Rodzina – grupa społeczna, w której człowiek przychodzi na świat i z którą jest połączony wielorakimi związkami do końca życia stanowi przedmiot rozważań i analiz od najdawniejszych czasów.
Rodzina jest pierwszą i istotną instytucją wychowania i kształcenia jednostki. Jest ona nie tylko instytucją wychowania naturalnego, lecz spełnia podstawowe funkcje w przedszkolnym i późniejszym rozwoju osobowości człowieka. Nierówność poziomu wychowania i kształcenia młodzieży przez rodzinę w okresie przedszkolnym jest ważnym czynnikiem utrwalania nierówności jej pozycji społecznej, spóźnień startu życiowego człowieka, bardzo często nie dającego się już wyrównać przez oddziaływanie szkolnictwa. Wynika stąd zasada, że każda rodzina ma prawo, aby swoim dzieciom dać pewne wyrównane kształcenie i wychowanie, umożliwiające wszystkim dzieciom równy start w szkole i w życiu.
Rodzina zapewnia także dzieciom w okresie przedszkolnym podstawy dla harmonijnego rozwoju osobowości w zakresie emocjonalnym i moralnym. Wpływ rodziny w tym zakresie jest istotny aż do czasu dojścia do pełnej dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej.
Specyficzny wkład rodziny w wychowanie i kształtowanie osobowości polega na:
- wprowadzenie do języka zasobu podstawowych pojęć umożliwiających spostrzeganie i identyfikowanie przedmiotów świata zewnętrznego,
- przekazywaniu elementarnego zasobu wiadomości umożliwiających spostrzeganie i interpretację zjawisk zachodzących w bezpośrednim otoczeniu,
- wprowadzeniu pojęć, pozwalających na spostrzeganie i interpretację zachowań ludzi i zjawisk zachodzących między ludźmi,
- ogólnym rozbudzeniu intelektualnym i zainteresowaniu książką, obrazkami, przedmiotami sprzętami, narzędziami, przedmiotami sztuki,
- wyrobieniu podstawy higieny osobistej, podstawy ocen moralnych (elementarne kryteria zła i dobra), elementarnym wprowadzeniu do obyczajów,
- wyrobieniu podstawowych nawyków pożądanych dla uczestnictwa w życiu zbiorowym,
- wyrobieniu podstawy równowagi emocjonalnej, panowania nad emocjami, podstawy charakteru, wytrwałości i kształcenia woli.
Zadania rodziny w systemie oświatowym można podzielić na trzy grupy, biorąc pod uwagę stosunek do pracy szkoły:
1) zadania wychowania w okresie przedszkolnym,
2) zadania uzupełniania szkoły,
3) zadania kontynuowania szkoły.
Pracując w szkole jako nauczyciel mam możność współpracować z różnymi uczniami i rodzicami.
Po wieloletniej praktyce stwierdziłem jak wielkie znaczenie dla postępów w nauce i rozwoju osobowości uczniów ma zainteresowanie się obojga rodziców pracą w szkole i zachowaniem się dziecka.
Badania naukowe i doświadczenia w naszym kraju wykazują, że rodzina ma decydujący wpływ w kształtowaniu prawidłowego procesu wychowawczego i osobowości wychowanka.
Dobrze funkcjonująca rodzina zaspokaja podstawowe potrzeby biologiczne, psychiczne i materialne swoich członków, stwarza korzystne warunki dla ich rozwoju, daje poczucia związku z grupą społeczną. Jej potrzeba najbardziej uwidacznia się w okresie dzieciństwa i wczesnej młodości.
W rodzinie tkwią takie wartości, których nie daje żadna inna instytucja. Bezpośredniość wzajemnych kontaktów i wzajemność związków uczuciowych między poszczególnymi członkami rodziny stanowi podstawowy czynnik wpływający na atmosferę domową, na wzajemne stosunki między rodzicami i dziećmi.
Właściwy podział ról rodzinnych między ojcem a matką, a także określenie miejsca dzieci w rodzinie stanowi warunek korzystnego wychowania dzieci.
Ojcowie mają obecnie coraz większy udział w pracach domowych i w bezpośrednim zajmowaniu się dziećmi. Uczestnictwo ojca w codziennym życiu rodziny jest widoczne dla dzieci i zwiększa się jego wpływ wychowawczy. Współcześnie rola ojca i matki dopełniają się. Od męskiej roli ojca oczekuje się dzielności, siły zaradności, odpowiedzialności za podejmowane zadania, czuwania nad przestrzeganiem norm społecznych, stwarzania oparcia dla żony i całej grupy rodzinnej.
Od kobiecej roli matki oczekuje się ekspresji uczuć, serdeczności, ciepła wyrozumiałości i tworzenia atmosfery emocjonalnej w rodzinie, zrozumienia i zaspakajania potrzeb innych, wprowadzania dziecka w krąg szerszej rodziny i tradycji.
Można zauważyć, iż:
· dzieci zależnie od sytuacji darzą sympatią jednego z rodziców; wynika to również z odwrotnej zależności, to jest stosunku i matek, czy ojca dla dzieci,
· coraz szczuplejszy czas spędzany przez rodziców wspólnie z dziećmi oraz brak zainteresowania właściwą jego organizacją,
· niedosyt odczuwany przez dzieci w obcowaniu z ojcem,
· przypadek rozbicia rodziny, dzieci często przeżywają bardzo boleśnie i reagują na to konfliktami z otoczeniem, trudnościami w nauce. Dużą rolę w takich przypadkach odgrywa osoba z którą dziecko pozostaje. Od niej zależy jak ukształtuje się wyobrażenie dziecka o rodzicu.
Obecnie ojcowie aktywnie uczestniczą w wychowaniu dzieci. Należy jednak zauważyć że w podziale ról przyjęli na siebie wszystkie obowiązki typu „przyjemnościowego”.
Wszystkie zajęcia opiekuńcze, kontakt ze szkoła, troska o czystość, ubranie, jedzenie w większym stopniu mieści się na barkach matek.
Taka postawa ojców sprawia, że są w efekcie bardziej atrakcyjnymi dla dzieci. Matki natomiast są osobami pilnującymi porządku, stawiającymi wymagania. Wszystko to podnosi autorytet ojców.
Najkorzystniejsza dla wychowania dziecka jest sytuacja wtedy, kiedy rodzice są jednakowo zainteresowani jego sprawami.
Jarosław Wasyluk
