Czy sześciolatek może iść do szkoły ? - zapytywano w przeszłości wiele razy. Jest to zagadnienie wciąż żywe, interesujące, dyskutowane i rozpatrywane w wielu aspektach. Problem obniżenia wieku obowiązku szkolnego stał się przedmiotem dyskusji toczącej się w różnych środowiskach. W coraz szerszych kręgach społecznych, a także wśród pedagogów, zarówno teoretyków, jak i praktyków, umacniało się przekonanie o potrzebie i możliwościach objęcia dzieci sześcioletnich nauką szkolną.
Uzasadnieniem takich poglądów było obserwowane zjawisko przyśpieszonego rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci w okresie przedszkolnym. Dodatkowych argumentów dostarczyły doświadczenia państw, w których naukę rozpoczynają dzieci sześcioletnie. Ponadto, prowadzone badania potwierdziły, że poziom rozwoju dzieci 6-letnich umożliwia podjęcie obowiązku szkolnego.
Problem dzieci sześcioletnich pojawił się ponownie w związku z wprowadzoną reformą systemu edukacji. W nowej strukturze organizacyjnej wychowanie przedszkolne uznano za ważne ogniwo systemu edukacji, obejmując dzieci 3-6 letnie zorganizowanym wychowaniem. Podstawową formą organizacyjną jest przedszkole, sieć przedszkoli uzupełniają oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych. Zachowane zostało ustawowe prawo dziecka sześcioletniego do rocznego wychowania przedszkolnego.
Wraz ze zmianami w systemie edukacji narodowej zaproponowano obniżenie obowiązku szkolnego, czyli wprowadzenie ustawowego rozpoczynania nauki przez dzieci sześcioletnie. Przy obniżeniu obowiązku szkolnego przyjmuje się założenie objęcia powszechną edukacją dzieci pięcioletnich.
Przeprowadzone badania wskazują, że obecne rozwiązania organizacyjne wychowania przedszkolnego nie stwarzają wszystkim dzieciom optymalnych warunków do osiągnięcia pełnej gotowości do podjęcia obowiązków szkolnych, a tym samym nie zapewniają wszystkim dzieciom równego startu szkolnego. Roczne przygotowanie dzieci do szkoły jest niewystarczające w odniesieniu do niektórych środowisk, zwłaszcza wiejskich, gdzie sytuacja dziecka znacznie się pogorszyła. W dalszym ciągu pewną barierą dla działań samorządowych na rzecz przedszkoli są zbyt duże koszty obciążające gminy. Z kolei wysokie opłaty pobierane od rodziców, którzy w obecnych czasach borykają się z brakiem pracy, hamują dostęp dzieci do placówek przedszkolnych. Oddziały przedszkolne, w których czas pracy ogranicza się do 5 godz. (w wielu przypadkach i ten czas jest skracany) dziennie, nie są w stanie zapewnić optymalnych warunków rozwoju dziecka jak całodzienne przedszkole.
Biorąc pod uwagę wyniki badań, jak również przykłady i doświadczenia w tym zakresie innych państw można postulować o konieczności objęcia wychowaniem przedszkolnym przynajmniej dwóch roczników dzieci przed rozpoczęciem nauki w klasie I szkoły podstawowej. Dłuższe oddziaływanie wychowawcze w przedszkolu niezbędne jest również ze względu na charakterystyczne formy uczenia się dziecka. Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się spontanicznie, okazjonalnie, często w sposób nie zamierzony. Taka forma uczenia się wymaga dłuższego czasu na opanowanie wiadomości, sprawności i poznawania świata fizycznego i społecznego oraz tworzenie dziecku materialnych warunków do uczenia się wg „własnego programu”.
Kierunki zmian w wychowaniu przedszkolnym wskazują na konieczność dokonania modyfikacji w treściach programu, jak również sposobów ich realizacji oraz organizacji procesu wychowawczego. Treści wychowania i kształcenia zawarte w programie wychowania przedszkolnego powinny ukazywać proces rozwoju poszczególnych funkcji psychomotorycznych oraz sprawności i umiejętności dziecka. Ponadto program powinien w większym stopniu uwzględniać potrzeby wszystkich dzieci znajdujących się w placówce przedszkolnej, a więc również potrzeby dziecka o przyśpieszonym rozwoju i dziecka opóźnionego. Konieczność podejmowania tego typu działań przez przedszkole jest uzasadnione indywidualnymi różnicami między dziećmi. Innym zagadnieniem programowym, który moim zdaniem wymaga rozstrzygnięcia jest jednoczesne wprowadzenie nauki czytania i pisania w przedszkolu. W obecnie zatwierdzonych programach nauka pisania jest opóźniona o rok w stosunku do nauki czytania. Należy podkreślić, że nauka pisania jest ściśle związana z nauką czytania pod względem fizjologicznym, jak i psychologicznym. Należy zastanowić się, czy nie należy łączyć tych dwóch czynności w procesie pracy wychowawczo-dydaktycznej przedszkola.
Innym ważnym zagadnieniem jest diagnoza pedagogiczna procesu rozwoju dziecka, jak również diagnozowanie gotowości do rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej.
Bardzo istotną sprawą jest więc doskonalenie sposobów oceniania dojrzałości szkolnej dziecka. Ocena dziecka kończącego przedszkole powinna zawierać diagnozę rozwoju dziecka, a zarazem prognozować, co do dalszej kariery uczniów w szkole.
Uważamy, że obecny poziom rozwoju dziecka sześcioletniego umożliwia mu podjęcie nauki w szkole, a w osiągnięciu wyrównanego poziomu przez wszystkie dzieci na pewno pomoże objęcie „obowiązkiem przedszkolnym” dzieci 4 i 5 letnich.
Agnieszka Dziubińska
Teresa Kadłubowska |
