Wpływ umiejętności czytania ze zrozumieniem na powodzenia dydaktyczne uczniów.
Sprawdziany kompetencji wpisały się już na stale w szkolną rzeczywistość. Aby uczeń osiągał w nich zadowalające wyniki musi być przygotowywany do nich możliwie najwcześniej. Zdobywanie wiedzy na kolejnych etapach edukacji ułatwia przede wszystkim czytanie ze zrozumieniem, które pozwala samodzielnie i skutecznie korzystać z różnych źródeł wiedzy.
Czytanie ze zrozumieniem miało i ma nadal znaczenie szczególne. Kształcenie ustawiczne oraz różnego typu samokształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu ze zrozumieniem.
Proces czytania jest czynnością złożoną. Polega na pojmowaniu myśli wyrażonych za pomocą umownych znaków graficznych- symboli wzrokowych, które tworzą tekst.
Czytanie tekstu opiera się na kolejnym spostrzeganiu pojedynczych liter i łączeniu ich w całości wyrazowe. Czytanie jest odmienne w zależności od wieku i dojrzałości czytającego, od rodzaju czytanego tekstu, stopnia jego trudności oraz od celu czytania.
Czytanie jest złożonym procesem dynamicznym. Występują w nim trzy elementy:
1. wzrokowy – obejmujący spostrzeżenia znaków graficznych,
2. słuchowo – dźwiękowy – będący wymawianiowym odpowiednikiem spostrzeganych znaków graficznych,
3. znaczeniowy- który kojarzy się z jego treścią.
Gdy patrzymy na tekst obejmujemy wzrokiem wyraźnie jeden fragment pole czytania. Pole czytania przesuwa się nieustannie skokami w rytmie: skok, zatrzymanie, skok, zatrzymanie.......
Przy czytaniu wzrok wykonuje trze rodzaje skoków:
1. skok z lewa w prawo, obejmuje ostrym widzenie coraz to inne pole czytania( ruchy postępujące),
2. skoki z prawa w lewo(wsteczne) , u dzieci służą do połączenia liter w wyrazy,
3. skok z końca wiersza do początku następnego.
Liczba ruchów oka zależy od:
· stopnia wprawy czytelnika,
· stopnia trudności tekstu,
· celu w jakim się czyta.
Przy rozpoznawaniu wyrazów odgrywają rolę:
· litery początkowe i końcowe,
· litery ponadliniowe (np.: kotek),
· litery podliniowe (np..: pomaga),
· litery korpusowe (np. :mama).
Czytanie:
· stanowi środek przyspieszający rozwój umysłowy dziecka, umożliwiając
mu samodzielne zdobywanie informacji zawartej w mowie pisanej,
· ułatwia naukę w nauczaniu zintegrowanym i jednocześnie lepiej przygotowuje uczniów do systematycznej nauki w klasach starszych, gdzie wymaga się samodzielnego czytania tekstów nie tylko w zakresie języka polskiego, ale i innych przedmiotów nauczania,
· wyrabia umiejętność twórczego wyrażania własnych myśli, uczuć, doznań,
· rozbudza i sprzyja rozwojowi zainteresowań czytelniczych oraz wyrabia zamiłowanie do obcowania z książką,
· uwalnia od zależności od innych osób: przy wykonywaniu prac domowych, samodzielnych zadań, rozwiązywaniu testów sprawdzających wiadomości w klasie,
· stanowi ważna dziedzinę oddziaływania wychowawczego,
· jest źródłem zdobywania wiedzy jakiego nie zapewniają żadne inne środki masowego przekazu.
Wyróżnia się następujące formy czytania:
Czytanie głośne – podczas czytania głośnego, dokonuje się analiza tekstu nie tylko od strony treści, lecz i od strony formy tzn. Zwraca się uwagę na interpunkcje poprzez odpowiednią modulacje głosu, na akcentowanie pewnych wyrazów i zwrotów od czego uzależnione jest oddanie właściwego sensu.
Przy formie czytania głośnego istnieje pięć możliwości:
1. wzorowe czytanie nauczyciela,
2. indywidualne czytanie dzieci,
3. czytanie z podziałam na role,
4. grupowe czytanie,
5. czytanie z objaśnieniem
Czytanie szeptem oraz półgłosem – czytanie szeptem stosuje się jako czytanie indywidualne. Wszystkie dzieci czytają równocześnie określony fragment tekstu, zachowując indywidualne tempo czytania.
Czytanie półgłosem stosuje się jako czytanie zbiorowe. Tę formę czytania stosuje się wtedy gdy dzieci:
· zapoznają się z ogólną treścią utworu,
· szukają w tekście odpoweidzi na pytania,
· przygotowują tekst do konkursowego czytania lub czytania z podziałem na role.
Czytanie ciche ze zrozumieniem - polega na czytaniu wzrokiem bez poruszania wargami z równoczesnym dążeniem do uchwycenia myśli zawartej w tekście. Podczas tego czytania uczeń nie ma kontroli słuchowej czytanego tekstu i ujmuje treść wyrazu jedynie za pośrednictwem analizatora wzrokowego.. Zaś jego zrozumienie stanowi istotę czytania.
Udane czytanie z pełnym zrozumieniem odbywa po spełnieniu niezbędnych warunków do których zaliczyć można: dostateczny zasób doświadczeń i pojęć z dziedziny czytanego tekstu oraz dostateczną biegłość techniczną przez co rozumiemy rozróżnianie znaków graficznych i ich przekład na myśli. Poza tym koniecznym warunkiem czytania ze zrozumieniem jest skupienie uwagi na treści czytanego tekstu..
W literaturze psychologicznej są dowody na to, że tylko te informacje, które uczeń dobrze rozumie, korzystnie wpływają na jego postępowanie i przystosowanie do sytuacji. Informacje, których uczeń nie rozumie są bezużyteczne. Rozumienie jest szczególnie ważne w procesie uczenia się. Jeśli uczeń nie rozumie czytanego tekstu, najczęściej rezygnuje z dalszej lektury lub uczy się na pamięć.
W każdej klasie szkolnej łatwo zauważyć ucznia, który nie rozumie czytanego tekstu. Uczeń taki ma ogromne trudności w przyswajaniu i zapamiętywaniu określonych informacji. Najczęściej jest to uczeń słaby i być może główną przyczyną jego sytuacji jest słaba umiejętność czytania ze zrozumieniem.
Kształcenie cichego czytania ze zrozumieniem należy do podstawowych zadań nauczycieli nauczania zintegrowanego jak i nauczycieli klas starszych.
Wdrażanie do czytania ze zrozumieniem powinno się odbywać każdego dnia i przy każdej nadarzającej się okazji, niezależnie od rodzaju kształcenia.
Tempo czytania można zwiększać, przyspieszyć poprzez systematyczne ćwiczenia w tym kierunku.
Ćwiczenia w cichym czytaniu należy stosować od chwili, gdy dziecko opanuje pewną ilość wyrazów w zakresie nauki czytania i pisania. Gdy zbierze dostateczny materiał językowy, którym będziemy mogli się posługiwać się operatywnie. Nawet najlepiej przeprowadzone ćwiczenia w cichym czytaniu nie dadzą pożądanego efektu, jeśli równolegle inne ćwiczenia wchodzące w zakres języka polskiego nie będą miały prawidłowego przebiegu. Chodzi tu przede wszystkim o stosowaną powszechnie metodę wyrazową.. Należy położyć tu akcent na czytanie i pisanie wyrazu podstawowego jako obrazu graficznego oraz na tworzenie, czytanie, i pisanie nowych wyrazów i zdań zbudowanych z poznanych liter i dźwięków, a nawet na ćwiczenia prowadzące do przyswajania obrazów graficznych cząstek wyrazowych (przeważnie sylab), które w konsekwencji później ułatwią dziecku czytanie wyrazów wielosylabowych.
Ćwiczenia usprawniające ciche czytanie w klasie I :
· wyszukiwanie wskazanych wyrazów i liter w tekście,
· wyszukiwanie w tekście imion dzieci, nazw zwierząt, zabawek...itp.
· układanie wskazanych wyrazów z liter alfabetu ruchomego,
· wyszukiwanie w tekście wskazanych zdań,
· wykonywanie poleceń wypisanych na tablicy,
· układanie zdań z rozsypanych wyrazów,
· układanie wyrazów (ewentualnie również krótkich zdań) z rozsypanek sylabowych,
· dobieranie odpowiedzi do pytań napisanych na kartkach,
· dobieranie obrazków do treści zdań oraz zdań do obrazków,
· grupowanie kartek z wyrazami dookoła obrazka,
· segregowanie kartek z wyrazami według porządku podanego przez nauczyciela,
· pisanie odpowiedzi na pytania.
Ćwiczenia usprawniające ciche czytanie w klasie II :
· wyszukiwanie w tekście odpowiedzi na postawione pytania,
· odszukiwanie fragmentów odnoszących się do osób i miejsca akcji,
· wyszukiwanie w tekstach fragmentów związanych z ilustracją zamieszczoną przy czytance,
· wyszukiwanie fragmentów, które można zilustrować obrazkami,
· wyszukiwanie fragmentów czytanek oznaczających różne wydarzenia i ustalenie ich kolejności,
· wyróżnianie fragmentów czytanek przedstawiających poszczególne obrazki,
· układanie opowiadań z rozsypanek zdaniowych,
· układanie wierszyka z rozsypanych wersów,
· ćwiczenia związane z gramatyką np.: segregowanie wyrazów, osoby, czynności, nazwy osób, zwierząt...itp.
· ciche czytanie w celu ustalenia treści czytanki lub znalezienia odpowiedzi na postawione pytania.
Ćwiczenia usprawniające ciche czytanie w klasie III :
· zdawanie sprawy z treści czytanki po jednorazowym cichym czytaniu,
· zastanowienie się nad postaciami, zdarzeniami jakie w czytance można wyodrębnić,
· wyodrębnianie kolejności zdarzeń w czytance,
· wyszukiwanie urywków ,,najładniejszych” i ,,najciekawszych”,
· przygotowanie się do dłuższych wypowiedzi na podstawie lektury,
· wyszukiwanie w tekście urywków zawierających opis wyglądu zewnętrznego osób, oraz niektórych cech ich charakteru,
· wyszukiwanie fragmentów mających formę opisu lub opowiadania,
· przygotowanie się do podziału czytanki na wyodrębniające się części i do nadania im tytułów,
· wyszukiwanie w znanych tekstach podobnych postaci i podobnych zdarzeń,
· przygotowanie się do układania planu czytanek mających formę opowiadania.
Opracowała : Alicja Jońska
|
