W dzisiejszych czasach, gdy od możliwości wykonywania pracy zależy zarówno standard życia, jak i realizacja planów życiowych szczególnej roli nabiera troska o zdrowie.
Zdrowie umożliwia podejmowanie i wykonywanie pracy stąd w krajach rozwiniętych o dużym, ale i wymagającym rynku pracy powstały pojęcia: "promocja zdrowia", "promocja zdrowego stylu życia".
Znaczy to, że o zdrowie trzeba się troszczyć i dbać wcześniej niż wystąpi lub ujawni się choroba. Trzeba umieć wskazać i zastosować zachowania prozdrowotne.
Typowym przykładem promocji zdrowia jest prawidłowe odżywanie się. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebne są składniki odżywcze, które dzielimy na trzy grupy:
budulcowe,
energetyczne,
regulujące.
Do pierwszej grupy należą białka i składniki mineralne. Za materiał budulcowy uważane są głównie białka, ponieważ stanowią one niezbędny składnik do budowy i regeneracji komórek. Składniki mineralne wchodzą w skład kości i biorą udział w regulacji wielu procesów fizjologicznych.
Do drugiej grupy zalicza się głównie cukrowce i tłuszcze. Składniki te spalając się w organizmie wyzwalają energię.
Trzecia grupa składników odżywczych obejmuje składniki mineralne (wapń, fosfor, magnez, siarka, żelazo, fluor, sód) i witaminy (A, D, E, K, C, B2, B6, PP, H), które regulują procesy przemiany materii w organizmie.
Spożywanie warzyw i owoców odgrywa istotą rolę. Zaleca się pięć porcji warzyw i owoców dziennie, znaczy to, że w każdym posiłki powinna się znajdować porcja warzyw (np. sałatka) lub szklanka soku albo jabłko. Ważne, aby była zachowana rozmaitość.
Warzywa i owoce zawierają witaminy antyoksydacyjne (A, E, C, beta - karoten) i błonnik pokarmowy, które zapobiegają rozwojowi wielu chorób.
W pożywieniu występują jeszcze inne składniki, nie umieszczone w tym podziale, np. woda. Jest ona niezbędna do procesów życiowych, gdyż przemiany biochemiczne zachodzą wyłącznie w środowisku wodnym. Racjonalne żywienie człowieka w każdym okresie życia jest warunkiem utrzymania prawidłowego stanu zdrowia, zapobiega ono występowaniu chorób.
Często mamy do czynienia z błędami żywieniowymi. Należy do nich:
nieregularne spożywanie posiłków;
zbyt wysokie spożycie tłuszczów zwierzęcych;
niedostateczne spożywanie mleka i jego przetworów;
zbyt mało urozmaicone spożywanie owoców i warzyw (okres zimowy i wiosenny).
Skutki nieprawidłowości objawiają się ukrytymi niedoborami witamin (wykrywanymi jedynie za pomocą testów biochemicznych), dolegliwościami przewodu pokarmowego, opóźnieniami w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży lub przedwczesnym starzeniem się organizmu.
Do nieprawidłowości wynikających z wadliwego żywienia należą jednak nie tyko objawy niedoborów, lecz także objawy nadmiarów spożywanej żywności. Dziś wiemy, że nadwaga i otyłość należą do tzw. chorób cywilizacyjnych i sprzyjają występowaniu innych schorzeń, a przyczyną jest nadmierne spożycie produktów energetycznych w porównaniu z potrzebami człowieka. Racjonalne, prawidłowe żywienie polega właśnie na tym, aby jeść to, co trzeba i tyle ile potrzeba, tzn. spożywać właściwie dobrane produkty, a także ich ilości, jakie wynikają z określonego zapotrzebowania.
Wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej spowodowało pojawienie się dużej ilości różnorodnych produktów na naszym rynku. Ważne jest więc dokonywanie właściwego wyboru na podstawie znajomości wartości odżywczej surowców i produktów.
Poza żywieniem istotną rolę w życiu człowieka odgrywa prawidłowa organizacja dnia pracy. Należy tak pracować, aby nie nastąpiło przeciążenie organizmu. Ludzie zmęczeni są mniej odporni, częściej zapadają na niektóre choroby, czują się osłabieni i znużeni.
Istotną rolę spełnia sen, w czasie którego odradzają się komórki. Długość snu uzależniona jest od potrzeb człowieka, uwarunkowana jest wiekiem, stanem zdrowia, trybem życia, nauką lub pracą. Ruch związany z pracą zawodową, obowiązkami domowymi, sportem czy zabawą ma obok żywienia podstawowe znaczenie dla rozwoju człowieka. Aktywność ruchowa pobudza wszystkie układy naszego ciała.
Innym przykładem promocji zdrowia jest potrzeba ruchu na świeżym powietrzu, spacery, biegi, gry w piłkę. Ruch związany z pracą zawodową, obowiązkami domowymi, sportem czy zabawą ma obok żywienia podstawowe znaczenie dla rozwoju człowieka. Ruch zapobiega wielu chorobom, m.in. otyłości, osteoporozie.
Należy także przestrzec przed paleniem papierosów, których składniki przedostające się do organizmu niszczą ścianki naczyń krwionośnych, sprzyjając ich poważnym uszkodzeniom.
Dbanie o zdrowie i jego promowanie, to także umiejętność rozładowywania napięć życiowych, czyli stresów. Nie ulega wątpliwości, że ruch, ćwiczenia fizyczne, pływanie, ćwiczenia na siłowni pomagają w znalezieniu odprężenia fizycznego i psychicznego.
Również akceptowanie siebie, swoich osiągnięć, swojego wyglądu, ale także swojego otoczenia pozwala na łatwiejsze kontakty międzyludzkie, co sprzyja rozwiązywaniu problemów i ułatwia realizację zdrowego życia.
Jak wspomniałam wyżej, sposób żywienia w prozdrowotnym stylu życia zajmuje bardzo ważne miejsce. Łatwostrawna, urozmaicona dieta, przyjemna atmosfera przy posiłkach, estetyczne nakrycie stołu, wzajemna pomoc w rodzinie przy przygotowywaniu posiłków, wprowadzenie nowych potraw z dużym udziałem warzyw i owoców, wszystko to pomaga w zachowaniu dobrego zdrowia.
Helena Popławska | 
