Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przyczyny i objawy zachowań agresywnych - sposoby wyciszania agresji

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 22030 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
     W zawodzie nauczyciela mam przyjemność pracować około 7 lat. Dla jednych jest to duży staż dla innych może się okazać śmiesznie krótki, ale w ciągu tych paru lat pracy byłem świadkiem wielu znaczących przemian w szkolnictwie dotyczących wszystkich po kolei tj. uczniów, rodziców i w końcu nas samych nauczycieli. Doczekaliśmy się takich czasów, że wraz z „krwiożerczym” kapitalizmem, który ukazał się po 89 r w naszym społeczeństwie zaczęła narastać agresja mająca oczywiście przeróżne podłoże powstawania .Tego artykułu pewnie w ogóle by nie było gdyby nie fakt, że w minionym roku szkolnym sam osobiście byłem świadkiem użycia siły przez ucznia przy pomocy ostrego narzędzia w stosunku do nauczyciela. Pewnie ktoś powie, że to normalka po ostatnich incydentach jakie obleciały nasz kraj ale zadam pytanie czy ktoś spróbował się nad tymi zachowaniami agresywnymi w jakiś sposób zastanowić i przynajmniej wyciągnąć jakieś wnioski ? W szkole w której pracuję działam wraz z pewną grupą nauczycieli w tzw. zespole do spraw zwalczania przemocy i uzależnień. Opracowaliśmy program na którym bazujemy i staramy się tak jak potrafimy docierać na czas do osób które potrzebują naszej pomocy . Ale tak jak w życiu bywa człowieka zaskakują rzeczy albo sytuacje w których tak naprawdę nic się nie powinno złego dziać i tak też właśnie się zdarzyło w mojej szkole w której pracuję. Po tym incydencie postanowiliśmy, że spotkamy się jako grono pedagogiczne i wykorzystując takie narzędzie jak wewnątrzszkolne doskonalenie – WDN pogłębimy naszą wiedzę z zakresu podstawowych wiadomości i informacji na temat co to jest ta cała AGRESJA. Efektem tego działania jest właśnie ten artykuł gdzie posiłkując się fachową literaturą omówię i zdefiniuję słowo agresja, spróbuję zwrócić uwagę na różne typy agresji (wg .różnych autorów) oraz zwrócę uwagę na genezę, źródło i propozycję przeciwdziałania zachowaniom agresywnym. Tak więc agresja wg definicji W. Szewczuka to wszelkie działanie fizyczne lub słowne, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje. Agresja jest zachowaniem coraz częściej występującym u dzieci, dlatego stanowi istotny problem dla nauczyciela, który nie zawsze wie jak pomóc dziecku, a tym samym ułatwić sobie pracę. Agresja może być słowna i fizyczna. Najczęstszym przejawami agresji słownej są kpiny, groźby, przezwiska, ośmieszanie, czynienie złośliwych uwag mających na celu zrobienie komuś przykrości, (u dzieci najczęściej skarżenie). Agresja fizyczna to bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom, np. dziecko bije kogoś lub gryzie. Atak często jest skierowany przeciwko innej osobie, niż ta, która wywołała agresję. Może być tak, że dziecko uderzone przez osobę dorosłą bije kolegę, kopie psa. Ta forma agresji nazywa się agresją z przeniesieniem. Agresja przemieszczona jest zjawiskiem często spotykanym w szkole, np. uczeń, który został upokorzony przez innego ucznia lub w sporadycznych wypadkach przez nauczyciela, odreagowuje swoje napięcie na słabszym koledze. Gdy zastanowimy się nad istotą zachowań agresywnych, warto zatrzymać się nad stwierdzeniem, że agresja jest wyrządzeniem krzywdy osobie, w konsekwencji zaś jest zwrócona przeciwko sprawcy. Można więc z całym przekonaniem powiedzieć, że agresja to wyrządzanie krzywdy sobie, zaś agresor to osoba, której należy pomóc. Agresja nie fizyczna jest bardzo częstą formą agresji występującą przede wszystkim u dzieci w młodszym wieku szkolnym np. przedrzeźnianie, robienie min z zamiarem zrobienia komuś przykrości. Gesty takie są postrzegane przez dzieci jako poważnie "raniące", dlatego tak często dochodzi między nimi do konfliktów. W tym wieku bowiem dzieci szczególnie uczulone są na sygnały niewerbalne. Niezrozumienie tego problemu przez osoby dorosłe (nauczycieli, rodziców) powoduje ukaranie jako agresora tego dziecka, które zastosowało przemoc fizyczną, nie zaś rzeczywistego sprawcę konfliktu. Brak wyczucia istoty konfliktu przez nauczyciela lub rodzica prowadzi do niesprawiedliwego potraktowania dziecka odpowiadającego za nie fizyczną formę agresji. Nie warto więc ingerować w nieznaczne konflikty dziecięce, ponieważ dzieci lepiej wiedzą, kto zawinił i oceniają sprawiedliwiej. Wkroczenie dorosłego ma jeszcze inne negatywne konsekwencje; uczy dziecko, że można manipulować dorosłymi i spowodować, że ukarzą tego, kto ledwie odpowiedział na niewerbalną agresję. Sytuacje takie z pedagogicznego punktu widzenia nie poprawiają relacji między dziećmi, a tylko pogłębiają konflikt. Potwierdzeniem tej obserwacji może być fakt, że dzieci znacznie częściej popadają w konflikty w towarzystwie nauczyciela lub innej osoby dorosłej niż kiedy przebywają wyłącznie ze sobą. Opisane powyżej zachowania zaliczyć można do agresji instrumentalnej, której istotą jest wybór przez dziecko takiego zachowania, które może przynieść największą korzyść np. dziecko w klasie tupie lub krzyczy, aby kolega pozwolił mu usiąść w danej ławce. Nauczyciel zaś wydaje polecenie zastosowania się kolegi do żądania krzyczącego, aby zapewnić sobie i innym spokój. Dziecko, które zachowało się niewłaściwie osiągnęło swój cel i najprawdopodobniej zachowanie agresywne, które to umożliwiło utrwali się. Tego typu sytuacje są z reguły konsekwencją błędów wychowawczych. W sytuacjach takich ustępstwo jest szkodliwe z wychowawczego punktu widzenia.
     Innym typem zachowania jest agresja naśladowcza. Najważniejszym wzorem dla dziecka są rodzice, nauczyciele, starsze rodzeństwo. Są to bardzo istotne wzorce zachowań, których dziecko jest bardzo wnikliwym i uważnym obserwatorem. Jest rzeczą prawie pewną, że jeżeli nauczyciel w szkole lub rodzic krzyczy albo w zachowuje się w inny sposób nacechowany agresją, to dziecko takie zachowanie przyswoi i będzie prezentować w stosunku do swoich kolegów. Dorośli często przyznają sobie prawo do zachowań niekontrolowanych, tłumacząc się silnym zdenerwowaniem np. "wyprowadziłeś mnie z równowagi". Tymczasem dzieci za podobne zachowania są przez dorosłych surowo karane. Jest to swoisty relatywizm, który uderza w przyswajany przez dziecko system i hierarchię wartości. Wzrastająca liczba zachowań agresywnych wśród dzieci powinna być przestrogą przed zbyt częstym stosowaniem przez dorosłych zachowań agresywnych np. mówienia podniesionym głosem. Częstym źródłem zachowań agresywnych wśród dzieci jest lęk. Lęk jest to uczucie bezradności, niepokoju związane z utratą poczucia bezpieczeństwa w kontakcie z najbliższymi osobami. Występuje on w sytuacjach, gdy dziecko czuje się porzucone uczuciowo przez rodziców. Przyczyną zachowań agresywnych na podłożu lękowym może być nie tylko np. opuszczenie przez rodziców (choćby w wyniku rozwodu) ale także często wyrażana w obecności dziecka negatywna ocena jego osiągnięć lub naśmiewanie się z jego nieudolności np. "do niczego się nie nadajesz", "nic nie potrafisz zrobić". Często zdarza się, że dziecko nie przyciąga uwagi rodziców zachowując się grzecznie. Szybko więc przekonuje się, że dobrym sposobem skupienia uwagi dorosłych na swojej osobie jest prezentowanie zachowań, które nie podobają im się. Zaczyna więc zachowywać się agresywnie. Podłożem takiego zachowania jest lęk przed porzuceniem. Jest to wołanie dziecka o zainteresowanie się jego problemami. Zachowania dzieci agresywnych są często skutkiem kilku powiązanych ze sobą czynników; poczucia odrzucenia i naśladowanie negatywnych wzorców postępowania dorosłych, z którymi dziecko się styka. Aby wyeliminować agresję u dziecka należy przede wszystkim usunąć przyczynę zachowania agresywnego. Należy pamiętać, że każde zachowanie dorosłych jest wzorem do naśladowania dla dziecka. Rodzice i nauczyciele winni mieć tego świadomość i bardziej kontrolować swoje reakcje. Jeśli chcemy wzmocnić określone zachowanie, powinniśmy je zauważać i mówić o nim, natomiast jeśli chcemy jakieś zachowanie wyeliminować u dziecka nie należy się zwykle na tym koncentrować lub przynajmniej nie okazywać tego dziecku. Nie można reagować agresją na agresję, mówimy "nie podoba mi się twoje zachowanie". Kara odebrana przez dziecko jako upokarzająca może prowadzić do wagarów, moczenia nocnego. Kara wymierzona po upływie dłuższego czasu nie ma waloru wychowawczego. Należy mówić o uczuciach i oczekiwaniach wobec dziecka, a także starać się poznać jego uczucia i oczekiwania i dążyć do wzajemnego zaspakajania potrzeb. Należy być konsekwentnym w swoich działaniach. Trzeba bardzo uważnie przyglądać się dziecku kiedy jest grzeczne i od razu pochwalić, kiedy np. zrobi dla kogoś coś dobrego. Każde dziecko chce być pozytywnie oceniane i jeżeli dostrzeże, że jego dobre zachowania są zauważane przez nauczyciela, będzie je powtarzać aby zasłużyć na pozytywną ocenę. Co jakiś czas opinia publiczna jest wstrząsana okrucieństwem młodych chuliganów, zabójców i gwałcicieli. Lista aktów przemocy popełnianych przez młodocianych jest coraz dłuższa, jej formy coraz bardziej wyrafinowane i brutalniejsze. O zjawiskach przemocy rówieśniczej uczniów pisze i mówi się coraz częściej, a to dlatego, że przybiera ona postać przemocy kryminalnej. W raportach policyjnych odnotowuje się coraz częstsze przypadki wymuszeń, rozbojów, gwałtów i mordów dokonywanych już przez czternastolatków i piętnastolatków. Zestawione przypadki zachowań agresywnych młodzieży na terenie szkoły i poza szkołą wobec rówieśników oraz osób dorosłych, zaczynają świadczyć o tym, że zjawisko nie ma charakteru incydentalnego, a wręcz przeciwnie można je traktować jako nowy, groźny element życia społecznego, są sygnałem do zajęcia się tą problematyką.(Zenon Jasiński, 2002)

I. Geneza agresji i przemocy.

     Według Słownika psychologicznego pod redakcją Włodzimierza Szewczuka (Wiedza Powszechna, W-wa 1985) „agresja” to wszelkie działania (fizyczne lub słowne), którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej – rzeczywistej bądź symbolicznej – jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje. Agresja oznacza więc takie zachowanie osoby, która dąży do wyładowania swojego niezadowolenia lub gniewu na innej osobie, osobach bądź też na rzeczach. Agresja jest prymitywnym, nagannym zachowaniem świadczącym o słabości charakteru, braku kultury i umiejętności współżycia. (Marcin Hume, Daniel Wiśniewski, 2000)
     Z badań nad rozmiarem zjawiska agresji pojawiło się słowo: „przemoc”. Ma ono znaczenie bliskie terminowi „agresja”. Przemoc ujmuje się w węższym i szerszym zakresie; niekiedy te zakresy nakładają się w większym lub mniejszym stopniu. Kiedy indziej terminy „przemoc” i „agresja” są używane zamiennie. Często przez „przemoc” rozumie się tylko agresję fizyczną.
     Joanna Danilewska w książce „Agresja u dzieci szkoła porozumienia”, podaje za Ch.N. Coferem i M.H.Appleyem, cztery przyczyny agresji.

     Agresja jako instynkt, która powstała na drodze ewolucji, jest potrzebna do utrzymania gatunku- jako napęd działania. Człowiek rodzi się z gotowym instynktem, nazwanym przez niektórych instynktem matki, niezbędnym do życia, podobnie jak instynkt pragnienia. Jest to więc agresja naturalna – konieczna w walce o byt.
     Agresja jako reakcja na frustrację czyli stan charakteryzujący się niepokojem, napięciem emocjonalnym, przygnębieniem, jest skutkiem niemożności zrealizowania nakreślonego sobie uprzednio celu oraz niezaspokojenia jakich potrzeb. Jeżeli frustracja związana jest z poważnymi sprawami życiowymi, może doprowadzić do zaburzeń nerwicowych, a w konsekwencji staje się niebezpieczna dla zdrowia człowieka.
     Agresja jest nabytym popędem przejawiającym się w emocjonalnej reakcji gniewu. Stopnie przejawiania gniewu są bardzo zróżnicowane; od niezadowolenia poprzez oburzanie aż do złości. Silny gniew utrudnia porozumienie z ludźmi, rodzi konflikty, czasami tragiczne w skutkach.
     Agresja jako nawyk, która rodzi się z częstości, intensywności doznawanych napaści, frustracji, przykrości. Duży wpływ na utrwalenie tego typu agresji ma wzajemne oddziaływanie itp. członków grup nieformalnych, a także temperament człowieka (zwłaszcza sangwiniczny i choleryczny) oraz brak tolerancji.

II. Źródła agresji i przemocy.

     W ostatnich latach skoncentrowano się na trzech źródłach przemocy: w rodzinie, szkole i środowisku rówieśniczym. Ostatnio mówi się także o także o przemocy w środkach masowego przekazu oraz o brutalizacji życia.

Wpływ rodziny


     Od wielu lat zwraca się uwagę na ujemny wpływ rodziny chodzi tu przede wszystkim o negatywne nastawienie rodziców, brak ciepła i bliskich więzi , przyzwolenie na zachowania agresywne, metody wychowawcze oparte na sile. Z pewnością złego zachowania uczy się dziecko, którego rodzice własnym przykładem wskazują na użycie siły jako jedyną formę rozwiązywania konfliktów. Szkodliwe jest wybieranie przez rodziców z całego repertuaru środków wychowawczych i stosowanie wyłącznie kar, zwłaszcza fizycznych - powoduje to reakcję opartą na zasadzie „przemoc rodzi przemoc”. Dom uczy również agresji przekazując polecenia: „bądź mężczyzną”, „jak cię szturchają, oddaj”, „pamiętaj, że masz łokcie” – rodzice pochwalają w ten sposób przemoc, co prowadzi do utrwalania tego negatywnego wzoru zachowania”.
Takie zachowania rodziców prowadzą do:

  • agresywnych zachowań dzieci,
  • są przyczyną lęku,
  • powodują złość i chęć rewanżu, która objawi się znacznie później
  • przekazują kłamstwo: kary cielesne mają być niby metodą wychowania, a rodzice używają ich do wyładowywania własnej agresji, jeśli biją , to dlatego, że jako dzieci też byli bici
     Powołując się na badania (Karolczuk – Biernacka, 1996) 80 % rodziców w Polsce wychowuje swoje dzieci za pomocą bicia. Syndrom maltretowanego dziecka stał się problemem społecznym. Z danych wynika, że rocznie 250 na 100 tys. dzieci jest maltretowanych a dla 4% „zespół maltretowanego dziecka” kończy się śmiercią.
Złość powstająca u bitego dziecka wyładowywana jest w dzieciństwie i w okresie dojrzewania poprzez:
  • wyśmiewanie słabszych,
  • bicie kolegów,
  • upokarzanie dziewczynek,
  • denerwowanie nauczycieli,
  • przeżywanie rzeczy zakazanych, itp. oglądanie telewizyjnych horrorów, utożsamianie się z agresywnymi bohaterami gier komputerowych

Wpływ szkoły.

     Szkoła jest to struktura hierarchiczna, oparta na nierówności i dyskryminacji (Krot Justyna, 2002). Nierówność przejawia się w przewadze praw po stronie nauczycieli oraz w dominacji obowiązków po stronie uczniów.
      Nie jest to instytucja przyjazna uczniom, staje się ona bowiem źródłem frustracji, lęku i obniżania własnej wartości. Źródła przemocy tkwiące w szkole mogą być wielorakie:
  • mogą wynikać z relacji między nauczycielami a uczniami,
  • źródłem mogą być niepowodzenia w nauce szkolnej,
  • ocena szkolna,
  • system kar stosowanych przez nauczycieli,
  • godzący w godność ucznia i upokarzający go,
  • brak akceptacji uczniów przez nauczyciela,
  • niedocenianie jego pracy,
  • pośpiech,
  • nadmierne wymagania stawiane uczniowi,
  • przewaga funkcji dydaktycznej,
  • przepełnione klasy,
  • programy nauczania dostosowane do możliwości uczniów zdolnych.
     Szkoła zaburza osobowość uczniów, szczególnie tych wrażliwych. Może prowadzić do nasilenia się lęku i agresji wobec szkoły lub wszystkiego, co jest związane ze szkołą. Agresja ta może byś skierowana przeciwko nauczycielom, przedmiotom szkolnym bądź to rówieśnikom z wyraźną intencją zaszkodzenia im.

Wpływ środowiska rówieśniczego

     W szkołach podstawowych do najczęściej zauważanych przejawów agresji należy agresja fizyczna, słowna i psychiczna. Te wszystkie rodzaje agresji nazywane są czasem „mobbingiem”.
     Dan Olweus, 1998, prowadzący od wielu lat badania nad mobbingiem, twierdzi, ze o tym zjawisku mówić można wówczas, gdy ofiara przez dłuższy czas jest wielokrotnie narażona na negatywne działanie ze strony innej osoby lub osób, tj. gdy ktoś wyrządza albo pragnie wyrządzić komuś krzywdę lub przykrość. Pojęcie to obejmuje także przemoc i agresję w postaci działań werbalnych, takich jak groźby czy złośliwości, działań przyjmujących postać przemocy fizycznej, takiej jak ciosy, popchnięcia, ograniczenie wolności.
     Istnieją też bardziej zakamuflowane formy przemocy pośredniej, częściej stosowane przez dziewczęta niż chłopców. Należą do nich oszczerstwa, intrygi, wykluczenie z grupy, naznaczanie i izolowanie. (Danilewska, 2002) Prześladowania mogą być dziełem jednej osoby lub całej grupy. Także ofiarą może być jednostka lub grupa. W relacjach szkolnych jednak grupa rzadko jest ofiarą, najczęściej staje się nią jednostka. Charakterystyczną cechą mobbingu jest to, że ofiara jest zawsze słabsza pod względem fizycznym lub psychicznym. Na szykany są bardziej narażeni chłopcy niż dziewczęta. Dotyczy to przede wszystkim szykan bezpośrednich, które charakteryzują otwarte ataki. Dziewczynki zaś narażone są bardziej na ataki pośrednie, polegające na doprowadzeniu do wyobcowania ofiary i odizolowania jej od reszty grupy. Często też obie formy mobbingu występują łącznie. Sprawcami mobbingu są jednak częściej chłopcy niż dziewczynki. Wśród chłopców również częściej dochodzi do stosowania przemocy fizycznej niż wśród dziewczynek. Te ostatnie preferują manipulowanie przyjaźniami, plotki, intrygi, obgadywanie, wyśmiewanie. Nie oznacza to jednak, że wśród dziewczynek nie występują formy agresji bezpośredniej.
   Olweus potwierdził w swoich badaniach, że właśnie szkoła jest najczęstszym miejscem szykan, a te z kolei mogą mieć swój dalszy ciąg poza nią.


Wpływ środków masowego przekazu.

     Coraz więcej zachowań agresywnych pokazują środki masowego przekazu. Dzieci w dzisiejszych czasach już od maleńkości są uzależnione od telewizora, który jest przypuszczalnie jednym z główniejszych źródeł agresji dzieci i młodzieży. Współczesne bajki nie są już takie , jakie były dawniej. Obecnie w bajkach na porządku dziennym występuje przemoc, rywalizacja, walka, nienawiść i chęć bycia lepszym. Dzieci, oglądając te bajki, chcą je urzeczywistnić i naśladują ich bohaterów. Na młodzież starszą telewizja wywiera podobny wpływ co na dzieci. (Marcin Hume, Daniel Wiśniewski, 2002). Telewizja poprzez oddziaływanie na uczucia dziecka wywołuje silne przeżycia emocjonalne, spowodowane oglądaniem nie tylko scen grozy, okrucieństwa, ale także innych filmów i programów zawierających treści o dużym napięciu dramatycznym lub treści pozornie tylko pozbawione tzw. ładunku dramatycznego. Telewizja proponuje negatywne wzorce postępowania i antywartości, niszczy więzi międzyludzkie i wszelkiego rodzaju autorytety, czyni widzów niewrażliwymi na sceny przemocy, wytwarza preferencje materialne.


III. Propozycje przeciwdziałania zjawisku przemocy.

     W dzisiejszych czasach nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jak można chronić przed agresją dzieci i młodzież. Nie zawsze bowiem dzieci są świadome tego, że robią komuś krzywdę i są agresywne. Przemoc jest obecnie wszędzie i dlatego młodzież wychowuje się już z tą świadomością, że agresja musi być, a silniejszy zawsze ma rację. W większości młodzi ludzie nie poczuwają się do winy, a szkody jakie wyrządzają, nie są przez nich naprawiane. Z kolei ofiara przemocy nie uskarża się, ponieważ traktuje agresję jako coś normalnego, co już wkomponowało się w jej życie.Niezbędne jest więc przeciwdziałanie agresji i przemocy wśród młodego pokolenia – zarówno zwalczanie jej przejawów, jak też usuwanie samych przyczyn stosowania przemocy.W przeciwdziałaniu agresji istotne znaczenie ma zabezpieczenie dziecka przed niekorzystnym wpływem modeli agresywnego zachowania się. W tym celu u dziecka przejawiającego skłonności agresywne należałoby ograniczyć oglądanie filmów zawierających obrazy agresji, zakazania czytania książek o podobnej treści. Równocześnie należałoby starać się zainteresować dziecko filmami lub książkami ukazującymi pozytywne modele zachowania się. Powinny one przedstawiać różne formy prawidłowo ukształtowanych kontaktów społecznych, aprobować koleżeństwo, przyjaźń, wzajemna życzliwość, gotowość udzielenia pomocy, opiekowania się słabszymi.Jeśli modele agresywnego zachowania występują w bezpośrednim otoczeniu dziecka, wtedy należałoby dążyć do izolowania go. Można to osiągnąć przez dłuższy pobyt dziecka w świetlicy szkolnej lub nawiązanie kontaktów koleżeńskich z dziećmi nie przejawiającymi skłonności agresywnych.
     Wszelkie działania przeciw agresji muszą być skonfrontowane z nauczycielami, rodzicami, policją, wtedy będzie można mówić o sukcesie.
Psychologowie zajmujący się tą tematyką podają wiele „recept” na eliminowanie zjawiska przemocy i agresji wśród młodego pokolenia.W działalności szkoły w większym stopniu należy wbudować funkcje opiekuńcze, integracyjne i wychowawcze. (Krot Justyna, 2002). A zatem istotne jest też:
  • zacieśnienie współpracy szkoły i policji poprzez zwiększenie ilości prelekcji dla uczniów, mające na celu uświadomienie im zagrożeń i sankcji karnych-
  • wyznaczyć nauczyciela (pedagoga szkolnego) , który poprowadzi rejestr aktów agresji w szkole i będzie odpowiednio na nie interweniował,
  • zorganizować wspólnie spotkania rodziców ofiar i prześladowców, by nazwać problem i pomyśleć o jego rozwiązaniu,
  • próbować zmniejszyć poziom agresji w szkole poprzez: aranżowanie sytuacji pozwalających wyładować energię: mecze, zawody,
  • rozmawiać o problemie z uczniami na lekcjach wychowawczych, ustalać wspólnie przyczyny agresji, uczyć tego, jak radzić sobie ze złością.
     We współczesnej literaturze zwraca się uwagę na potrzebę wytwarzania pozytywnej atmosfery w klasie. Wychowawca powinien posiadać umiejętność wczuwania się w przekazywane przez ucznia treści i kryjące się za nimi jego przeżycia:
  • powinien wystrzegać się bycia słuchaczem z pozoru, powierzchownym, nie zainteresowanym,
  • zadania, jakie dzieci wykonują w klasie, powinny być traktowane z powagą, bez lęku o negatywną ocenę swojej osoby,
  • w momentach napięcia- doprowadzić do wspólnego śmiechu, by utrzymać dobry klimat w klasie,
  • wymagania stawiane dzieciom mogą być wysokie, lecz zawsze musi być doceniony wysiłek, zrozumienie, współodczuwane trudności emocjonalne, nawet wówczas, gdy decydujemy się zastosować karę.
     rodki zaradcze powinni podjąć również rodzice, muszą bowiem być świadomi tego, że ich dziecko także może stać się ofiarą (Justyna Krot, 2002), a zatem:
  • rodzice nie powinni przekazywać dzieciom własnego lęku lecz od małego wyrabiać siłę ducha,
  • uczulać dziecko na zagrożenia , ale nie robić z niego tchórza,
  • pomagać dziecku otwierać się, wspierać je w rozwiązywaniu problemów,
  • obserwować dziecko, by nie przeoczyć sygnałów jego lęku (gdy boi się pójść do szkoły, przestało wychodzić na podwórko, w domu giną pieniądze itp.)

Nie ma magicznych recept przeciw przemocy.

     Przytoczone wyżej rozważania pokazują, że zapobieganie przemocy wśród dzieci i młodzieży jest trudne i złożone, wymaga czasu, nakładów finansowych i zaangażowania różnych instytucji. Młodzi ludzie uczą się przemocy w ciągu wielu lat i z różnorodnych źródeł. Wydaje się więc oczywiste, że redukcja zachowań agresywnych i przemocy nie może być skutkiem magicznych recept ani kwestią kilkunastu godzin zajęć, gdyż nie jest to problem określonej wiedzy czy umiejętności, ale rozwoju całej osobowości. Ponadto przemoc jest nie tylko wyzwaniem dla ofiary czy dla sprawcy, jest to również wyzwanie dla systemu wychowania.(Chylewska – Barakat, 2001) . Tak jak wspomniałem wcześniej wszystkie te mądrości dotyczą zachowań agresywnych społecznie nieakceptowanych, ale niestety coraz to bardziej się nasilających w naszym życiu codziennym. Oprócz szkolenia w ramach WDN dotyczącego agresji zorganizowaliśmy także spotkanie dla rodziców w ramach pedagogizacji gdzie także szczegółowo omówiliśmy w/w zagadnienia.
     Wracając jeszcze do WDN i agresji całe szkolenie poprzedziliśmy podaniem wyników ankiety dotyczącej bezpieczeństwa uczniów i nauczycieli w naszej szkole oraz częstotliwość występowania zachowań agresywnych. Pomogły nam w tym ankiety przeprowadzone w naszej szkole. Diagnozowaniem objęto grupę 50 uczniów. Badanie przeprowadzono dwukrotnie tj. w II semestrze nauki roku szkolnego 2002/2003 oraz w I semestrze 2003/2004. Dobór badanej grupy był całkowicie przypadkowy typując po 10 uczniów każdej z 5 klas . Uczniowie reprezentowali wszystkie typy szkół wchodzące w skład Zespołu Szkół Budowlanych. W zakresie występowania w szkole przemocy fizycznej nie zaobserwowano poprawy. W pierwszym badaniu 42 % ankietowanych spotkało się w szkole z przypadkami agresji fizycznej (bójki , wyłudzanie pieniędzy ). Natomiast wg drugiego badania wskaźnik ten wyniósł 44 %. Jeżeli chodzi o agresję psychiczną ( tj. obraźliwe słownictwo, pogróżki oraz ponownie pojawia się problem wyłudzania pieniędzy ) również nie stwierdzono poprawy. Zarówno w pierwszym jak i w drugim badaniu wskaźnik ten wyniósł 54 %. Wyniki badań pokazują istnienie problemu agresji w szkole oraz potwierdzają potrzebę kontynuacji działań profilaktycznych w ramach zespołu do spraw profilaktyki i agresji ale i nie tylko. Na zakończenie poniżej prezentuję scenariusz wg. którego przeprowadziłem szkolenie w ramach WDN.




Szkolenie Rady Pedagogicznej w ramach WDN na temat:


Jak radzić sobie z agresją i co to jest agresja.


  1. Co to jest
    1. Zachowania agresywne (burza mózgów- przykłady).
    2. Definicja agresji.
    3. Rodzaje agresji.
      społeczna,
      aspołeczna,
      instrumentalna,
      fizyczna,
      psychiczna,
      emocjonalna,
  2. Przyczyny i skutki agresji.
    1. Geneza agresji i przemocy .
      1. Agresja jako instynkt.
      2. agresja jako reakcja na flustrację
      3. Agresja jako nabyty popęd.
      4. Agresja jako nawyk zachowawczy.
    2. Emocje wywołujące agresję
      • Gniew
      • Złość
      • Zazdrość
      • Nienawiść
      • Chłód emocjonalny
      • Zawiść
    3. Relacje panujące w rodzinie, które mają wpływ na tworzenie modelu zachowań aresywnych oraz w szkole.
      • Brak jasnego przekazu co jest dobre a co złe
      • Wychowywanie w duchu „dziecko nie ma głosu” – „ryby i dzieci głosu nie mają”
      • Kryzysy domowe (kłótnie, rozwody, konflikt z prawem)
      • Alkoholizm
      • Narkomania
      • Podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi a co innego się robi)
      • Niestałość uczuciowa
      • Brak zainteresowania sprawami dziecka (często rekompensowane spełnianiem zachcianek, kupowanie prezentów, dawanie pieniędzy, itp.).
      • Brak ciepła rodzinnego
      • Zbyt mało kontroli i opieki a za dużo swobody
      • Chłód emocjonalny – zaniedbanie emocjonalne (brak „dobrego dotyku” – często gorsze od przemocy
      • Przemoc słowna (wulgaryzmy, złe, niedobre słowa, teksty)
      • Używanie agresji i przemocy w stosunku do dzieci
      • Pozwalanie na stosowanie agresji wobec innych.
    4. Szkoła jako instytucja przyczyniająca się do powstawania zachowań agresywnych zarówno u uczniów jak i nauczycieli .
      • Zbyt liczne klasy
      • Zbyt dużo czasu spędzanego w sposób ukierunkowany (narzucony z góry porządek)
      • Ogólny standart budynku i otoczenia (poziom hałasu, mała przestrzeń, estetyka pomieszczeń)
      • Za mało możliwości wycofania się z pracy grupowej oraz zbyt mało możliwości pracy indywidualnej
      • Brak podkreślenia postępów i wysiłków skupienia się na negatywach
      • Niewłaściwy sposób komunikowania się nauczyciel – uczeń, uczeń – nauczyciel, uczeń – uczeń
      • Zbyt duże wymagania bez uwzględnienia możliwości
      • System oceniania
      • Pośpiech
      • Niepowodzenia w nauce
      • System kar godzący w ucznia
      • Brak akceptacji przez nauczycieli
      • Brak jasnych reguł życia szkolnego
      • Brak poczucia współodpowiedzialności uczniów za życie szkoły.
      Zjawisko agresji w szkole występuje w relacjach:
      • Uczeń – uczeń
      • Uczeń – nauczyciel
      • Nauczyciel – uczeń
      Reakcje nauczyciela na zachowania agresywne
      • Atak na osobę
      • Agresja nie wprost
      • Wycofanie się
      • Od siebie
    5. Inne powody zachowań agresywnych
      1. Wpływ grupy rówieśników
        • Naśladowanie lidera grupy
        • Zdobycie popularności w grupie
        • Brak indywidualnej odpowiedzialności
        • Malejące poczucie winy
      2. Wpływ mediów
        • Przemoc w mediach
        • Pokazywanie przemocy, która nie jest karana
        • Utożsamianie się z pokazywanymi sprawcami przemocy
        • Akty przemocy rzadko ukazują cierpienie i krzywdę ofiar
        • Rzadko są ukazywane negatywne skutki przemocy
        • Duża popularność programów pełnych przemocy, poprzez, które agresja „opatrzyła nam się” – ma to destruktywny wpływ na młodego człowieka (znieczulica).
      3. Nieprawidłowy rozwój osobowości
        • Typ osobowości o rysach socjopatycznych
        • Typ osobowości o rysach psychopatycznych.
      4. Słabo rozwinięta samokontrola własnych emocji
      5. Używanie alkoholu, narkotyków.
      6. Charakter
  3. Młodzi agresorzy w szkole
    • Stosują przemoc wobec rówieśników
    • Posiadają małą samokontrolę do swych zachowań agresywnych
    • Reagują na stres i strach poprzez zachowania agresywne

    Typowe zachowania i postawy agresorów.
    • Dokuczają, ale głównie słabszym od siebie.
    • Lubią dominować
    • Podporządkowują sobie innych
    • Łatwo się denerwują
    • Mają częste wybuchy złości
    • Nie radzą sobie z trudnościami
    • Prawie zawsze są nastawieni na „nie”
    • Mają trudności z koncentracją
    • Ich zasady to brak zasad
    • Mają zwykle małe lub żadne poczucie winy
    • Cechuje ich brak szacunku, zrozumienia i współczucia
    • Łatwo się kontaktują z otoczeniem, ale w przeciwnym tego słowa znaczeniu
    • Umieją sprytnie wybrnąć z sytuacji poprzez inteligentne udawanie
    • Z reguły często czerpią korzyści materialne ze swej przemocy
    • Reprezentują zachowania antyspołeczne czyli:
      • kradzieże
      • wandalizm
      • rozboje
      • nadużywanie wszelakich używek.
  4. Przeciwdziałanie agresji
    1. Sposoby redukowania agresji (wg. Aronsona)
      • Argumentacja rozmowa
      • Stosowanie kar
      • Nagradzanie pozytywnych zachowań i zakazywanie lub ignorowanie agresywnych zachowań
      • Trening „głośnego myślenia”
      • Rozwijanie empatii
      • Uczenie asertywności
      • Modyfikacje postaw rodzicielskich.
    2. Działanie szkoły
        Rozbudowa funkcji opiekuńczych ,integracyjnych , wychowawczych
      • Wdrażanie odpowiednich programów (wychowawcze ,dydaktyczne, profilaktyczne )
      • Rozwijanie wielostronnej współpracy pomiędzy: uczeń- nauczyciel - pedagog-rodzice.
      • Współpraca z ośrodkami psychologiczno-pedagogicznymi
      • Współpraca z policją
      • Organizacja zajęć pozalekcyjnych
      • Organizacja zajęć będących miejscem wyładowania energii
      • Kontakty ze środowiskiem lokalnym i współpraca z nim
      • Pedagogizacja rodziców
      • Przekazywanie wiedzy o rozwoju psychicznym i społecznym człowieka
      • Zbieranie informacji ,wywiad środowiskowy, ankiety
  5. Bezpieczeństwo uczniów i nauczycieli na terenie szkoły i po za jej murami
  6. Dyskusja ,wnioski, refleksja.


Literatura:
  • Cofer Ch.N., Appley M.H. - Motywacja: Teoria i badania. Przekład K. Rosner i J. Radzicki, PWN 1972
  • Chylewska - Barakat Lidia, Barakat Mouta, - Nie ma magicznych recept przeciw przemocy. (Edukacja i dialog, Nr 126/2001)
  • Danilewska Joanna - Agresja u dzieci - Szkoła porozumienia. Wsip 2002
  • Hume Marcin, Wiśniewski Daniel - Przyczyny współczesnej agresji. (Opieka, wychowanie, terapia. Nr 1/2000)
  • Jasiński Zenon - Przemoc rówieśnicza w szkole - współczesny problem systemu edukacyjnego w Polsce. (Wychowanie na co dzień Nr 7-8 sierpień 2002)
  • Karolczak - Biernacka B. - Czy przemoc może być pożądana. (Edukacja Nr 1/1996)
  • Krot Justyna - Przemoc w szkole - jej uwarunkowania i zapobieganie (próba syntezy wyników badań). (Opieka, wychowanie, terapia. Nr 2/2002)
  • Olweus D. - Mobbing, fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać. Przekład D. Jastrun. Warszawa, Jacek Santorski and CO. 1998.
  • Szewczuk Włodzimierz - Słownik psychologiczny, Wiedza powszechna, Warszawa, 1985.
  • Kmita A., Lęk w szkole. „Życie Szkolne”, 1991, nr 5.
  • Rożnowska A., Zjawisko agresji i lęku w szkole. „Edukacja”, 2001, nr 4.
  • Kawula St. „Podkultury młodzieżowe w środowisku szkolnym i pozaszkolnym” Toruń 2001.
  • Geisler R. „Polska szkoła nauczyciele – uczniowie. Studium relacji” Częstochowa – Katowice 2000.


Adam Piec

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie