Wysiłek fizyczny wpływa korzystnie na wszystkie układy organizmu człowieka. Przez stulecia ludzie pracowali nad tym, żeby wysiłek fizyczny zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować. Byli przekonani, że człowiek uwolniony od ciężkiej pracy będzie mógł w pełni rozwijać się twórczo. Szeroko rozumiany postęp doprowadził do niekorzystnych przemian. Nowy styl życia cechuje brak harmonii. Powszechnemu ubóstwu wysiłku fizycznego i ruchu towarzyszy zalew bodźców wywołujących w organizmie określone reakcje. Nadmiar tych bodźców powoduje przeciążenie całego ustroju, a co za tym idzie zaburzenie sprawności czynnościowej układu nerwowego, obniżenie odporności, zwiększenie zapadalności na infekcje i choroby cywilizacyjne.
Rzesze światłych i świadomych stanu rzeczy uczonych oraz zwykłych ludzi podejmują wysiłki w celu zwiększenia aktywności ruchowej przeciętnego człowieka. Jak twierdzi prof. H. Szwarc „ćwiczenia fizyczne wcześnie
i właściwie stosowane mogą stać się powodem obniżenia wieku biologicznego, zmniejszyć zagrożenie chorobami cywilizacyjnymi i przez to wpływać na dodanie „życia do lat”, a nie tylko „lat do życia” ”. najlepszym sposobem do poprawy istniejącego stanu rzeczy jest propagowanie szeroko rozumianej rekreacji w rodzinie.
Rekreacja, to forma aktywności podejmowana w wolnym czasie dla wypoczynku, wytchnienia, przyjemności, mająca na celu regenerację sił psychicznych, fizycznych oraz zapobieganie dalszemu zmęczeniu.
Rekreacja w rodzinie jest sposobem na nowoczesną formę spędzania wolnego czasu. W rodzinie występują zróżnicowane zapotrzebowania ruchowe. Często dzieci wyprzedzają rodziców w swoich potrzebach ruchowych (choć bywa i odwrotnie). Różnice w wychowaniu, wykształceniu, stanie zdrowia, wydolności organizmu wyzwalają różne aspiracje do spędzania wolnego czasu. Mimo to, w każdej rodzinie istnieją wspólne potrzeby. Są to: potrzeba wspólnego przebywania, integracji, partnerstwa, współżycia, przeżywania.
Rekreacja rodzinna odgrywa ogromną rolę w upowszechnianiu
i wychowaniu w kulturze fizycznej. Nie ma jednego i idealnego wzoru rekreacji w rodzinie, ile rodzin tyle możliwości. Ważne jest to, że sport w rodzinie może działać na zasadzie sprzężenia zwrotnego: dzieci mogą wpływać aktywizująco na rodziców, a rodzice stanowią dla dzieci wzór do naśladowania, w domu panuje przyjazna atmosfera dla rozwijania kultury fizycznej i dziecka.
Na skutek braku ruchu wiele dzieci ma problemy zdrowotne. Dziecko, które nie ćwiczy, nie hartuje się, nie uprawia żadnego sportu nie rozwija się prawidłowo fizycznie i psychicznie. Odpowiednio dawkowany ruch i wysiłek fizyczny to najlepszy sposób na przeciwdziałanie m.in. stresowi. Praca mięśni zapewnia prawidłowe spożytkowanie uruchomionych przez stres nośników energii (glukozy we krwi, rezerw tłuszczowych), łagodzi powstałe napięcie ustrojowe. Dzięki pracy aparatu mięśniowo – ruchowego do kory mózgowej napływa wiele impulsów, co przyczynia się do obniżenia napięcia w najbardziej pobudzonych ośrodkach. Dzięki wysiłkowi fizycznemu dochodzi do naturalnego rozładowania stanu pobudzenia organizmu, który płynnie przechodzi w fazę spoczynku: spada tętno i ciśnienie krwi, maleje napięcie mięśniowe, słabnie przemiana materii w celach energetycznych, wzmaga się czynność narządów trawiennych. Następuje tez hormonalne przestrojenie organizmu, niezbędne do regeneracji. Ruch wpływa także na uruchomienie mechanizmów obronnych – odpornościowych. Pod wpływem zwiększonego wysiłku fizycznego (lecz nie nadmiernego) aktywizuje się w organizmie mechanizm fagocytozy, który polega na zwalczaniu przez białe krwinki drobnoustrojów i obcych substancji.
W związku z tym ważne jest, aby rodzice swoim postępowaniem i przykładem pokazywali dzieciom wzory życia. Przygotują w ten sposób dzieci do zdrowego dorosłego życia. Jeśli dorośli zaczną sami systematycznie ćwiczyć, uprawiać jakiś sport lub aktywnie wypoczywać, to zaszczepią w dzieciach wzorce higienicznego trybu życia. Zachowania zdrowotne kształtują się bowiem w okresie wzrastania i rozwoju dziecka. Dokonuje się to w procesie socjalizacji pod wpływem różnych czynników, w tym wzorców i instrukcji przekazanych przez rodziców, rówieśników, szkołę, religię, społeczność lokalną, środki masowego przekazu. Ukształtowane w dzieciństwie i młodości błędne zachowania są bardzo trudne do zmiany w życiu dorosłym.
Własny aktywny tryb życia zachęci dziecko do uprawiania ruchu. W dzieciństwie należy zaszczepić miłość do maszerowania, jazdy rowerem, biegania, pływania, jazdy na nartach, łyżwach itd. Wiek przedszkolny i młodszy szkolny charakteryzuje się „głodem ruchu”, jest to czas naturalnego, wszechstronnego i dynamicznego rozwoju sprawności ruchowej. Niestety preferowany styl życia to przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach bez względu na porę roku. Rodzice narzucają dzieciom długotrwały pobyt w domu, przedszkolu, szkole. Takie przebywanie w pomieszczeniach oddziaływuje negatywnie na organizm: szkodliwe gazy, kurz, niska wilgotność, sztuczne oświetlenie, hałas, brak słońca itd. Należałoby to wyrównywać ruchem w naturalnym środowisku w różnych warunkach terenowych, klimatycznych, atmosferycznych.Elementy środowiska naturalnego: czyste powietrze, woda, gleba, słońce, roślinność, zdrowa żywność są obok ruchu najważniejszym czynnikiem dla życia, zdrowia, i rozwoju fizycznego organizmu ludzkiego. W terenie można organizować różnorodne zajęcia rekreacyjne dla odpoczynku fizycznego, psychicznego, dla regeneracji sił, rozrywki, utrzymania sprawności i wydolności fizycznej. W każdym domu znajdzie się wiele różnych urządzeń i przyborów, które służą szeroko rozumianej rekreacji. Są to: rowery, wrotki, łyżworolki, deskorolki, łyżwy, narty, sanki, piłki, kółka ringo, badminton itp.
Rekreacja w środowisku przyrodniczym wpływa na:
- spokój termohygrometryczny, polegający na dostarczeniu organizmowi właściwych warunków termicznych i wilgotnościowych
- spokój wizualny, odzyskanie ukojenia, spokoju i odprężenia nerwowego
- spokój soniczny dzięki ciszy łąk, lasów
- spokój fizyczny czyli doskonałe warunki do marszu, biegów, jazdy rowerem, gry w piłkę itd.
Wychowanie do rekreacji jest także najodpowiedniejszą drogą do poprawy kultury fizycznej całego społeczeństwa. Zadanie to spoczywa głównie na rodzicach i szkole. Rola rodziców to dawanie własnym stylem życia przykładu do naśladowania. Rola nauczycieli polega na wyposażeniu ucznia w odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności organizowania sobie wolnego czasu, nauczenia go różnych form aktywności ruchowej o charakterze rekreacyjnym, nauczenia także sportów „całego życia” i wyrobienia odpowiedniej motywacji do podejmowania działalności rekreacyjnej. Szkoła powinna przygotować ucznia do tego, żeby chciał i umiał być aktywny przez całe życie.
Człowiek aktywny fizycznie zazwyczaj mniej się męczy psychicznie, co wpływa na poprawę koncentracji w czasie nauki i pracy. Chęć do działalności fizycznej wyzwala chęci do podejmowania wysiłku umysłowego.
Ruch, aktywność fizyczna, odpowiednio dawkowany wysiłek są niewątpliwie najważniejszymi czynnikami utrzymania zdrowia. Lepsze lub gorsze środowisko, warunki pracy lepiej będzie znosił człowiek zdrowy, dbający o kreacje zdrowia i zmniejszający szanse zachorowania. Współczesny człowiek powinien więc zmienić styl życia. Rekreacja to czynnik profilaktyki zapobiegania różnym schorzeniom gdyż:
- zwiększa odporność organizmu, ogólną kondycje i sprawność, opóźnia procesy starzenia się poprzez hartowanie, styl życia i zachowania sprzyjające zdrowiu
- stwarza warunki zapewniające prawidłowy rozwój
- wyposaża człowieka w wiedze i umiejętności radzenia sobie ze stresem
- rekompensuje zagrożenia dla zdrowia wynikające z pracy.
Anita Wróbel
Bibliografia:
1. J. Bielski, Życie jest ruchem. Poradnik dla nauczycieli wychowania fizycznego, Agencja Promo – Lider, Warszawa 1996
2. J. Bielski, Rola wychowania fizycznego w wychowaniu wczesnoszkolnym, w: Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1990 nr1
3. Z. Cendrowski, Przede wszystkim rodzice, w: Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna 1988 nr 5
4. Z. Cendrowski, Kultura fizyczna a troska o zdrowie, w: Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna 1987 nr 7
5. M. Janiszewski, Biomedyczne podstawy wychowania zdrowotnego, Politechnika Radomska, Radom 1996
6. M. Sykut, Wychowanie do rekreacji, w: Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna 1985 nr6
7. T. Wolańska, H. Marczewska, Rodzinne sportowanie w: Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna 1983 nr3
8. B. Woynarowska, Zdrowie, edukacja dla zdrowia, promocja zdrowia w: Biologiczne i medyczne pofdstawy rozwoju i wychowania A. Jaczewski (red.), WS i P, Warszawa 1994
|
