Wiek przedszkolny jest okresem decydującym o rozwoju przyszłej osobowości dziecka. Dzięki kontaktom ze sztuką dziecko rozwija myślenie, wyobraźnię, poznaje skutki zachowań bohaterów, wnika w ich przeżycia. Teatr ma duże znaczenie w procesie rozwoju społeczno-moralnego dziecka, wyostrza zmysł obserwacji rzeczywistości, potęguje uczucia społeczne. Wczesne kontakty ze sztuką, teatrem pozwalają wyrobić u dziecka nawyk odwiedzania ośrodków kultury jako miejsca atrakcyjnego spędzania wolnego czasu, zachęcają do rozwoju własnej twórczości.
Dlatego wybierając temat, kierowałam się tym, że w toku codziennej pracy można wprowadzić coś innego - ciekawą formę pracy zleconą przez program, jednak niezbyt często stosowaną w praktyce. Zagadnienie kontaktu dziecka z teatrem jest przedmiotem moich zainteresowań.
Dzieci uczęszczając do przedszkola, mają możliwość słuchania bajek, opowiadań, oglądają obrazki, słuchają muzyki, tańczą, śpiewają i recytują. W działalności tej mogą nie tylko rozwijać swoje zainteresowania, ale i zaspokajać potrzeby. Już na terenie przedszkola należy mówić o twórczości teatralnej dzieci, o przygotowaniu przyszłych odbiorców sztuki teatralnej.
Troską przedszkola powinno być nie tylko stałe, systematyczne wzbogacanie zasobu wiedzy dziecka, jego spostrzeżeń i wiadomości, ale także kształcenie różnorakich umiejętności, stwarzanie okazji do podejmowania zabaw, inscenizacji, udostępnienie widowisk lalkowych, zachęcanie do podejmowania prób grania różnych ról i manipulowania lalkami. Stosowanie tych form, pomoże dziecku w jego kontaktach ze światem, nauczy je twórczego korzystania z dóbr kulturalnych. Jest cały szereg form pracy, które poprzedzają kontakt dziecka z teatrem organizowanym przez dorosłych. Są to: opowiadania nauczyciela zaczerpnięte z literatury, opowiadanie bajek, baśni, czytanie utworów literackich, inscenizacje, wycieczki, spacery. Inną jeszcze formą obok zabaw twórczych są zabawy w teatr z zastosowaniem kukiełek, pacynek, zabawek znajdujących się w najbliższym otoczeniu dziecka. Treści przekazywane za pośrednictwem teatru lalek nie tylko wzbogacają wiedzę dziecka o otaczającym świecie, ale budzą jego aktywność twórczą.
Zabawy w teatr dają okazję do przebywania w upragnionym świecie fikcji. Silna, wrodzona potrzeba fikcji, przekształcania rzeczywistego świata, tęsknota dziecka do tego, aby być kimś, aby czynnie uczestniczyć w wielkiej fantastycznej przygodzie - stanowią pole do kształtowania wrażliwości estetycznej, moralnej i społecznej.
Aktywność twórcza młodych aktorów wpływa na wszechstronny rozwój ich osobowości. Dziecięcy teatr zabawowy sięga swoimi korzeniami do zabaw fikcyjnych (tematycznych), w których widać ciągłe poszukiwania zmierzające do spełnienia oczekiwań dziecka. To teatr odwołuje się do głębokich potrzeb dziecka: bezpieczeństwa, akceptacji, spontanicznej zabawy, twórczości, nabywania kompetencji w różnych dziedzinach ludzkiej działalności oraz poznawania siebie.
Istotą dziecięcego teatru jest możliwość spontanicznej zabawy z rówieśnikami. Dziecko bawiąc się kształtuje swoją osobowość, tworzy nowe wartości, rozładowuje nagromadzone emocje. Bez wczesnego treningu wrażliwości estetycznej w okresie dzieciństwa, trudno jest później wykształcić ją w okresie dojrzałym.
Wielu psychologów twierdzi, że zainteresowanie jest motywem wyuczonym. Rozwój zainteresowań przebiega równolegle z rozwojem fizycznym i umysłowym. W miarę jak dziecko rośnie i rozwija się, zmieniają się równolegle jego doświadczenia, a tym samym i zainteresowania. Każde zainteresowanie zaspokaja jakąś określoną potrzebę i pobudza do działania. Im ważniejsza potrzeba będzie zaspokajana, tym silniejsze stają się zainteresowania i tym dłużej trwają. Zadaniem przedszkola zmierzającego do wszechstronnego rozwoju dzieci, powinna być troska o tworzenie takiego klimatu, który by sprzyjał rozwijaniu ich zainteresowań. Dlatego też, widowiska lalkowe mogą być jednym z czynników sprzyjających temu rozwojowi.
Inteligencja dziecka zaczyna się od śmiechu, który łagodzi i rozbudza intelekt, rozwija zdolności rozumienia iluzji, intuicji, niedomówień, towarzyszy radość, jaką każdy odczuwa. Śmiech dziecka w trakcie oglądanego widowiska lalkowego świadczy o jego pewnej dojrzałości umysłowej. Poprzez śmiech dziecko dojrzewa. Za pośrednictwem śmiechu rodzi się pewne przymierze pomiędzy bohaterem na scenie a widownią.
Uogólniając rozważania nad rozwojem zainteresowań dzieci widowiskami lalkowymi można stwierdzić, że pierwsze przedstawienia zaspokajają jedynie potrzebę nowości, uczą oczekiwania czegoś niespodziewanego. Następne doświadczenia teatralne opierają się na coraz pełniejszej percepcji całości przedstawienia - scenografii, muzyki, czynności kukiełek i tekstu literackiego - wywołując przeżycia estetyczne, oparte na wzruszeniach i pobudzają do myślenia oraz scalają widownię.
Tej siły budzenia wzruszeń nie mają żadne inne zajęcia w przedszkolu i dlatego można sądzić, że kierowanie rozwojem zainteresowań widowiskami lalkowymi w przedszkolu jest ze względu na wszechstronny rozwój dziecka bardzo ważna. Ważne jest, aby pierwszy kontakt dziecka z najprostrzymi formami teatru, jakimi są teatrzyki lalkowe, stały się okazją do rozbudzenia ich zainteresowań i dążeń do rozumienia jego swoistego "języka". Obok stworzenia odpowiednich warunków, odpowiedniego klimatu, potrzebna jest pomoc osób dorosłych. Bowiem od ich wiedzy, taktu, umiejętności, wyrozumiałości oraz od osobistych zainteresowań kulturalnych, uzależnione są w dużej mierze osiągnięcia osobiste dziecka.
Duże zaangażowanie dziecka w zabawy teatralne sprzyjają rozwijaniu mowy, która staje się wyrazista, melodyjna, logiczna. W teatralnych doświadczeniach i przygodach kształtuje się u dziecka widza i aktora, specyficzne, głębokie przeżycie artystyczne, będące podstawą wszelkiej późniejszej percepcji teatru.
Droga oddziaływań nauczyciela przez wykorzystanie wychowawczych walorów zabaw w teatr, prowadzi do tzw. edukacji taetralnej, do wychowania widza, który będzie odczuwał potrzebę kontaktu z teatrem, będzie reagował na piękne żywe słowo, na precyzję ruchu, barwę. Stosowane w pracy z dzieckiem małe formy sceniczne i zabawy twórcze to bogate źródło satysfakcji, początek prawdziwych przeżyć, które dokonują się i realizują przy żywym , pełnym i autentycznym zaangażowaniu małego widza i aktora.
mgr Beata Kostrupska |
