Mariola Kuśmierczyk
B a j k o t e r a p i a Baśnie, zwane niekiedy bajkami fantastycznymi, bajkami właściwymi czy bajkami magicznymi, to opowieści bardzo różnorodne. Zaliczamy bowiem do nich zarówno baśnie ludowe, najstarsze funkcjonujące przez wiele stuleci wyłącznie w tradycji ustnej, jak i literackie opracowania baśniowych wątków ludowych, w których nie obowiązuje absolutna wierność wobec przekazu pierwotnego, ludowego.
Zaliczamy do nich baśnie literackie, oparte na oryginalnych pomysłach ich autorów.
Marta Pytka twierdzi, iż termin "bajka" uzyskał szersze znaczenie niż niegdyś. Mamy obecnie do czynienia z bajkami w telewizji, bajkami w formie komiksów, czy wreszcie z bajkami terapeutycznymi. Najbardziej popularną na polskim rynku pozycją literacką są "Bajki terapeutyczne" autorstwa Marii Molickiej. Autorka przedstawia zalety bajek wymieniając m. in. wzmacnianie poczucia niezależności, więzi między rodzicami a dzieckiem, sprzyjanie komunikowaniu się.
Naśladowanie w zabawie zachowań innych osób jest sposobem na przyswajanie zasad funkcjonowania społecznego. Zabawa ma więc niebagatelne w życiu dziecka znaczenie. Obserwując ją możemy wiele się o dziecku dowiedzieć. Wyraża ono w zabawie nieuświadomione lęki, cechy charakteru, których nie chce sobie uświadomić lub które są sprzeczne z wpajanymi mu normami moralnymi.
Ten sam mechanizm zachodzi podczas słuchania bajek.
Dziecko samo dochodzi do konkluzji, ma poczucie, że rozwiązanie problemu wyszło od niego, że stanowi jego własny wytwór. To rodzi wrażenie niezależności. Mówienie o kłopotach głównego bohatera nie stanowi dla dziecka trudności. Opowiada ono bowiem o czyichś kłopotach. Dziecko zyskuje więc możliwość nieskrępowanego mówienia o swoich problemach, bez obawy, że będzie oceniane.
Jedną z zalet bajek terapeutycznych jest wzmacnianie więzi między dzieckiem a rodzicem. Mają one pomóc rodzicom w uporaniu się z nękającymi ich dzieci problemami. Odnosi się to również do kontaktu emocjonalnego, który powinien być nawiązany między terapeutą a pacjentem. Wykorzystanie bajki może w tym znacznie pomóc. Umożliwi wzmocnienie istniejącej już więzi, co nie jest bez znaczenia w budowaniu zaufania, jakim dziecko obdarza terapeutę.
Do specyficznych technik, które otwierają dostęp do świata fantazji i uczuć należy inscenizacja i psychodrama wybranych fragmentów lub postaci z bajek, baśni oraz powszechnie znanych utworów literackich.
Psychodrama jest techniką stosowaną w psychoterapii grupowej i służy zarówno celom diagnostyczno- prognostycznym, jak i terapeutycznym. Dziecko gra raz siebie samego, następnie wczuwa się i odgrywa inną postać ze swojego życia , np. ojca, matkę, siostrę, brata, nauczyciela. Mogą też być całkowicie fantazyjne sceny, które nie miały miejsca w życiu, ale związane są z marzeniami, przewidywaniem przyszłości, lękami lub zahamowaniami. Rozpoznanie i nazwanie swoich prawdziwych uczuć i motywów zachowania, wewnętrznych rozterek, obrazu samego siebie, bliskich sobie osób i całego otaczającego świata nastręcza znaczne trudności wszystkim dzieciom. Trudności te są tym większe , z im młodszym dzieckiem mamy do czynienia. Posługując się bajkami zyskujemy możność dotarcia w pośredni sposób do tych problemów dzięki mechanizmom identyfikacji i projekcji.
Baśń, już od lat najmłodszych, może pomóc czytelnikowi- mówiąc najogólniej- zrozumieć siebie i oswoić świat, bez którego obejść się nie możemy, na który jesteśmy skazani.
Bibliografia:
- "Życie szkoły" nr 7/8 , 1986r., s.393
- "Życie szkoły" nr 9, 1986r., s.480
- "Opieka, wychowanie, terapia" nr 4, 2002r., s.38- 41
- "Baśń i dziecko", H. Skrobiszewska, LSW Warszawa 1978
