieku szkolnym.
Nie oznacza to jednak, że każdy temat, każdy utwór literacki wymaga stosowania ćwiczeń dramowych. Znacząca ich większość może jednak stanowić podstawę do tego typu działalności.
Opracowała: mgr B. Jęśkowiak |
