www.szkolnictwo.pl

 Rola nauczyciela wychowawcy w kierowaniu klasą szkolną

Termin „wychowawca” nasuwa skojarzenie, że nauczyciel ma wychowywać. Należy uwzględnić fakt, iż na proces wychowawczy składają się oddziaływania szkoły, rodziny i środowiska wychowawczego. Trudno więc mówić, że nauczyciel ma wychowywać, zwłaszcza gdy rodzice nie podejmują współpracy i preferują inny system oddziaływań niż szkoła.
Wychowawca może przekazywać pewne wartości, wzorce postępowania, proponować zachowania ułatwiające dobre wybory. Nie można zmienić kierunku rozwoju osobowości bez współpracy rodziców. Wychowawca pełni więc rolę towarzysza rozwoju dziecka, pomagając mu w pokonywaniu bieżących trudności.
Każdy uczeń przynosi do szkoły inny wzorzec zachowań. Są one nie zawsze zgodne z przyjętymi normami społecznymi (wulgarne słownictwo, agresja fizyczna).Wymagania stawiane przez wychowawców, wynikające z przyjętych przez szkołę zasad funkcjonowania, mogą być sprzeczne z wzorami zachowań uczniów. Oddziaływania nauczycieli nie są, więc skuteczne i często wymagają czasu i cierpliwości, aby widoczne były efekty. Nauczyciel wychowawca nie jest w stanie zmienić całkowicie zachowań uczniów, może je jednak ukierunkować na właściwe cele lub korygować zewnętrzne przejawy niektórych wzorców zachowania. Zadaniem wychowawcy nie powinno być hamowanie przejawów agresji ucznia, lecz skierowanie jej z drogi aspołecznej na działania powszechnie akceptowane, a w miejsce form prymitywnych (bicie, kradzież, ucieczki) wytworzenie takich, które będą zgodne z przyjętymi normami etycznymi.
Dobry nauczyciel wychowawca to człowiek o dużej kulturze osobistej, którego cechuje takt pedagogiczny. Potrafi uszanować godność osobistą ucznia, nie narusza prywatności uczuć, pozwala na wyrażanie poglądów.
Nauczyciel wychowawca może traktować uczniów po partnersku lecz musi zachować odpowiedni dystans, aby zaistnieć jako lider, przewodnik. Nadmierna poufałość prowadzi do przełamania koniecznych barier, wynikających z zasad autorytetu. Uczeń musi znać swoje miejsce w świecie dorosłych i przestrzegać zasad szacunku do osób starszych, z większym doświadczeniem życiowym. Jest to konieczne dla poczucia bezpieczeństwa i zaufania dla wychowawcy.
Rolą wychowawcy jest stworzenie takiej koncepcji wychowania, która pozwoli uczniowi odnaleźć sens życia, określić światopogląd i wytyczyć właściwy kierunek dalszego rozwoju. Przy określaniu celów i zadań wychowawczych nauczyciel powinien uwzględnić potrzeby uczniów i środowiska lokalnego. Musi spotkać się z rodzicami i uczniami przedstawiając swoje propozycje oraz poprosić o propozycje uczestników zebrania. Otrzymane dane powinien uwzględnić przy tworzeniu ostatecznej wersji planu wychowawczego.
Uczniowie mają prawo wzbogacać propozycje tematów omawianych na godzinach wychowawczych. Wychowawca umożliwia im korygowanie tematów na bieżąco.
Wychowawca może w swojej pracy wykorzystywać:

1. Osobisty przykład jako wzór osobowy – uczniowie poprzez naśladownictwo i identyfikacje uczą się właściwych postaw, sposobów reagowania w różnych sytuacjach. Nauczyciel, będąc dla uczniów wzorem osobowym ma możliwość modelowania ich zachowań. Jest to możliwe w sytuacji, gdy nauczyciel jest osobą dla ucznia wiarygodną i wywołującą pozytywne uczucia.
2. Stawianie wymagań i zadań – każdy człowiek lubi mieć określone zasady postępowania, konieczne reguły i znać zakres zadań. Wychowawca powinien być stanowczy i konsekwentny, co zapewni uczniom poczucie bezpieczeństwa i porządek w funkcjonowaniu w szkole.
   Brak wytyczonych celów i zadań wywołuje u dzieci i młodzieży chaos organizacyjny. Młody człowiek nie potrafi samodzielnie zmotywować się do realizacji zadań. Powinien mieć świadomość, że ktoś pilnuje jego obowiązkowości i wymaga realizacji. Pozostawiony sam z zadaniem prawdopodobnie zaniecha podjęcia trudu realizacji i nie nauczy się odpowiedzialności.
   Ważną rolę odgrywa umiejętność stosowania nagród i kar. Jeżeli uczeń będzie nagradzany za swoje drobne osiągnięcia, to mobilizująco zadziała kara w postaci braku nagrody. Karanie uczniów uwagami, pomniejszaniem ich wartości czy naruszeniem godności jest destrukcyjne i powoduje niechęć do szkoły, nauczyciela, a często prowadzi do agresji na terenie szkoły.
3. Aranżowanie sytuacji wychowawczych – stosując np. gry i zabawy psychologiczne, wychowawca stwarza uczniom okazję do przyjrzenia się swoim zachowaniom w różnych społecznych sytuacjach. Uczniowie mogą zaobserwować zachowania kolegów, porównać ze swoimi, przeanalizować różne wersje zachowań i wybrać najbardziej pożądane.
   Umożliwienie uczniom przeżycia sytuacji symulowanych pogłębi ich wiedzę o samym sobie i swojej życiowej roli. W codziennym życiu nie mają oni czasu zatrzymać się nad tym, co robią, jak również nie posiadają umiejętności refleksyjnego podejścia do własnego zachowania. Sytuacje aranżowane na lekcjach wychowawczych mogą zapoczątkować pracę nad samym sobą. Aby wychowawca mógł skutecznie wykorzystać te sygnały wychowawcze, musi wierzyć w powodzenie stosowanych przez siebie metod.