Opracował:
Wiesław Cierkowski
nauczyciel wychowania fizycznego
w Szkole Podstawowej nr 3
w Działdowie.
ATAK POZYCYJNY 5 : 0
Koszykówka w ostatnich dziesięcioleciach stała się jedną z najbardziej popularnych gier zespołowych. Wzrósł poziom wyszkolenia technicznego i taktycznego zawodników. Mnożą się rozmaite systemy ataku i obrony.
W koszykówce poziom gry zależy głównie od takich czynników jak: wiedza trenera, poparta przestrzeganiem ogólnych zasad dydaktycznych, powiązanie przygotowania taktycznego z innymi stronami wyszkolenia zawodnika oraz od stosowania logicznej kolejności w stopniowaniu trudności zadań stawianych przed zawodnikiem i drużyną.
Mimo tendencji do gry szybkiej i prostej taktycznie, zespół powinien rozwijać umiejętności do gry kombinacyjnej, angażującej wszystkich zawodników w ataku, a więc do gry pozycyjnej w ofensywie.
Celem pracy jest zwrócenie uwagi na atak pozycyjny 5 : 0, na jego walory i zalety, zwłaszcza zastosowania go w początkowym okresie szkolenia zawodnika, kiedy to winno się wdrażać młodych adeptów koszykówki do współpracy zespołowej. Im wcześniej rozpoczniemy naukę ataku pozycyjnego, tym łatwiej będzie wykluczyć wszelkie nieprawidłowe zachowania w grze.
Hipoteza, ze atak pozycyjny 5 : 0 przyczynia się do wszechstronnie ukształtowanego zawodnika, a gra zespołowa niekoniecznie musi uwzględniać jako pierwszorzędne warunki fizyczne poszczególnych zawodników, znajduje swoje uzasadnienie. Wszystkie wątpliwości związane z istotą ataku pozycyjnego 5 : 0 znajdą swoją odpowiedź w przedstawionych organizacjach systemów takich jak: „podaj i idź:, :dużej ósemki” oraz „koszyka”.
Metoda badawcza jaką się posłużyłem przy tworzeniu tej pracy, to analiza literatury z zakresu koszykówki oraz własne przemyślenia.
O TAKTYCE KOSZYKÓWKI
Na taktykę koszykówki składa się taktyka ataku i taktyka bronienia, przy uwzględnieniu psychologicznych aspektów kierowania walką sportową.
Taktyka ataku to zbiór metod walki o stworzenie swobody wykonania rzutu do kosza przeciwnika.
Taktyka bronienia to stosowanie takich sposobów organizacji zespołu, które spowodują uniemożliwienie realizacji celów przeciwnika w jego działaniach ofensywnych. Obrona polega na sprawowaniu indywidualnej opieki, jak i będącego w jej posiadaniu.
Realizacja założeń taktycznych jest ściśle uzależniona od predyspozycji poszczególnych zawodników, ich specyficznych cech osobowościowych takich jak: poczucie kontroli, empatia, poziom aspiracji, wyobrażenie przestrzenne, samoocena, motywacja osiągnięć, impulsywność i umiejętność podejmowania
ryzyka. Podstawowe systemy w taktyce ataku to atak szybki i atak pozycyjny, zaś w taktyce obrony to system obrony indywidualnej „każdy swego” i strefowej „zona”.
Warianty wymienionych systemów różnią się typami organizacji, na które składają się:
- ustawienie zawodników z podziałem ich funkcji;
- plan działania;
Każdy system taktyczny opiera się na indywidualnych umiejętnościach poszczególnych zawodników oraz współdziałaniu między sobą partnerów w drużynie. Poza tym nowoczesna koszykówka opiera się na:
- samodzielności zawodników w rozwiązywaniu fragmentów gry w ataku i obronie;
- wzrastającej roli rozgrywającego – reżysera gry;
- wysokim stopniu zorganizowania defensywy i jej aktywności;
- prostocie działań i szybkości ich prowadzenia;
- elastyczności w stosowaniu założeń taktycznych;
- stałym rozwoju umiejętności rzutu z wyskoku obunóż;
- nasileniu walki o odskoki oraz inklinacji do odbitek;
- odporności psychicznej i wielkiej woli walki
- bezwzględnemu podporządkowaniu się decyzjom sędziowskim;
Mówiąc o taktyce koszykówki nie sposób pominąć roli trenera, który swoją wiedzą, intuicją, wyobraźnią wpływa na wzrastający poziom gry, mając do dyspozycji coraz doskonalsze pomoce naukowe, sprzęt, techniczne środki wizualne, szeroką dostępność środków przekazu.
ZASADY ATAKU POZYCYJNEGO 5:0
1. Piłka poprzez dokładne podania winna być w ciągłym ruchu.
2. Wszyscy atakujący winni być w ciągłym ruchu (każda zmiana pozycji poprzedzona zwodem „kierunku”) dekoncentrując tym formacje obronne przeciwnika, ciągle rotować miejscami przy wykonaniu ruchów przeciwstawnych, np. jeżeli jeden ścina pod kosz, drugi powinien zrobić coś innego – atakować linię rzutów za trzy punkty, czy też wykonywać tzw. „małe ósemki” przez skrzydłowych pod koszem.
3. Zawodnik winien otrzymać piłkę tylko wtedy, gdy jest w ruchu i po oddaniu jej partnerowi kontynuować ruch.
4. Zawsze starać się oddać rzut na kosz po wytworzeniu odpowiedniej ku temu pozycji.
5. Rzut należy oddawać tak, aby była zorganizowana zbiórka w ataku (trzy punkty widzenia – dwa rogi boiska i kosz).
6. Po rzucie drużyna atakująca winna walczyć o piłkę na tablicy i wyrabiać u swoich zawodników "ciąg na tablicę", zabezpieczając jednocześnie „własne tyły” (w asekuracji przed kontratakiem).
7. Zawodnik oddający rzut bez przygotowania zbiórki w ataku powinien zebrać piłkę osobiście (jest odpowiedzialny za ewentualną jej stratę).
8. Wszyscy atakujący powinni grać przodem do kosza i w momencie posiadania piłki przyjmować pozycję „potrójnego zagrożenia”.
9. Odległości pomiędzy zawodnikami należy zachowywać około 4 – 5 m.
10. Zawodnik ataku musi tak prowadzić grę, aby obrońca „odkrył” jedną ze stron boiska dla partnera wbiegającego do podania.
11. Stosować indywidualne umiejętności gry z piłką: rzut, podanie, chwyt, grę 1x1 – penetracja (umiejętność oceny strony silnej i słabej mijanego obrońcy).
12. Stosować indywidualne umiejętności gry bez piłki: wyjście, odejście, ścięcie, obiegnięcie, zasłona, zastawienie.
13. Stosować zmiany tempa i rytmu gry w ataku.
14. Prowadzić grę w ofensywie z determinacją w celu realizacji planu taktycznego, bazując na indywidualnych cechach poszczególnych zawodników takich jak: dobra motoryka, podejmowanie szybkich decyzji, agresywność w grze, widzenie przestrzenne, umiejętność improwizacji, rozdzielność uwagi i koncentracja, umiejętność zachowania precyzji w sytuacji stresu, waleczność, orientacja w czasie i przestrzeni, umiejętność oceny predyspozycji własnych i przeciwnika, intuicja.
15. Kształtować u zawodników pozytywne wartości np.:
- nie kierowanie się pobudkami koleżeńskimi;
- ustalenie celu nadrzędnego;
- identyfikacja z zespołem;
- emocjonalnie pozytywny stosunek do członków zespołu.
16.Umiejętność czytania przez zawodników ataku stylu gry przeciwnika w
defensywie.
17.Eksponować rolę zagrywającego, który winien właściwie komunikować się z zespołem w ofensywie (opanowanie sposobów sygnalizacji i porozumiewania się co do określonych posunięć)
18.Ustalic partnera, którego należy pozostawić w sytuacji 1x1 w ataku.
19.Zaskakiwać defensywę zmianami ustawienia i wariantem gry – planem działania.
20.Śledzić styl sędziowania.
21.stale śledzić czas, wynik spotkania oraz ilości przewinień osobistych, popełnianych przez przeciwnika.
SYSTEMY ATAKU POZYCYJNEGO 5 : 0
1. ATAK POZYCYJNY 5 : 0 OPARTY NA PRZYKŁADOWYCH KOMBINACJACH DWÓJKOWYCH I TRÓJKOWYCH.
Przy zagraniach dwójkowych i trójkowych powinny obowiązywać pewne zasady, mające na celu wprowadzenie ładu w poczynaniach zespołu atakującego.
Założenia te mogą być różnorodne, np.:
a/ zawodnik, który posiada piłkę, jeżeli nie może zagrać, ma do wyboru następujące możliwości – podać piłkę do partnera i ścinać lub obiegać;
b/ podać piłkę do partnera i wykonać zasłonę piłką;
c/ podać piłkę do partnera i wykonać zasłonę od piłki;
d/ po podaniu do zawodnika, który znajdzie się na pozycji środkowego, wykonać z najbliższym partnerem skrzyżowanie i wbiegać pod kosz;
e/ zawodnik po podaniu piłki nie może zostać na swoim miejscu. Musi wykonać jeden z opisanych wyżej manewrów. Ponadto zawodnik, który otrzyma piłkę
powinien zagrać w pierwszej kolejności z partnerem, od którego piłkę otrzymał. Może zagrać z kimś trzecim, jeżeli zagranie z partnerem było niemożliwe.
W czasie wykonywania kombinacji dwójkowych pozostali zawodnicy powinni tak grać, aby nie wbiegać w pole gry dwójki zawodników prowadzącej zagrania.
Zbyt wczesne wbiegnięcie i włączenie się trzeciego zawodnika powoduje zagęszczenie pola gry, co utrudnia lub często uniemożliwia przeprowadzenie kombinacji dwójkowej. W systemie tym obowiązuje także zasada, że pięć wyjściowych pozycji winno być stale zajętych przez atakujących. Zawodnicy znajdujący się poza wysokością linii rzutów wolnych, po rzucie na kosz wycofują się celem zabezpieczenia „tyłów”.
Ilość kombinacji dwójkowych i możliwość rozmaitych rozwiązań tych sytuacji jest bardzo wielka. Stosowanie takich czy innych zależy głównie od stylu gry zespołu i założeń taktycznych.
Przed zastosowaniem wszelkich kombinacji dwójkowych czy trójkowych, o ile zachodzi taka potrzeba, należy ustalić określone sygnały komunikacyjne. Zawodnicy atakujący, nie biorący bezpośredniego udziału w zagraniu, zajmują pozycje wedle ataku pozycyjnego 5 : 0.
2. „PODAJ I IDŹ”
System „podaj i idź”, czyli atak w pięciu zawodników zajmujących przed rozegraniem akcji określone pozycje w ataku, jest pewną odmianą „dużej ósemki”. Opiera swoje działanie na zawodnikach dobrze operujących piłką, zwłaszcza w strefie podkoszowej oraz ich ciągłym przemieszczaniu się.
Mały nacisk natomiast kładzie się na współpracę z wysokim środkowym, który ma tę samą rolę do spełnienia, co pozostali gracze w ofensywie.
Każdy z zawodników winien stale szukać okazji do uwolnienia się od kryjącego i do ścięcia prosto pod kosz. Podając do swojego partnera, zawodnik ma możliwość obcięcia się przed nim lub za nim. Jeśli wybierze drogę przed zawodnikiem, do którego podał, to będzie zwykle szybko wchodził pod kosz po małej zmianie tempa biegu. Jeśli natomiast zdecyduje się iść za tym zawodnikiem, to otrzyma krótkie podanie („flip pass”) i wykona rzut z miejsca, wykorzystując zasłonę, albo odda piłkę z powrotem do zawodnika, który wykonał krótkie podanie i ściął pod kosz.
W tym systemie gry indywidualista ma doskonałe warunki do wybicia się, gdy jest dobrym strzelcem lub gdy jest szybki. System ten prowadzi do dobrej gry zespołowej, ponieważ każdy zawodnik zna styl gry swoich partnerów i dlatego umie przewidzieć ich ruchy. W tym systemie nie ma podziału na obrońców, skrzydłowych ani środkowych. Każdy zawodnik, oceniając pozycje swoich partnerów, sam decyduje w jakim kierunku się poruszać. Prowadząc stałą wymianę miejsc (tzw. koszyczek), według wymienionych założeń, zawodnicy ciągle szukają słabego obrońcy, by wykorzystać błąd przeciwnika. System ten zmusza zawodników do nauczenia się poruszania się i ścinania bez piłki. Bazuje na podstawowych elementach techniki, a więc może być stosowany w szkoleniu podstawowym. Kładzie główny nacisk na dobre operowanie piłką i krótkie podania, minimalne kozłowanie. W porównaniu z dużą ósemką posiada dodatkowe drogi zasłaniania rzutu oraz indywidualne poruszanie się.
Podanie za plecami „flip pass” jest główną cechą systemu podaj i idź, a wszystkie akcje ataku są zawsze tak prowadzone, że defensywa jest rozciągnięta.
Powszechnie popełnianym błędem jest gra zbyt kombinacyjna, w której zapomina się o celu gry. Zawodnicy mający skłonność do gry dwójkami powodują, że pozostali partnerzy, nie biorący chwilowo udziału w akcji, są bezczynni i mogą zniechęcić się do gry. Jednakże, jeżeli można stosować ten system bez naruszania dobrych stosunków w drużynie, gra tzw. dwójkach wyzwala w zawodnikach maksimum indywidualnej inicjatywy.
3. „DUŻA ÓSEMKA”
Planowe poruszanie się drużyny tzw. „dużą ósemką” stosuje się przeciwko agresywniejszym formom bronienia.
Grę bez środkowego w formie „dużej ósemki” traktuje się jako podstawową drużynową „szkołę” indywidualnego poruszania się dla nowych elementów współpracy, opierając się wstępnie na kombinacjach między dwoma i trzema zawodnikami.
Cechy charakterystyczne systemu gry bez środkowego to współdziałanie piątkowe bez użycia zasłon, natomiast często są stosowane ścięcia i ucieczki bez piłki, wejścia z piłką, starty, zmiana tempa i kierunku biegu oraz rzut z bliższej odległości do kosza.
Atak „dużą ósemką” wymaga ustawienia wyjściowego w dwóch liniach. Pierwszą stanowią dwaj skrzydłowi uplasowani obok linii bocznych, w pobliżu rogów boiska, drugą trzej zawodnicy na pozycjach w pobliżu linii środkowej. Nazwa wywodzi się od ruchu zawodników po drodze przypominającej cyfrę osiem.
System „dużej ósemki” kładzie nacisk na stały ruch piłki niezależnie od tego, czy trzech, czy pięciu zawodników jest aktywnie zaangażowanych w ataku. Jest więc bardzo podobny do systemu „podaj i idź”.
4. KOMBINACJE (ZAGRYWKI PIĄTKOWE) ATAKU POZYCYJNEGO 5 : 0, OPERUJĄCE ZASŁONAMI.
W przypadku, gdy ruch po „ósemce” ze wszelkimi jej odmianami nie przyczynia się do przewagi punktowej, a nadal w ofensywie drużyna chce grać atakiem pozycyjnym 5 : 0 może zastosować jedną z wyuczonych na treningach zagrywek, których każdy zespół powinien opanować kilkanaście. Zagrywki także winny być dostosowane, przede wszystkim, do możliwości zawodników oraz mieć uzasadnienie w walce z konkretnym przeciwnikiem. Ruch piłki i zawodników w takich kombinacjach winien być oparty na wcześniej podanych zasadach, korzystając również przy tym z aspektów gry kontrolowanej, np. uśpienia czujności przeciwnika.
Wartość kombinacji polega na zaskoczeniu przeciwnika odmiennym od standardowych przemieszczeń się zawodników ataku oraz zastosowania podań piłki w innych niż zwykle kierunkach. Kombinacje złożone wymagają posługiwania się konkretnymi sygnałami, stosowanymi bądź bezpośrednio, po zorganizowaniu ustawienia drużyny, bądź też w trakcie cyrkulacji „ósemką”, co stanowi większe zaskoczenie.
5. ATAK „KOSZYKIEM”
Nazwa tego systemu ataku wynika z ruchu zawodników, przypominającego „plecenie koszyka”.
Ustawienie wyjściowe przypomina łuk lub półksiężyc, z dwoma skrzydłowymi wysuniętymi w przód na wysokość linii rzutów wolnych oraz trzema zawodnikami w drugiej linii.
Poruszanie się zawodników polega na kolejnym wymienianiu miejsc zawodnika kozłującego piłkę z obiegającym go partnerem oraz podaniach do niego.
Atak powinien rozpocząć gracz środkowy drugiej linii, kozłując w kierunku partnera z prawej lub lewej strony. Po podaniu do partnera, który przyjmuje piłkę po zrywie ze zmianą kierunku biegu, gracz wyzbywający się piłki wymienia miejsce ze skrzydłowym. Kolejny atakujący z piłką postępuje podobnie jak poprzednik. W przytoczony sposób przebiega cyrkulacja zawodników w całej piątce uczestników ataku.
Ciągły ruch mający na celu utrzymanie wyjściowego ustawienia, powinien prowadzić do nieustannego zdobywania przez całą formację przestrzeni w kierunku atakowanego kosza.
PODSUMOWANIE:
System gry, jaki powinien być zastosowany przez dany zespół, powinien wynikać z umiejętności i możliwości poszczególnych zawodników. Należy pamiętać, że „każdy system, nawet najgorszy jest lepszy od żadnego”.
Dlatego teza, że atak pozycyjny 5 : 0 przyczynia się do rozwoju zawodnika i zespołu w początkowym okresie szkolenia, jest bezdyskusyjna. Przygotowując się do gry dowolnym systemem, drużyna powinna opanować grę stopniowo, a zawodnicy grac na różnych pozycjach.
Atak pozycyjny 5 : 0 w nowoczesnej koszykówce nie zawsze może być zasadniczym stylem ofensywnym drużyny, ale na pewno może być stosowany doraźnie w formie zaskakującego zagrania.
Mam nadzieję, że zebrane przeze mnie informacje w tej pracy porządkują przynajmniej częściowo wiedze na temat ataku pozycyjnego 5 : 0 i mogą być lektura wykorzystywaną w pracy instruktorów i nauczycieli koszykówki.
|
