Metoda globalnego czytania została opracowana w oparciu o 40- letnią pracę badawczą zespołu złożonego z neurologów, pediatrów, pedagogów, logopedów, psychologów i rehabilitantów zajmujących się dziećmi z uszkodzeniami mózgu w Instytutach Osiągnięć Ludzkich Możliwości w Filadelfii. Spostrzeżenia wynikające z przeprowadzonych badań i pracy z dziećmi chorymi prowadziły do stwierdzenia, iż dzieci zdrowe mogą lepiej funkcjonować pod każdym względem. Z doświadczeń wiadomo, że dzieci w wieku przedszkolnym uczą się spontanicznie i okazjonalnie. Czynią to ustawicznie wchodząc w interakcje z otoczeniem. Ogólna dostępność do telewizji, komputera, łączności satelitarnej szybkiego poruszania się bez konieczności opuszczania domu wpływa na zainteresowania dziecka. Dlatego dziecku w wieku przedszkolnym nawiązanie kontaktu językowego już nie wystarcza, a jego aktywność poznawcza powoduje zainteresowanie pismem i zawartej w nim tajemnicy.
M.Kielar-Turska twierdzi, że początek nauki czytania wyznacza poziom rozwoju percepcji wzrokowo- słuchowej, pamięć, uwaga oraz myślenie w powiązaniu z odpowiednim opanowaniem mowy. Uważa również, że pierwsze samodzielne próby czytania zależne są też od działań edukacyjnych rodziców jak i nauczycieli przy stosowaniu określonych metod nauki czytania i od motywacji samego dziecka.
Dr Moore prowadził badania nad przedszkolną nauką czytania przez wiele lat i uważał, że łatwiej nauczyć trzylatka niż czterolatka, czterolatka niż pięciolatka...".
Dr M.Montessori używała w pracy z dziećmi środków wizualnych, słuchowych i dotykowych. Po latach uznała, że zdrowe dzieci nigdy nie wykorzystują swoich możliwości chyba, że stworzy się ku temu warunki.
Glenn Doman udowodnił, iż stosowanie kart migowych stanowi znakomitą metodę do podwyższenia poziomu stopnia organizacji neurologicznej przeciętnych dzieci zwłaszcza gdy obejmuje się stymulacją dzieci małe, ponieważ mają zdolność łatwego przyswajania olbrzymiej ilości informacji. Zastosowanie kart migowych stanowi element wprowadzający do nauki czytania metodą globalną. Punktem wyjścia przy metodzie globalnej jest zdanie, cześć zdania albo wyraz, które dzieci poznają jako obraz graficzny. Pomija się w tej metodzie poznawanie poszczególnych elementów składniowych na rzecz rozpoznawania wyrazów na podstawie ich wyglądu ogólnego. Metoda globalna wychodzi od pojęcia konkretnego, zrozumiałego budzącego u dziecka zainteresowanie. W nauce czytania dzieci oddzielają wyrazy fonetycznie, poznają i utrwalają sobie w pamięci odpowiadające im kształty graficzne, następnie wyszukują je w tekście jako znajomy wyraz. Takich wyrazów gromadzi się w pamięci dzieci setki a nawet tysiące.
Poznawanie i zapamiętywanie długich szeregów wyrazów jako całości przysłania czynność analizy tych wyrazów na litery i dźwięki przesuwając je na późniejszy okres nauki.
Sugerując się opinią w/w specjalistów i znajomością specyfiki nauki czytania metodą globalną podjęłam w 1996 r. próbę wprowadzenia elementów nauki czytania globalnego metodą Glenna Domana. Zabawą w czytanie objęte były dzieci w normie intelektualnej w poszczególnych przedziałach wiekowych, poczynając od trzylatków do sześciolatków. Prowadząc badania własne nad efektami osiągnięć dziecka (wprowadziłam karty informacyjne) uczestniczącego w sesjach stwierdziłam skuteczność owej metody w warunkach przedszkolnych. Wieloletnie obserwacje, spostrzeżenia i doświadczenia a przede wszystkim efekty pracy były na tyle inspirujące, że podjęłam się zadania opracowania programu innowacyjnego pt. "Zabawa w czytanie" – etap I – pojedyncze słowa. Program ten ściśle harmonizuje z założeniami zarówno programu wychowania przedszkolnego dla poszczególnych grup wiekowych jak i głównego twórcy "cichej rewolucji" opisującej zasady "Jak nauczyć małe dziecko czytać".
Program innowacyjny nauki globalnego czytania elementami Glenna Domana "ZABAWA W CZYTANIE"
Cele i zadania programu
Cele główne:
- Rozpoznawanie wyrazów.
- Koncentracja na czynności.
- Kojarzenie wyrazu ze słowem.
Priorytet:
Czerpanie radości z "Zabawy w czytanie"
Cele szczegółowe:
- Usprawniać narządy artykulacyjne.
- Ćwiczyć koordynację wzrokowo – słuchowo – ruchową.
- Doskonalić umiejętność wyrażania własnego zadowolenia z rozpoznawania bitów.
- Kształcić umiejętność słuchania ze zrozumieniem.
- Wzmocnić więź pomiędzy rówieśnikami.
- Przeciwdziałać nudzie.
Zadania:
- Dostosować materiał do wieku i możliwości dziecka.
- Wzbogacić czynny język dziecka.
- Przestrzegać w emisji wyrazów zasad obowiązujących w metodzie GLOBALNEGO CZYTANIA:
- szybkość przekazu,
- ilość emitowanego materiału,
- radosna postawa uczestników,
- systematyczność,
- pamiętać o Niezawodnej Zasadzie:
"JEŻELI NIE BAWISZ SIĘ ŚWIETNIE I TWOJE DZIECKO NIE BAWI SIĘ ŚWIETNIE - PRZERWJI - ROBISZ COŚ ŻLE"
Charakterystyka programu i sposoby realizacji
METODA GLOBALNEGO CZYTANIA – jest to forma usprawniania dzieci z m.p.dz., upośledzeniem mózgowym, epilepsją oraz mikro uszkodzeniami (dysleksja, dysgrafia, przemienna lateralizacja itp.). Może być również wykorzystywana do stymulacji przyśpieszającej rozwój umysłowy, społeczny i fizyczny dzieci zdrowych. Podstawowym założeniem tej metody jest koncepcja, że inteligencja stanowi wynik oddziaływania środowiska i naszego ludzkiego potencjału. U podstaw tej metody leży przekonanie o tym, że:
- Jeżeli przyczyną zaburzenia rozwoju dziecka jest uszkodzenie mózgu to oddziaływania usprawniające powinny być adresowane do mózgu. Nie należy zwalczać objawów, ale leczyć uszkodzony mózg.
- Struktura anatomiczna mózgu jest wspólna dla wszystkich ludzi.
Specyfika pracy tą metodą polega na dostarczaniu do mózgu bodźców, których znamienna cechą jest wzmożona intensywność, częstotliwość i długa trwałość, a także na wymuszaniu określonych reakcji ze strony dziecka. Usprawnieniu i stymulacji podlegają sfery: fizyczna, ruchowa, intelektualna oraz emocjonalno-społeczna.
Opracowując program innowacyjny pt. "Zabawa w czytanie" w etapie pierwszym dostosowałam emisje wyrazów do potrzeb wynikających z programu wychowawczo dydaktycznego przeznaczonego dla dzieci 3-4 letnich i opracowanych bloków tematycznych w planach miesięcznych. Program ten zawiera 16 bloków tematycznych:
- Mam 4 latka.
- Koniec lata.
- Owoce i warzywa.
- Ptaki.
- Jesień.
- Zwierzęta.
- Tradycje ludowe.
- Zmiany w przyrodzie.
- Ja i moja rodzina.
- Zima.
- Zima na wesoło.
- Przedwiośnie.
- Zawód.
- Wiosna.
- Kolory.
- Zabawy letnie.
- Cztery pory roku.
Bloki tematyczne zawierają zakres zadań i tematów kompleksowych realizowanych w poszczególnych miesiącach roku szkolnego. Określając cele główne i szczegółowe brałam pod uwagę specyfikę rozwoju dziecka najmłodszego w każdej z w/w sfer. Czas trwania emisji jest bardzo krótki i odbywa się w dwóch sesjach dziennie po kilka sekund. Pierwszym etapem wprowadzenia wyrazu są pojedyncze słowa, dotyczące dziecka – imiona własne dzieci, jego rodziny, nazwy części ciała, nazwy sprzętu, pożywienia, zwierząt. Kiedy dziecko opanuje około 50-u wyrazów, następuje drogi etap, czyli łączenie słów w wyrażenia dwuwyrazowe. Karty migowe charakteryzują się odpowiednim doborem wyrazów, wielkością, kolorem i rozmieszczeniem na owej karcie.
Program wprowadzany będzie w konwencji zabawy w tak zwanym okresie przed literowym. Emisje wyrazów przy pomocy kart informacyjnych utrwalane będą w zabawach ruchowych, dydaktycznych, manipulacyjnych, technik relaksacyjnych (malowanie, oddychanie, słuchanie muzyki) ćwiczeń ortofonicznych i zabaw improwizowanych o różnym charakterze. Dobór zabaw ruchowych, integrujących i aktywizujących uzależniony będzie od potrzeb wynikających z zainteresowań dzieci, potrzeby ruchu i chęci podejmowania zabaw z rówieśnikami. Ponieważ dzieci 3-4 letnie chętnie naśladują różne zjawiska ruchy, gesty, mimikę, wprowadzane będą zabawy o charakterze scenek rodzajowych, zabaw rytmicznych z zastosowaniem ćwiczeń artykulacyjnych wyrabiających i kształtujących mięśnie narządów mowy. Ponadto zabawy mające na celu pogłębianie oddechu, rozruszania przepony i wydłużenia fazy wydechowej.
Stosowane będą wszelkiego rodzaju zabawy dydaktyczne często z podkładem muzycznym uwrażliwiające zmysły (słuch, smaku, węchu, dotyku, wzroku) i kształtujące umiejętność skupienia uwagi, logicznego myślenia, koordynacji. Uzupełnienie stanowić będą ćwiczenia manualne usprawniające drobne grupy mięśniowe. Przeprowadzane będą w trakcie wykonywania ulepianek, przeplatanek, wyklejanek i malowania przy pomocy palca, gałganka, pędzla. Przy realizacji programu należy przestrzegać zasad obowiązujących w metodzie macierzystej tj.:
- zaczynać w możliwie najmłodszym wieku,
- materiał przekazywać szybko,
- często wprowadzać nowy materiał,
- prowadzić program systematycznie,
- kończyć emisję zanim dziecko chce skończyć,
- dostosować materiał do wieku dziecka,
- przestrzegać radosnej postawy,
- pamiętać o Niezawodnej Zasadzie.
"Jeżeli nie bawisz się świetnie i twoje dziecko nie bawi się świetnie – przerwij. Robisz coś źle".
Korzyści z wprowadzenia programu "Zabawa w czytanie"
Zabawa w czytanie w okresie przed literowym z zastosowaniem globalnego czytania jako wybranego elementu z metody Glenna Domana ma wiele zalet, które wpływają na ogólny rozwój dziecka. Do nich należą:
- rozwój mowy,
- osłuchanie się dziecka z prawidłowym wzorcem artykulacyjnym słowa,
- poprawą czynnej artykulacji poprzez powtarzanie emitowanego słowa,
- wzmożenie percepcji słuchowo-wzrokowej,
- stanowi inspirację do wszystkich rodzajów zabaw,
- pobudza i poprawia aktywność ruchową,
- uczy zasad społecznego współżycia,
- wzmaga koncentracje uwagi,
- ćwiczy spostrzegawczość,
- stymuluje rozwój umysłowy, społeczny, fizyczny.
Dzieci uczą się uzewnętrzniania swoich uczuć oraz okazywania zadowolenia z posiadanych umiejętności. Stymulacja tą metodą daje widoczne efekty zarówno u dzieci w normie intelektualnej jak i niepełnosprawnych.
Ewaluacja programu
Ewaluacja programu na celu sprawdzenie czy "Zabawa w czytanie" umożliwiła dzieciom nabycie umiejętności globalnego czytania w zakresie emitowanych pojedynczych słów. Jak wpłynęła na czynny słownik dziecka i kształtowała umiejętność prawidłowej artykulacji. W jakim stopniu doskonaliła koordynację wzrokowo – słuchowo - ruchową. Czy dzieci nabyły umiejętność wyrażania własnego zadowolenia z nabytych umiejętności. Na ile umocniła się wieź pomiędzy rówieśnikami i dostarczyła wspaniałej zabawy.
Należy sądzić, że wprowadzenie elementów metody Glenna Domana pełni niezwykle ważną rolę w procesie wspomagania nauki czytania. W świetle założeń nowoczesnej pedagogiki stosowanie metody opracowanej przez Glenna Domana stwarza szansę optymalnych efektów w nabywaniu tej właśnie umiejętności.
Proponowane metody ewaluacji programu to:
- tabela potencjalnych osiągnięć dziecka,
- prezentacja umiejętności w zakresie rozpoznawania wyrazów,
- obserwacja dzieci w czasie prowadzonych zajęć.
Bibliografia:
- Domann G.: "Jak nauczyć małe dziecko czytać". Bydgoszcz 1992.
- Dziurzyńska T.: "Integracja – szansa dla wszystkich dzieci", "Wychowanie w Przedszkolu". 1991.
- Hojnicz W.: "Rozwój organizacji zabaw dzieci w wieku przedszkolnym". Warszawa 1982.
- Hulek A.: "Pedagogika rewalidacyjna". 1988.
- Bogdanowicz M.: "Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli". Warszawa 1985.
- Dobrowolska-Bogusławska: "Metody nauki czytania w krajach anglojęzycznych". Warszawa 1991.
- Podstawy programowe wychowania przedszkolnego. Warszawa 2000.
- Red. P. Bryant, A. Dolman: "Psychologia rozwojowa". Poznań 1997.
- H. Czerniawska: "Program wychowania przedszkolnego dla dzieci 3-6 letnich". Warszawa 2001.
opracowała: mgr Dorota Majchrowska
Przedszkole Samorządowe nr 19 w Kielcach
