Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Uczniowie zdolni i kierowanie ich kształceniem

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2592 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

W projekcie reformy systemu edukacji przygotowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej za istotne zadanie nowego ustroju szkolnego uznano wskazanie drogi zaspokojenia potrzeb edukacyjnych uczniów szczególnie zdolnych. Chodzi o stworzenie takich form organizacyjnych pracy z uczniami szczególnie zdolnymi i uzdolnionymi ,które nie pozwolą na zmarnowanie ich talentów.

Z przeprowadzonych badań wynika ,iż kształcenie wybitnych talentów było mało efektowne , dlatego też należy poszukiwać innych kierunków działań i nowych rozwiązań w tym zakresie. Zreformowana struktura systemu edukacji daje nowe możliwości efektywnego kształcenia uczniów wybitnie zdolnych poprzez:
- wprowadzenie trójstopniowego systemu kształcenia na poziomie przedmaturalnym, co stwarza uczniom warunki pełniejszego rozwoju, ponieważ lepiej sprzyja uaktywnieniu możliwości intelektualnych szczególnie na poziomie gimnazjum i liceum profilowanego;
- stworzenie bardziej spójnego systemu opieki psychologiczno-pedagogicznej (zwłaszcza w zakresie diagnostyki i orzecznictwa ) nad uczniami szczególnie zdolnymi, z bogatszą ofertą pomocy kierowanej dla uczniów, rodziców i nauczycieli;
- modyfikacje systemu kształcenia kadr pedagogicznych (wzbogacenie programu studiów o pedagogikę różnic indywidualnych, pedagogikę kreatywności itp.) ,a także wprowadzenie tej problematyki do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli ;
- stworzenie systemu motywującego nauczycieli do systematycznej, efektownej pracy nad rozwojem uzdolnień i zachowań twórczych dzieci;
- lepsze dostosowanie standardowych zasad kształcenia i wychowania oraz przepisów o działalności eksperymentalnej i innowacyjnej do potrzeb procesu kształcenia uczniów szczególnie zdolnych i uzdolnionych;
- powstanie możliwości tworzenia przy samorządach lokalnych i regionalnych centrów wspierania rozwoju uczniów wybitnie zdolnych .

Szczególną rolę, w tej dziedzinie przypisuje się nauczycielom - ich wiedzy, umiejętnościom i motywacji do pracy w tym zakresie. Uwzględniając powyższe potrzeby, niezwykle ważne jest więc przygotowanie nauczycieli do pracy z uczniem zdolnym, które zdobywane powinno być w toku studiów pedagogicznych .

Efektywna praca z uczniem zdolnym wymaga przede wszystkim znajomości istoty zdolności i ich zróżnicowania .Tymczasem rozumienie zdolności w psychologii jest wieloznaczne i złożone. Kształtowało się ono na przestrzeni wielu lat, a właściwie wieków i było ściśle związane z nurtami badań, w których istotnym elementem było przekonanie o uwarunkowaniach zdolności i możliwościach ich kształtowania. Spory psychologów dotyczą przede wszystkim samej istoty zdolności jak i zakresu zjawisk, które obejmuje się operując tym pojęciem. Najogólniej zdolnością nazwano właściwość, która decyduje o różnicach między osiągnięciami ludzi w rozmaitych działaniach .Odwieczne dyskusje na temat "natura" czy "wychowanie" trwają do dziś ,choć w nieco zmodyfikowanej postaci. Większość jednak współczesnych psychologów przyjmuje wieloczynnikowe modele zdolności, poszukując odpowiedzi na pytanie o siłę oddziaływania poszczególnych czynników oraz związki i zależności między nimi. Stąd można przyjąć , że zdolności to "właściwości psychiczne funkcjonalnie związane z podłożem organicznym stanowiące sprawne i skuteczne wykonywanie prostych , złożonych i coraz bardziej skompli-kowanych czynności i działań w procesie uczenia się i pracy" [Panek 1977, s.58]. Zdolności to pewien układ warunków wewnętrznych danej jednostki, decydujący o poziomie i jakości jej osiągnięć w realizowanej przez nią działalności .Zdolności to również właściwości psychiczne, w pewien sposób ukształtowane i istniejące potencjalnie w człowieku. Pojęcie zdolności można także utożsamiać ze zdolnościami ogólnymi, tzn. z pewnym , odpowiednio wysokim poziomem inteligencji , pozwalającym jednostce na podejmowanie dowolnych zadań w każdej dziedzinie życia i realizowanie ich bez większych trudności.

Najogólniej i potocznie można przyjąć, że zdolności , ot jest to coś, co "tkwi" w człowieku, zanim podejmie on jakąkolwiek działalność [Strelau 1975, s. 191]. Podobne stanowiska w tej sprawie prezentują w literaturze przedmiotu [ Panek 1990, Borzym 1979, Lewowicki 1986]. Przy czym należy jednak dodać, że "zdolności i uzdolnienia są niekiedy nieco inaczej rozumiane w literaturze psychologicznej . Mianowicie zdolności są określeniem pewnej potencjalnej możliwości do wykonania czynności , uzdolnienia zaś to określenie zespołu zdolności oraz nabytych wiadomości i umiejętności, które wpływają na poziom wykonania danej czynności - na aktualnie uzyskany wynik" [ Lewowicki 1986, s. 37].

Z przeprowadzonych badań w zakresie charakterystyki ucznia zdolnego i wybitnie zdolnego stwierdzono, że uczeń zdolny to taki ,który szybciej niż rówieśnicy rozwija się umysłowo, szybciej się uczy i łatwiej niż inni dostrzega zależności i prawa w danym materiale. W danym materiale, uzyskuje bardzo dobre i celujące oceny szkolne, posiada wiedze i umiejętności przewidziane na danym etapie edukacji. Do najistotniejszych cech ucznia zdolnego zaliczono: wysokie możliwości intelektualne, inicjatywę i oryginalność w pracy umysłowej, zdolność do rozumienia abstrakcyjnego, silną motywacją do zajmowania się interesującą dziedziną oraz szybszy w porównaniu z rówieśnikami rozwój umysłowy.

Identyfikacja i wspieranie dzieci uzdolnionych powinny mieć miejsce przede wszystkim w szkole .Proces kształcenia w Polsce posiada immanentne cechy hamujące rozwój myślenia twórczego dziecka. Przeładowane programy prowokują nauczyciela do podającego trybu lekcji ,którego uwaga bardziej jest skoncentrowana nad przekazywaniem wiedzy, niż na inspirowaniu dziecka do twórczego rozwoju. Szkoła koncentrując się na wypełnianiu głowy dziecka konwencjonalną wiedzą w tradycyjny sposób , osłabia motywację wewnętrzną, a często wywołane u niego poczucie nudy i "straconego czasu" hamują jego wyobraźnię i rozwój twórczy. U dziecka powstaje przekonanie , że wszystko już zostało odkryte i wynalezione i ,że tworzyć mogą tylko ludzie genialni . Doskonałość arcydzieł budzi lęk , że nigdy nie osiągnie się takiej perfekcji ,a lęk hamuje rozwój twórczości. Niechęć ucznia do podejmowania aktywności twórczej można osłabić, ukazując jak powstało dane arcydzieło ,zabijając mu "ćwieka" zadaniami o optymalnym poziomie trudności, a także zapewniając swobodę myślenia i działania w trakcie rozwiązywania problemów.

Najważniejsze blokady twórczej postawy dziecka związane z funkcjonowaniem szkoły to:
- nadmierne obciążenie wiedzą pamięciową i groźba ocen niedostatecznych

Natłok informacji utrwala w dziecku przekonanie o niemożności opanowania wszystkich wiadomości, co powoduje narastanie zaległości. Nauczyciele i rodzice często wówczas przyklejają dziecku etykietkę lenia. W odpowiedzi na taką sytuację, dziecko może uruchomić mechanizmy obronne kompensujące doznane upokorzenia szkolne, takie jak choroby i wagary.
- lęk przed niepowodzeniem i ekspozycją społeczną

Wyśmianie czy ironia ze strony kolegów wytwarzają lękową motywację uczenia się, czyli uczenie się głównie z obawy przed negatywną oceną, utratą sympatii kolegów i dodatkowymi karami ze strony rodziców za nie sprostanie ich oczekiwaniom. Motywacja taka powoduje specyficzne rezultaty, uczeń wprawdzie lepiej uczy się na pamięć konkretnych partii materiału ,ale twórcze operacje intelektualne przebiegają znacznie gorzej, a nawet skazane są na niepowodzenia. Tak więc motywacja lękowa w krótkim czasie może prowadzić do lepszych rezultatów ,ale patrząc perspektywicznie hamuje rozwój twórczy.
- ostra rywalizacja w klasie i kult sukcesu

Dla wielu uczniów ten rodzaj zachowania może być czynnikiem lękotwórczym. W XXI wieku szybki, efektowny i w bardzo młodym wieku sukces jest najbardziej upragniony. Tak więc współczesny człowiek zmierza w kierunku kultu narcyzmu - ma potrzebę budzenia uwagi i podziwu, jest skoncentrowany na siebie, pragnie mieć poczucie własnej wyjątkowości.

Z drugiej strony, w szkole występuje często presja w kierunku "średniactwa". Od każdego dziecka oczekuje się by było grzeczne i w swym zachowaniu konformistyczne. Dzieci uzdolnione szybko orientują się w "grze sił" istniejących w szkole i starając się o dobre przystosowanie ukrywają swoje zdolności, bądź też używają ich do odgadywania życzeń nauczyciela. Nie rozwijają więc w pełni swoich możliwości i zdolności specjalnych.
- akcentowanie przez nauczyciela swojej przewagi nad uczniami, zwłaszcza o ile sam nie jest osobą twórczą ale konserwatywną

Nauczyciel którego cechuje brak postawy twórczej, hamuje twórczy potencjał swoich uczniów na zasadzie wzmocnień negatywnych, używając ocen szkolnych i autokratyzmu jako "broni".
- brak spójności w oddziaływaniach wychowawczych szkoły i domu rodzinnego

Rodzice zbyt często namawiają dzieci do konformizmu i odgrywania roli grzecznego ucznia oraz czasami za mała podkreślają znaczenie wykształcenia w osiągnięciu sukcesu życiowego.

Co szkoła może zaproponować uczniom uzdolnionym?

W edukacji uczniów zdolnych wykorzystywane są najczęściej różnorodne formy nauczania zindywidualizowanego. Są to :
- szkoły dla uczniów zdolnych czy też klasy , w których realizowane są poszerzone programy edukacyjne dla uczniów.
- indywidualny tok nauki
Nauczanie indywidualne w systemie jednoosobowej klasy polega na przyjęciu innego systemu nauczania, niż klasowo - lekcyjny oraz odmiennego od powszechnie obowiązującego cyklu klasyfikowania i promowania ucznia. Jest to nauczanie najbardziej kontrowersyjne, które stymuluje sferę intelektualną lecz wyrywa dziecko z naturalnego środowiska rówieśniczego.
- indywidualne programy nauczania
Jest to nauczanie zindywidualizowane związane z uzdolnieniami ucznia w ramach wybranych przedmiotów .Uczeń może być klasyfikowany i promowany w ciągu całego roku szkolnego, może też realizować w ciągu jednego roku szkolnego program z zakresu dwóch klas.
- ukończenie klasy lub nawet szkoły każdego typu w skróconym czasie
Taki tryb jest o tyle uzasadniony, że dzieci uzdolnione nie stawiają małych "kroczków" intelektualnych, ale idą do przodu ogromnymi "susami".
Przy ubieganiu się o indywidualny program lub tok nauczania obowiązuje specjalna procedura. Z wnioskiem o zezwolenie na indywidualny program lub tok nauki może wystąpić uczeń, rodzice czy wychowawca lub inny nauczyciel za zgodą rodziców i dziecka. Wniosek wraz z projektem programu, opinią o predyspozycjach intelektualnych dziecka przekazuje się dyrektorowi szkoły ,który zasięga opinii rady pedagogicznej oraz poradni psychologiczno - pedagogicznej. Po uzyskaniu pozwolenia dziecku zostaje wyznaczony przez radę pedagogiczną nauczyciel-opiekun i ustalona tygodniowa liczba konsultacji.
Uczeń może być zwolniony z obowiązku uczęszczania na lekcje określonego przedmiotu i uczęszczać do klasy programowo wyższej w tej lub innej szkole, a nawet w szkole wyższego stopnia, lub realizować program samodzielnie.

Optymalny model nauczyciela dla ucznia uzdolnionego.

Każdy nauczyciel wybierając metody pracy z uczniami określa swój styl pracy. Może korzystać z metod opartych na teorii uczenia się behawioralnego i metod wywodzących się z psychologii humanistycznej. Te podejścia stanowią dwa przeciwstawne krańce postępowania nauczycielskiego .W podejściu behawioralnym duże znaczenie mają wzmocnienia pozytywne oraz stosowanie kar, które jak wynika z wielu badań są mało skuteczne, ponieważ prowadzą do lęku, niechęci i budują ślepe posłuszeństwo .
W podejściu humanitarnym przyjmuje się założenie ,że każdy człowiek posiada coś w sobie, co definiuje go jako jednostkę zdolną do rozwoju pozytywnych cech i zdolności. Nauczyciel musi znaleźć "swoje miejsce" między tymi krańcami - między dyrektywnością w uczeniu i niedyrektywnością. Aby określić własny styl pracy nauczyciel powinien zacząć od diagnozy tzw. ukrytego programu, który wpływa na proces nauczania i wychowania dzieci. Dotyczy on postaw wobec nauczania (Co jest według mnie ważniejsze - "przelewanie" wiedzy lub jej przetwarzanie ? ), postaw wobec uczniów (Czy moi uczniowie są kompetentni i ,czy zależy mi na ich sukcesie ?) i postaw wobec samego siebie (Czy dzielę się odpowiedzialnością z uczniami za ich uczenie się ?) . Powodzenie nauczyciela w pracy nad pobudzaniem aktywności twórczej , zależy przede wszystkim od pełnej akceptacji dziecka jako osoby i dobrej znajomości jego potrzeb ,zainteresowań i zdolności. Poza tym niezbędne jest również kształtowanie w sobie działania refleksyjnego, tzn. ciągłego obserwowania i analizowania skutków własnych zachowań, by jak najefektywniej wypełnić misję stymulowania rozwoju dziecka uzdolnionego.

Do kwalifikacji uczniów zdolnych nauczyciele powinni najlepiej korzystać z testów psychologicznych przeprowadzonych w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Istotna jest również wiedza dydaktyczna i umiejętności organizacyjno-metodyczne oraz znajomości i umiejętności stosowania metod i form pracy z uczniem zdolnym. Badania wskazały , że najbardziej efektowne grupy metod kształcenia uczniów zdolnych to metody praktycznego działania , a na drugim miejscu znalazły się metody samodzielnego dochodzenia uczniów do wiedzy . Natomiast wybierając spośród poszczególnych metod należących do czterech podstawowych grup, pierwsze miejsce uzyskały ćwiczenia , a w dalszej kolejności metody zajęć wytwórczych, metody problemowe ,metody waloryzacyjne oraz metody asymilacji wiedzy.
Znacznie lepsze rezultaty badań zanotowano w zakresie form pracy najbardziej odpowiednich w pracy uczniów zdolnych. Tutaj zdecydowanie dominowała praca indywidualna zróżnicowana, grupowa zróżnicowana i zbiorowa zróżnicowana. Zdecydowanie niżej ocenione były formy pracy jednolitej (indywidualnej, grupowej i zbiorowej). W literaturze przedmiotu wyraźnie akcentowane jest nauczanie wielopoziomowe.

Na zakończenie warto wspomnieć o przygotowaniu przyszłych nauczycieli do pracy z uczniem zdolnym. Należy zwrócić uwagę na wartość rozwiązywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą z uczniami zdolnymi w ramach ćwiczeń, prowadzenia lekcji ćwiczeniowych, hospitowania lekcji i innych zajęć szkolnych, uczestniczenia w diagnozie i terapii pedagogicznej , jak też procesu planowania , przygotowania się do prowadzenia różnego rodzaju zajęć.

Pozostaje nam tylko wierzyć , iż w obliczu zmian w szkolnictwie może przybędzie nowy przedmiot, choćby tylko fakultatywny, który obejmowałby problematykę pracy z uczniem zdolnym .

Bibliografia:
1. Bandura L. "Uczniowie zdolni i kierowanie ich kształceniem .", NK, Warszawa 1974.
2. Bieluga K. "Przygotowanie nauczycieli do rozwijania inteligencji i myślenia twórczego." W: "Myśl pedeutologiczna i działanie nauczyciela" Red. A. Kotusiewicz, J.Niemiec ,Warszawa- Białystok 1997.
3. Borzym I. "Uczniowie zdolni. Psychologiczne i społeczne determinanty osiągnięć szkolnych.", PWN, Warszawa 1979.
4. Ciechanowska D. "Uczeń zdolny - wróg publiczny." W: "Nowatorskie tendencje w edukacji wczesnoszkolnej." Red. J. Kida, Rzeszów 1998.
5. Góralski A. "Pedagogika zdolność." W: "Szkice do pedagogiki zdolności." Red. A. Góralski , Warszawa 1996.
6. Lewowicki T. "Kształcenie uczniów zdolnych.", WSiP, Warszawa 1986.
7. Nakoneczna D. "Kształcenie wielostronne stymulujące rozwój uzdolnień.", WSiP, Warszawa, 1980.
8. "O uczniu zdolnym." Biblioteczka reformy, z.15. ,MEN ,Warszawa 1999.
9. Panek W. "Zachowanie się szczególnie zdolnych uczniów w sytuacjach szkolnych." , Białystok 1977.
10. Panek W. "Zróżnicowanie intelektualne w populacji uczniów szkolnych i opieka nad uzdolnionymi ." , Białystok 1990.
11. Piotrkowski E. "Praca z uczniem zdolnym jako rys współczesnej edukacji." W: "Oświata na wirazu" Red. T.M. Zimny ,Częstochowa - Poznań 1997.
12. Strelau J. "Osobowość." W: "Podstawy psychologii dla nauczycieli." Red. J. Strelau, A. Jurkowski, Z. Putkiewicz , Warszawa 1975.

mgr Władysław Gawlas
Zespół Szkół Publicznych w Górkach Wielkich

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie