Współczesne nauczanie i uczenie się dzieci, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, nie może obyć się bez umożliwienia uczniom bezpośredniego kontaktu z żywą przyrodą, z otaczającym je światem.
Cały szereg przedmiotów nauki szkolnej w szkole podstawowej zawiera mnóstwo tematów, które z powodzeniem można przeprowadzić w terenie, a nazwaliśmy je ,,zielonymi lekcjami”.
Szkoła Podstawowa nr 1
w Bełżycach
kształcenie zintegrowane
październik 2004r
"ZIELONA LEKCJA" W KSZTAŁCENIU ZINTEGROWANYM - scenariusz zajęć
Opracowały:
mgr Barbara Gawidziel
mgr Dorota Niewczas
WSTĘP
Współczesne nauczanie i uczenie się dzieci, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, nie może obyć się bez umożliwienia uczniom bezpośredniego kontaktu z żywą przyrodą, z otaczającym je światem.
Cały szereg przedmiotów nauki szkolnej w szkole podstawowej zawiera mnóstwo tematów, które z powodzeniem można przeprowadzić w terenie, a nazwaliśmy je "zielonymi lekcjami".
Takie "żywe nauczanie", o bardzo praktycznym charakterze jest dla uczniów wielką atrakcją, a i nauczycielowi też nie stwarza szczególnych trudności, o ile zajęcia te są dużo wcześniej zaplanowane, dobrze przygotowane, odpowiednio zorganizowane i przeprowadzone.
Lekcje prowadzone w terenie zbliżają programowy materiał nauczania do życia, do praktycznego stosowania teoretycznej wiedzy, do znajdowania potrzeby teoretycznych uogólnień na podstawie spotkanych faktów i zjawisk.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym mają ogromne potrzeby i możliwości poznawcze, są ciekawe otaczającego świata. Wychodząc z założenia, że proces poznawania rzeczywistości przebiega na drodze bezpośredniego spostrzegania w pracy z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym nie sposób oprzeć się tylko na zajęciach w klasie. Zajęcia w terenie, wyjazdy na "zielone lekcje" są najlepszą formą stwarzającą warunki do prowadzenia przez uczniów obserwacji, do zetknięcia się dzieci z rzeczywistością, a prowadzone przez nie własne, bezpośrednie obserwacje stanowią podstawę do analizy, porównywania, klasyfikowania, uogólnień, tworzenia pojęć, wnioskowania, rozumienia zjawisk, związków i zależności.
"Zielone lekcje" dają zatem wiele możliwości do rozwijania zarówno aktywności poznawczej jak i twórczej ekspresji uczniów. Zdobyte w ten sposób umiejętności i wiedza są bardziej trwałe i efektywne.
Z NASZYCH DOŚWIADCZEŃ
Od kilku lat uczniowie klas młodszych z naszej szkoły uczestniczą w "zielonych lekcjach" organizowanych przez nauczycieli kształcenia zintegrowanego jak i przygotowywanych wspólnie z Biurem Turystyczno – Edukacyjnym "Lider – Tour" z Lublina. Biuro to od ponad 10 lat współpracuje z naszą szkołą, a w ofertach wycieczek, każdego roku można znaleźć propozycje " zielonych lekcji" i "zielonej szkoły".
W bieżącym roku szkolnym, w październiku, uczniowie klasy IIIA i III C kształcenia zintegrowanego w ramach realizacji ośrodka tematycznego: las nas zauroczył wyjechali na wycieczkę edukacyjną do lasu.
Miejscem, które stało się terenem naszych zajęć były Lasy Kozłowieckie (Kozłowiecki Park Krajobrazowy )– ścieżka dydaktyczna w lesie przy siedzibie Leśnictwa Kopanina ( Nadleśnictwo Lubartów)
PROGRAM WYCIECZKI – Lasy Kozłowieckie
Uczestniczą uczniowie klasy 3A i 3C kształcenia zintegrowanego
SP nr1 w Bełżycach
Wycieczka zorganizowana w ramach współpracy nauczycieli z Biurem Usług Turystycznych i Edukacyjnych "Lider –Tour" z Lublina
- Faza wstępna
- Czynności organizacyjno – porządkowe. Przygotowanie się do wycieczki.
- Przygotowanie apteczki
- Przygotowanie materiałów i przyborów ( teczki, gazety, taśmy klejące, notatniki, przybory do pisania, torebki, szkła powiększające, lupy, lornetki, taśmy miernicze)
- Ustalenie miejsca, celu i określenie czasu powrotu z wycieczki
- Przypomnienie ustalonych wcześniej zasad zachowania się na wycieczce, w lesie:
Nasz regulamin:
- Jesteśmy pogodni i uśmiechnięci
- Słuchamy uważnie tego, co mówią opiekunowie, kierowca, przewodnik, prowadzący zajęcia;
- Słuchamy siebie nawzajem;
- Wykonujemy polecenia opiekunów i prowadzących zajęcia;
- Dbamy o bezpieczeństwo własne i innych;
- Nie oddalamy się od grupy bez wiedzy opiekuna
- Zgłaszamy wszystkie problemy ( zdrowotne i inne) do opiekunów
- Pomagamy sobie wzajemnie w potrzebie
- Obserwujemy, spostrzegamy, zapamiętujemy i wyciągamy wnioski;
- Szanujemy, sprzęt, przybory;
- Pamiętamy, że las ma swoje prawa:
- nie zakłócamy ciszy leśnej hałasem,
- mówimy półgłosem,
- nie biegamy po lesie
- nie niszczymy mrowisk, grzybów, roślin
- nie zrywamy roślin i nie łamiemy gałęzi
- nie płoszymy i nie chwytamy małych zwierząt np..: żuki, żaby, jaszczurki, jeże, mrówki itp.
- nie zaśmiecamy lasu
- nie schodzimy z wyznaczonego szlaku.
- Szanujemy przyrodę i pracę człowieka.
- Faza realizacji
- Wyjazd na " zieloną lekcję" – godz. 8:00
- Spotkanie z przyrodnikiem (pracownik biura Lider -Tour)
- zapoznanie dzieci z prowadzącym zajęcia
- omówienie programu i celu wyjazdu na " zieloną lekcję"
- Zbiórka grupy na skraju lasu
- Zapoznanie z trasą ścieżki dydaktycznej
- Podział na grupy 5 osobowe
- Określenie zadań
- Określenie czasu zajęć
- Spacer ścieżką dydaktyczną
Zadania do realizacji
- układ piętrowy lasu, gatunki, rodzaje drzewostanu – rozpoznawanie drzew, krzewów, roślin zielnych
- podpatrywanie życia mieszkańców lasu- praktyczne posługiwanie się lupą, lornetka, aparatem fotograficznym
- słuchanie dźwięków lasu , badanie jego zapachu,
- nazywanie barw jesiennego lasu
- rozpoznawanie zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu
- Zbieranie materiału przyrodniczego do koszyka ( szyszki, liście, kawałki kory, żołędzie itp.) dla celów badawczych
- Dokonywanie pomiarów (obwód pnia, pomiar czasu przemarszu wyznaczonego odcinka trasy ścieżki dydaktycznej, pomiar danego odcinka ścieżki –ok. 50 m –krokami przez każdego ucznia i przeliczanie kroków na metry ); ustalanie wieku drzewa na podstawie słojów przyrostu rocznego, szacowanie wieku drzewka iglastego na podstawie okółków.
- wyznaczanie kierunków w lesie – posługiwanie się kompasem
- bezpieczeństwo w lesie – zachowanie ostrożności w lesie
- oznaczenia spotykane w lesie
- Spotkanie w tartaku – rozmowa z leśniczym
- gospodarka leśna – hodowla, ochrona, pielęgnacja, łowiectwo
- Ognisko – pieczenie kiełbasek
- konkurs przyrodniczy
- zabawy ze śpiewem
- pożegnanie gości – osób prowadzących " zieloną lekcję"
- Powrót do szkoły – planowana godzina powrotu godz.16:00
SCENARIUSZ "ZIELONEJ LEKCJI" – W LESIE - Klasa III kształcenie zintegrowane
Wycieczka do lasu. Lekcja przeprowadzona na terenach ścieżki dydaktycznej w
Leśnictwie Kopanina – Nadleśnictwo Lubartów
Termin – 19 październik 2004r
Czas trwania – 6 godzin
TEMAT: Życie lasu
Cele ogólne
- Kształtowanie wrażliwości na otaczająca przyrodę oraz przekonania o potrzebnie racjonalnego gospodarowanie jej zasobami
- Wyrabianie przekonania o ważnej roli lasu dla człowieka, roślin, zwierząt i całej przyrody na Ziemi
- Opanowanie znajomości warstwowej budowy lasu i umiejętności charakterystyki poszczególnych warstw oraz roślin i zwierząt typowych dla danej warstwy.
- Wyrabianie umiejętności obserwacji życia w lesie, przeprowadzenia rozmowy z leśniczym i poczucia szacunku dla zawodu leśnika
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- dostrzega piękno w kontaktach z przyrodą
- dokonuje samodzielnych obserwacji, wyciąga i formułuje wnioski, prowadzi notatki z obserwacji
- rozpoznaje poznane, pospolite gatunki drzew oraz nazywa ich poszczególne części morfologiczne
- rozróżnia warstwy roślinności w lesie
- zna i rozróżnia typy lasów
- rozpoznaje i nazywa poznane drzewa liściaste i iglaste po pokroju i liściach
- rozpoznaje i nazywa poznane krzewy leśne – jałowiec, leszczyna, czeremcha, jeżyna
- rozpoznaje i nazywa rośliny runa – mech płonnik, paproć narecznica samcza widłak, poziomka, borówka brusznica, borówka czarna, wrzos.
- rozpoznaje i nazywa poznane zwierzęta żyjące w lasach;
- potrafi poruszać się w terenie
- potrafi posługiwać się kompasem, lupą lornetką, aparatem fotograficznym
- potrafi dokonywać prostych pomiarów i obliczeń
- właściwie zachowuje się w lesie
- rozumie konieczność ochrony lasów,
- dba o czystość środowiska przyrodniczego
- zgodnie współdziała w grupie
Formy pracy
- praca indywidualna,
- praca w grupach
Metody
- rozmowa, pogadanka
- praktyczne działanie: obserwacja, pomiar i obliczenia
- ćwiczenia
Środki dydaktyczne:
- lupy, lornetki, kompas, taśma miernicza
- notesy, przybory do pisania,
- atlas grzybów, atlas zwierząt i roślin
- karty pracy (w załączeniu)
PRZEBIEG ZAJĘĆ
- Rozmowa z przyrodnikiem – zapoznanie z celami , zadaniami zajęć. Przypomnienie podstawowych zasad zachowania w lesie. Bezpieczeństwo w lesie – zachowanie ostrożności. Podział uczniów na 5 osobowe zespoły – wybór kapitanów zespołów.
- Wyjaśnienie zasad pracy na " zielonej lekcji", rozdanie kart pracy kapitanom grup i objaśnienie zasad ich wypełniania.
- Rozmowa połączona z pokazem na temat ścieżki dydaktycznej w Lesie Kozłowieckim.
- Czytanie regulaminu i treści informacji na tablicy informacyjnej
- Spacer ścieżką przyrodniczą
- Obserwacja kolorystyki lasu w jesiennej szacie. Dzielenie się spostrzeżeniami. Swobodne wypowiedzi uczniów – nazywanie barw jesiennego lasu
- Słuchanie i rozpoznawanie dźwięków lasu - Zabawa: Czyj to głos
- Obserwacja drzew ustalenie w jakim typie lasu obecnie się znajdujemy Szukanie odpowiedzi na pytanie; " Czy bór jest lasem, czy każdy las jest borem?" – kształtowanie pojęć: las, bór, puszcza, dąbrowa. Typy lasów.
Obserwacja krzewów występujących w lesie ( karta pracy nr1 – załącznik 1)
- Mierzenie krokami długości duktu leśnego do najbliższej polany – przeliczanie kroków na metry
- Obserwacja pięter lasu
- warstwy roślinności w lesie - rozpoznawanie drzew, krzewów, roślin zielonych i zwierząt żyjących w lesie (karta 5 – załącznik 1)
(kapitanowie grup otrzymują planszę pomocniczą z nazwami zwierza żyjących w poszczególnych warstwach lasu –załącznik2)
- Podpatrywanie życia mieszkańców lasu – praktyczne posługiwanie się lupą . lornetką, aparatem fotograficzny ( wymiana przyrządów między sobą – wybór miejsca obserwacji)
- Prowadzenie badań i pomiarów
- "Moje drzewo"- grupa wybiera drzewo, które uważa za wyjątkowe, wspaniałe, magiczne (karta pracy 3 – załącznik 1)
- przytulanie się do drzewa, czerpanie z niego siły i energii
- zabawa : " Co mówi mi moje drzewo?" - słuchanie "głosu" drzewa, prowadzenie rozmowy z drzewem
- zbroja mojego drzewa- uczniowie wykonują odcisk kory. Określanie kory słowami: gruba, cienka, płytko spękana , grubo spękana, gładka, łuskowata, szara, brunatna, szarozielona, czarna, srebrzysta itd. Próby odpowiedzi na pytanie – Jaka role w życiu drzewa pełni kora?
- Co rośnie na korze mojego drzewa? Dzieci prowadzą obserwacje pni drzew, znajdują porosty, hubę i inne grzyby, mech.. dysponując kompasem określają kierunek świata przy drzewie, którego kora pokryta jest z jednej strony mchem ( wyznaczanie kierunku północnego)
- Jak wysokie jest moje drzewo i ile ma lat? Zadanie dla klubu matematyków dokonanie pomiarów obwodu pnia , obliczanie wieku i wysokości drzewa według podanego w karcie pracy 4 sposobu, a także pokazanie uczniom innych sposobów szacowania wieku i wysokości drzew np.: licząc słoje przyrostu rocznego gdy drzewo jest ścięte lub na przykładzie drzewek iglastych licząc ich okółki.
- badanie pod lupą elementów martwych ś i organizmów żywych ściółki leśnej
- (karta pracy 6)
Dzieci odkrywają, że ściółka leśna zawiera igły, liście, przegniłe gałęzie, obumarłe ciała zwierząt i roślin, a także można podać dzieciom do wiadomości, że w ściółce żyją bakterie, dżdżownice, i s saki takie jak; myszy i nornice)
- Poszukiwanie ciekawych okazów, korzeni, liści, kory
Zbieranie do koszyka skarbów lasu.
Segregowanie znalezionego materiału przyrodniczego do celów badawczych w klasie. Pakowanie okazów do woreczków, zabezpieczenie – przekładanie gazetami - okazów roślinnych : liście, rośliny do albumu, zielnika.
Praktyczna nauka zbierania i przygotowywania materiały przyrodniczego do wykorzystania w dalszej pracy
- Zabawy i gry terenowerzuty szyszkami , żołędziami do celu
- przejście po zwalonym pniu drzewa
- bieg do "swego" drzewa
- Spotkanie z leśniczym
- pogadanka na temat znaczenia przyrodniczego i gospodarczego lasu
- praca leśnika – gospodarka leśna, , łowiectwo, hodowla, ochrona i pielęgnacja
- współzależność roślin i zwierząt w lesie – łańcuchy pokarmowe (karta pracy 2)
- oznaczenia spotykane w lesie – symbolika i znaczenie znaków
- Wizyta w tartaku . Gospodarka zasobami drewna.
- obserwacja prac w tartaku
- poznanie wykorzystania drewna w gospodarce
- Konkurs przyrodniczy przypomnienie i utrwalenie wiadomości – "mini test biegany"
Dzieci zebrane na leśnej polanie. Na pniach drzew wokół polany naklejone są kolorowe kartony z napisami TAK , NIE i literami A, B, Zadaniem dzieci jest wybrać właściwą odpowiedź na zadane pytanie przez leśniczego i przyrodnika prowadzącego lekcję ( pytania zadają na zmianę). Za udzieloną prawidłową odpowiedź dzieci otrzymują punkt – 1 żołądź. Konkurs wygrywa osoba bądź osoby z największa ilością punktów. Nagrodą w konkursie jest indywidualne zdjęcie z panem leśniczym, a wszyscy uczestnicy zabawy otrzymują cukierki, zaproszenie na ognisko, kiełbaski i gorąca herbatę
Przykładowe pytania " bieganego" mini testu
- Trzmielina to;
- owad
- krzew
- ptak
- Czy jeż jest pod ochroną? /tak – nie/
- Czy purchawki to grzyby jadalne?/ tak – nie/
- Czy Czy bór jest lasem? /tak – nie/
- tumak i leśna kuna to, to samo zwierzę? /tak – nie/
- Dzik zjada
- rośliny
- jest mięsożerny
- jest wszystkożerny
- Czy żółty pas na drzewie oznacza rezerwat przyrody? / tak – nie/
- Borówka brusznica rośnie
- w warstwie drzew
- stanowi podszyt
- jest rośliną leśnego runa
- Dąbrowa to
- las dębowy
- las iglasty
- rezerwat przyrody
- Czy jałowiec to krzew? / tak - nie/
- Kozioł to samiec sarny /ta- nie/
- Ognisko – podsumowanie zajęć
- pieczenie kiełbasek, zabawy ze śpiewem
- pożegnanie z prowadzącymi zajęcia
- Powrót do Bełżyc. Dzieci udają się do domu. Karty pracy i materiały zebrane na "zielonej lekcji" przynoszą na zajęcia w następnym dniu.
Podsumowanie wycieczki występuje w klasie na drugi dzień. Na zajęciach tych występuje omówienie zebranych na kartach pracy obserwacji, uzupełnienie kart pracy, dalsza obserwacja i segregowanie zebranego w lesie materiału przyrodniczego, utrwalenie wiadomości zdobytych na " zielonej lekcji" oraz sporządzanie notatek i rysunków, wykonywanie zielników, albumów, gazetki ściennej oraz wspólne redagowanie sprawozdania.
Ewaluacja
Na kocyku leżą kartonowe listki w trzech kolorach; zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie wybierają kolor listka i przyklejają go na kartonie zawieszonym na drzewach . Kolor listka oznacza odpowiedź na pytanie - ocena zajęć Listek zielony oznacza- tak, bardzo mi się podobało, bardzo chcę ... Żółty – trochę mi się podobało, nie jestem pewny.... Czerwony - miałem kłopoty, to było nudne
Literatura;
- B. Czołnik – Lekcja w lesie. Głóchów 1999
- Praca zbiorowa pod red. H. Gutowskiej - Środowisko społeczno -przyrodnicze w klasach 1-3 WSiP. Warszawa 1989
- Cz. Hakke, N. Nonas - Wycieczki i zajęcia terenowe. WSiP. Warszawa 1986
- E i W Dreyer – Las. Oficyna wydawnicza "Multico". Warszawa 1995
- J.J Karpiński – Wycieczka do puszczy. PZWS. Warszawa 1960
- Praca zbiorowa pod red. Bemackich – Uczymy kreatywnie – Podręcznik nauczyciela. PWN. Warszawa 2000
- O. Grzegorz Franciszek Soroka.- Poradnik ziołowy. IWZZ. Warszawa 1986
- J. Mszowicz – Poradnik do oznaczania drzew i krzewów krajowych i aklimatycznych. WSiP. Warszawa 197
Załącznik 1 - karty pracy ucznia
KARTA 1 CZY BÓR JEST LASEM?
- Uzupełnij zdania
Lasy liściaste to lasy , w których rosną....................................
Lasy iglaste to ............................................................
Lasy mieszane to............................................................
Bór to......................................................................
Dąbrowa to..................................................................
Puszcza to..................................................................
- Zagadka
Co to jest
Nie drzewo, lecz taka roślina,
Co gałęzie od ziemi rozpina. To jest..........................................
- Z rozsypanki sylabowej ułóż nazwy 3 krzewów leśnych zaobserwuj je w lesie, narysuj i podpisz
na, lesz, czy ...............................................
wiec, ja, ło ..............................................
na, li, trzmie .............................................. KARTA 2
- Wpisz brakujące wyrazy
Rośliny są s............................................., gdyż samodzielnie wytwarzają pokarm. Zwierzęta są r............................................. lub m................................................. Człowiek jest wszystkożerny.
- Na podstawie obserwacji poczynionych w lesie oraz zdobytych wiadomości wpisz do odpowiednich pętli nazwy zwierząt żyjących w lesie
PTAKI SSAKI OWADY
- Uporządkuj łańcuchy pokarmowe
- kornik, jastrząb, dąb, dzięcioł
- ślimak, mysz, liść, lis
KARTA 3
- Stań w pewnej odległości od wybranego drzewa i narysuj jego sylwetkę
- przyklej obok liść
- wykonaj rysunek (odbitkę) kory i opisz jaką korę ma to drzewo
- poszukaj i przyklej owoce ( nasiona)
- korzystając z obecności leśniczego dowiedz się napisz nazwę tego drzewa
To jest........................... KARTA 4
Zadania dla kółka matematyków oraz chętnych – ciekawskich
Przy liczeniu posłuż się kalkulatorem
- Z pomocą nauczyciela lub leśniczego zmierz miarką centymetrową na wysokości 1m50cm obwód drzewa, a następnie określ wiek tego drzewa.
Wskazówka: przybliżony wiek drzewa obliczamy na podstawie wzoru: ( obwód drzewa :2 + obwód dzrewa:3) :2 = średni wiek drzewa w latach
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
- Oblicz korzystając, z pomocy osób dorosłych , wysokość drzewa według podanego sposobu
Do mierzenia wysokości drzewa potrzebna jest linijka. Jedna osoba z grupy staje pod drzewem. Druga osoba, trzymając linijkę w wyciągniętej ręce na wysokości ramienia, oddala się od drzewa do momentu, gdy wysokość linijki będzie równa
Wysokości kolegi stojącego pod drzewem. Następnie zmierz, ile razy drzewo jest wyższe od osoby stojącej pod tym drzewem. Otrzymana liczbę pomnóż przez wzrost osoby i zapisz wynik.
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................ KARTA 5
- Na podstawie obserwacji wypisz nazwy roślin i zwierząt jakie występują w danej warstwie lasu
Warstwa drzew
rośliny zwierzęta
Podszyt
rośliny zwierzęta
Runo
rośliny zwierzęta KARTA 6
- Warstwa lasu wyścielająca glebę w lesie to ściółka.
Dokonaj obserwacji i napisz – co tworzy ściółkę
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
- Zapisz nazwy grzybów jakie spotkałeś i rozpoznałeś
Podkreśl te, które są trujące
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................ opracowały
nauczycielki kształcenia zintegrowanego w Zespole Szkoł nr 1 w Bełzycach
Dorota Niewczas i Barbara Gawidziel
|
