Dziecko uczy sie mowy od swojego najbliższego otoczenia. Proces przejmowania wzorów mowy od rodziców lub rodzeństwa jest bardzo skomplikowany i polega na współdziałaniu wielu funkcji: myślenia, zapamiętywania, kojarzenia, różnicowania. I zwykle tempo rozwoju mowy odzwierciedla możliwości umysłowe dziecka.
Mowa dziecka kształtuje sie i rozwija w ciągu kilku lat. Proces ten przebiega przez kilka etapów. Rozpoczynając edukację w przedszkolu mowa dziecka kształtuje sie na poziomie wyrazu (2-3 r.ż.) lub już na poziomie swoistej mowy dziecięcej (3-7 r.ż.). Dziecko w tym wieku potrafi już komunikować się z otoczeniem za pomocą wyrazów, fraz lub prostych zdań, bardziej lub mniej zrozumiałych dla nauczyciela. W tym okresie zasób słownika biernego dziecka oraz tempo przyswajania sobie nowych wyrazów są ogromne.
Jednym z głównych powodów zapisywania dziecka do przedszkola jest szybki rozwój mowy dziecka w srodowisku przedszkolnym. Często rodzice mówiąc:,,pójdzie do przedszkola to się rozgada" nie zdają sobie sprawy,że rozwijanie mowy to oddziaływanie na wszystkie sfery. I takie właśnie wszechstronne oddziaływanie jest główną zaletą przedszkola.
W środowisku rodzinnym powstają podstawy do rozwoju mowy. Proces rozwoju mowy przebiega w rodzinie samorzutnie. Jeżeli wzorce mowy są w rodzinie prawidłowe to prawidłowo przebiega u dziecka rozwój mowy. Oczywiście wykluczając wszelkie zaburzenia rozwojowe dziecka.
Jeżeli wzorce te są nieprawidłowe, z czego często rodzice nie zdają sobie sprawy, dochodzi do powstawania wad i zaburzeń mowy. Czasami dziecko przebywające w domu wykształca taki sposób komunikacji, który jest zrozumiały jedynie dla najbliższego otoczenia. I dopiero w momencie pójscia dziecka do przedszkola rodzice dowiadują się ,że ich dziecko ma problemy z mową. I wtedy rola przedszkola w rozwoju mowy jest wiodąca z wielu powodów jak na przyklad:
- coraz trudniejszy dostęp do specjalistów (tzw. ,,dalekie terminy");
- długi czas pobytu dziecka w przedszkolu, często cały dzień;
- godziny dopołudniowe, w których przebywa dziecko w przedszkolu to czas najlepszy dla przyswajania nowych wiadomości i umiejętności;
- możliwość korygowania nieprawidłowych wzorów gryzienia, żucia i połykania podczas posiłków podawanych w przedszkolu;
- posiłki podawane dzieciom są dobierane specjalnie dla dzieci zarówno pod wzgędem odżywczym jak i pod względem konsystencji. W domu często karmi się dzieci w nieodpowiedni sposób, np. podając 4-latkowi mleko z butelki;
- systematycznie prowadzone zajęcia odziaływujące wszechstronnie na dziecko;
- dostarczanie prawidłowych wzorców mowy przez profesjonalnie przygotowanych do pracy pedagogów;
- umiejętność właściwego postepowania nauczyciela w przypadku wystepowania wad wymowy;
- towarzystwo innych dzieci, współdziałanie w zabawach tematycznych;
- wykorzystywanie naturalnej skłonności dzieci do naśladowania wspólnych ćwiczeń oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych i dźwiękonaśladowczych;
- systematycznie prowadzone ćwiczenia umuzykalniające połączone z ruchem , które nie nudzą dzieci i wyrabiają właściwy sposób oddychania.
Dlatego zachęcam nauczycieli przedszkoli do systematyczne rozwijanie zdolnosci komunikacyjnych u swoich wychowanków. Często ta ,,koronkowa robota" nie zostanie nawet dostrzeżona przez rodziców, lecz na pewno sami nauczyciele poczują wiele satysfakcji, kiedy z dnia na dzień będzie poprawiać sie zrozumiałość mowy ich dzieci, to znaczy wychowanków.
Nauczyciel przedszkola,który dba o rozwój mowy swoich podopiecznych powinien:
- systematycznie, najlepiej w tzw.,,ranku" stwarzać dzieciom okazję do wspólnych zabaw: oddechowych, artykulacyjnych, dźwiekonaśladowczych. Zabawy te dostarczają dzieciom wiele rodości i mają ogromne znaczenie dla ich mowy.
- wykorzystywać każdą okazję do powtarzania sylab lub głosek np: zabawa w pociąg;
- zwracać dzieciom uwagę na zamykanie ust. Jest to najlepsze ćwiczenie artykulacyjne, powodujące pionizowanie się języka;
- wyrabianie właściwego sposobu oddychania torem nosowym podczas zabaw, zajęć, spacerów i ćwiczeń gimnastycznych;
- wyrabianie właściwego sposobu gryzienia, żucia i połykania pokarmów. Właściwe nawyki karmienia na pewno poprawią stronę artykulacyjną mowy dzieci;
- zwracać rodzicom uwagę na problemy dzieci i w razie wątpliwości kierować do specjalistów.
Przedszkole to najlepsze miejsce dla najpełniejszego rozwoju mowy dziecka. Wykorzystując umiejętnie sytuacje naturalne w przedszkolu możemy w bardzo znaczący sposób pomóc swoim wychowankom.
Beata Pietrucha.
