Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wartość baśni

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 7851 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Chciałam podzielić się moją krótką pracą na temat wartości baśni. Może warto do nich wrócić ?
 Baśń jest jednym z najstarszych gatunków literackich i podobnie jak kultura, której jest wytworem, przechodziła ewolucję. Pierwsze baśnie, to utwory mityczne, które odzwierciedlały wierzenia w zjawiska nadprzyrodzone. Człowiek pierwotny myślał magicznie, stwarzał sobie rzeczywistość, w której wszystko było ożywione i przepojone magicznymi siłami. W późniejszych czasach gatunek ten przybrał formę baśni folklorystycznej, aby teraz funkcjonować jako gatunek literacki.
     Przez lata stosunek do bajek i baśni ulegał ciągłym zmianom. W licznych pracach rozpatrywano jej walory wychowawcze i wpływ na psychikę dziecięcą. Na początku naszego wieku H. Wernic pisał, że czytanie małym dzieciom baśni może być szalenie niebezpieczne, ze względu na ich amoralną atmosferę i zaszczepianie niepokoju oraz tworzenie u dziecka zbyt wybujałej wyobraźni. Obecnie, bajka magiczna jest ceniona między innymi za liczne walory wychowawcze. Uniwersalnymi wartościami, które występują stale w utworach baśniowych są dobro, piękno, szlachetność, wrażliwość na los ludzi i zwierząt. Tajemnica powodzenia baśni ukryta jest także w symbolach i metaforach, w tym, co pomaga nam prawdziwie odczuć jej poetyczność i cudowność. Rzeczywistość ukazywana w baśniach jest zgodna z myśleniem dzieci, przez co pomaga im zrozumieć świat i siebie. Wprowadzając ład i porządek pokazuje, jakie reguły rządzą światem.
     Dzieci poprzez nieznane, tajemnicze słownictwo baśni, które przykuwa ich uwagę, przyswajają nowe słowa, niezauważenie dla samych siebie wchodząc w sferę dziedzictwa kulturowego mowy. Zaczynają rozumieć symbole, poznają metafory. Baśnie uczą wyrażać, nazywać i uświadamiać sobie uczucia, co jest bardzo ważne w procesie komunikowania się z innymi i radzenia sobie z emocjami.
     Bajki są echem i poblaskiem artystycznie ukształtowanej mitologii, czegoś, co w rozwoju kulturalnym ludzkości i w tworzeniu sztuki przez człowieka zajmowało kiedyś miejsce jak najbardziej istotne, przeżyciowo i światopoglądowo – pierwszoplanowe (Szuman, 1958: 14). Niewiele jest gatunków literackich, które towarzyszą człowiekowi w ciągu niemal całego jego życia i które tak jak baśń, w sposób istotny i trwały łączą się z istotą pisarstwa dla dzieci a jednocześnie kształtują głęboki poziom znaczeń dzieł literatury wysokoartystycznej. Kilkuletnie dziecko styka się z wątkami czarodziejskimi, słuchając o krasnoludkach, wróżkach zwykle w uproszczonej, wierszowanej formie. Pełniejsze wejście w tajemnice świata baśniowego następuje przeważnie w fazie samodzielnej lektury baśni.
     Wobec nie słabnącej atrakcyjności baśni nasuwa się pytanie jaką rolę spełnia baśń w życiu małego odbiorcy, czego poszukuje w kontakcie z nią i jakie potrzeby w kontakcie z nią zaspokaja – to tylko niektóre z nasuwających się pytań.
     Fakt przekazywania treści moralnych przez baśń wydaje się być niezaprzeczalny. Wychowanie moralne w przypadku baśni jest jej niewątpliwym atrybutem. Odbywać się ono może dwoma drogami przekazu. Pierwszy z nich – dramatyczny – zakłada, że moralny rozwój zachodzi wtedy, gdy literatura ukazuje wydarzenia w sposób drastyczny, przez to jednak wzbogacając wewnętrzny świat jednostki (Przetacznik-Gierowska, 1994). Druga koncepcja – afirmatywna - mówi, że jedynie dzieła sztuki reprezentujące pozytywne wartości moralne, korzystnie wpływają na osobowość dziecka. Poprzedni zaś typ może być nawet szkodliwy dla procesu wychowawczego.
     M. Przetacznik-Gierowska powołuje się na zdanie Wojnar mówiąc, że model dramatyczny wymaga od dziecka pewnej większej dojrzałości psychicznej, uczuciowej i poznawczej oraz zdolności do refleksji (1994). W innym wypadku, zamiast oddzielenia tych dwóch światów, dziecko może sobie stworzyć na tle tego rodzaju makabresek regularny świat pełen okrucieństwa i rozmaitych upiorów. Moim zdaniem musimy mieć na względzie fakt, że świat dziecka jest już przesiąknięty fantazją, pierwotnie mało rzeczywisty, więc sztuczne wzbudzanie krytycyzmu nie przyniesie spodziewanych efektów. Powinniśmy podążać za dzieckiem, mówić do niego językiem, który jest dla niego zrozumiały, otwierając przed nim świat taki, jaki go interesuje. Powinniśmy rozszerzać pojęcia, krok po kroku zbliżając się do obiektywnej rzeczywistości.
     Nie zgodziłaby się z tym poglądem autorka artykułu pod tytułem "Pożytki z baśni płynące", Marlena Kossakowska, która bardzo często powołuje się na poglądy B. Bettelheima. Twierdzi on, że nie powinniśmy szczędzić naszym dzieciom żadnych drastycznych elementów pochodzących z baśni. Jego zdaniem, kiedy omijamy w baśni takie momenty, próbujemy izolować dzieci od ciemnych stron życia ludzkiego. Baśń natomiast może nauczyć dziecko jak sobie radzić z życiowymi problemami.
     Baśnie przedstawiają i utrwalają w fantastycznej formie poglądy na stosunki międzyludzkie to, co w życiu człowieka ważne i o co warto zabiegać. Człowiek staje się (...) człowiekiem poprzez i dzięki przyswajaniu osiągnięć kulturowych ludzkości w toku swego rozwoju ontogenetycznego. Pomagają mu one w ustaleniu określonych stosunków ze światem otaczającym i w rozwoju własnej osobowości (Tyszkowa, 1978:138). Dziecko, które osiągnęło wiek przedszkolny jest otwarte i wrażliwe na sztukę w przeróżnych jej formach. Szuka intensywnie sytuacji i przeżyć, które umożliwią mu osiągnięcie poczucia własnej tożsamości. Wiąże się to ze szczególnym zapotrzebowaniem na wzorce osobowe i wzory postępowania, dzięki którym dziecko może osiągnąć postępy w rozwoju. Baśnie zawierają (...) wzory w formie upersonifikowanej, symbolicznej i sfabularyzowanej, dzięki czemu w sposób szczególny odpowiadają rozwojowym potrzebom dzieciństwa (Tyszkowa, 1978: 142). Dzieci poszukują w baśniach nowych doświadczeń, które pozwolą im opanować i zrozumieć świat przeżyć ludzkich i świat społeczny. Dobrze dobrane bajki i opowiadania rozszerzają zakres doświadczeń dziecka. Prof. Stefan Szuman uważał, że najważniejszym zadaniem bajki jest nie tyle pouczenie, lecz przybliżenie dziecku doświadczeń, zdarzeń i przeżyć innych ludzi. W baśniach ukazuje się w psychologicznej formie to, co istotne dla człowieka, co odnosi się do jego ludzkiej egzystencji: problem dobra i zła, dobroci i podłości, sprawiedliwości i niesprawiedliwości, szczęścia i nieszczęścia. Dziecko poprzez recepcję baśni rozszerza zakres swoich przeżyć, budzą się w nim nowe problemy i niepokoje, które stara się zaspokoić w kontaktach z innymi ludźmi, a także w sztuce i działaniu. Ze słuchaniem bajek wiążą się u dziecka pierwsze, bardzo silne, emocjonujące przeżycia estetyczne. Przysłuchując się opowiadaniu dobrych, wartościowych bajek ludowych czy czytaniu utworów wielkich bajkopisarzy, jak na przykład Andersena, dziecko staje się po raz pierwszy odbiorcą głęboko do niego przenikających utworów literatury pięknej. Nawet bardzo fantastyczne bajki zapoznają w rezultacie dziecko nie z czym innym jak z życiem, a każde z nich rozszerza horyzonty doświadczenia dziecka (Szuman,1958: 16). Dzięki przeżyciom literackim w trakcie spotkania z baśnią, u dzieci kształtują się zdolności poznawcze takie jak: zdolność ujmowania problemów i zjawisk rzeczywistości bez konieczności ich pełnego werbalizowania i wnikliwej analizy, myślenie intuicyjne. Bajka magiczna w życiu dziecka pełni także rolę schematu porządkującego, integruje i kompensuje braki doświadczeń w realnym życiu. Zdaniem prof. Szumana każde opowiadanie jest dla dziecka bajką, która jest zasadniczym sposobem pouczania i kształcenia dziecka przez słowo.
     Bogusław Żurakowski podaje idee takich wartości jak mityczność, ludyczność i dydaktyzm. Roland Barthes sformułował trójwymiarowy schemat mitu: Mit to system szczególny, ponieważ tworzy się wychodząc z łańcucha semiologicznego, który istniał przed nim: jest to wtórny system semiologiczny. To, co jest znakiem w pierwszym systemie (a więc całość skojarzeniowa pojęcia i obrazu), staje się zwykłym elementem znaczącym w drugim (cyt. za: Żurakowski, 1985: 51). Bardzo często elementem znaczącym w baśniach czy bajkach dla dzieci jest zwierzę, ptak, owad, przedmiot, roślina. Przypisuje się im charakterologiczne lub magiczne cechy, zależnie od tego, czy jest to bajka zwierzęca czy bajka magiczna (baśń). Mitologizm bajki dla dzieci w warstwie elementów znaczonych odznacza się konsekwentnie odniesieniem do osobowości i świata dziecka. Upersonifikowane zwierzęta, ptaki, owady, rośliny, przedmioty prezentują sobą odwieczny mit osoby jako podmiotu świat; w bajce dla dzieci osobą tą jest dziecko. Podmiot dziecięcy wyznacza zarazem granice mitu bajki dla dzieci (Żurakowski, 1985:53). W baśniach często występuje kilka elementów znaczących jednocześnie np. pierścień, lampa i duchy w "Baśni o Aladynie i o lampie cudownej", potwór i dobre serce dziewczyny w baśni "O córce kupca i o potworze". Oprócz mitologizmu możemy dostrzec w baśniach zbieżność z pierwotną komedią, nazywaną przez Żurakowskiego "komizmem". Według tego autora świat bajki skonstruowany jest na przeciwieństwie: równocześnie jest mityczny i zabawowy. Zabawa poprzez swoją obecność w kontekście mitycznym utworu jest znakiem dziecięctwa. W baśniach natomiast można dostrzec cudowność jako jakość estetyczną – tutaj zabawowość polega na iluzyjności i uproszczeniu mitycznego świata do możliwości percepcji dziecka. Funkcja wychowawcza bajki magicznej polega na tym, że wartości, które funkcjonują w świecie rzeczywistym, utrzymują swoją wartość w innych układach rzeczywistości. Wartości bajek dla dzieci odnoszą się do dziedziny etyki, obyczaju. Morał w bajkach dla dzieci jest dostosowany do możliwości odbioru dziecka. Dlatego bajki stanowią odpowiedź na potrzeby literackie małego odbiorcy.
      Baśń wielostronnie oddziałuje na rozwój dziecka. Surowy porządek moralny panujący w fantastycznym świecie baśni porządkuje dziecięcy obraz świata rzeczywistego, w którym nie zawsze styka się ono z ich przestrzeganiem. Umacnia też wiarę dziecka w dobro i sprawiedliwość, w sensowność poświęcenia (Tyszkowa, 1978: 150). Treści bajek, których dziecko słucha, stają się dla niego przedmiotem dalszego, wewnętrznego opracowania, persewerują w jego pamięci i wyobraźni, a także przenikają do tematyki zabaw. Te wszystkie czynniki sprawiają, że przeżycia związane z literaturą baśniową mogą wywierać silny wpływ na kształtowanie przeżyć uczuciowych oraz ustosunkowanie do świata i modelowanie postaw (por. Tyszkowa, 1978).
      Przyswojenie przez dziecko podstawowych kodów, znaków, symboli kulturowych w trakcie obcowania z baśnią, przygotowują je do odbioru literatury pięknej a także innych form sztuki, pozwalając w toku całego życia czerpać z bogactwa kultury.

Bibliografia

    Bettellheim B. (1985) Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartości baśni. Warszawa, PWN.
    Przetacznik – Gierowska M., Włodarski Z. (1994) Psychologia Wychowawcza. Warszawa, PWN.
    Szuman S. (1958) O mitologicznych, fantastycznych oraz realnych wartościach bajek dla dzieci. Nowa Szkoła, nr 2, s.14 – 17.
    Żurakowski B. (1985) Wartości bajek dla dzieci. W: J. Papuzińska, B. Żurakowski (red.) Wartość literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa – Poznań, PWN.
s. Danuta Kurek

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie