Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przyczyny i trudności w uczeniu się ortografii

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 10708 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI UCZNIA W UCZENIU SIĘ ORTOGRAFII - JAK ZAPOBIEGAĆ TRUDNOŚCIOM ORTOGRAFICZNYM

PSYCHOLOGICZNE I PEDAGOGICZNE UWARUNKOWANIA NAUKI ORTOGRAFII
      Jedną z podstawowych umiejętności, którą kształtuje się w okresie wczesnoszkolnym, jest umiejętność pisania, rozumiana nie tylko jako czynność polegająca na poprawnym kreśleniu znaków graficznych pisma, ale także wdrażająca do poprawności ortograficznej, gramatycznej i stylistycznej.
      O umiejętności pisania można mówić wówczas, gdy uczeń rozumie sens i budowę pisanych słów, zastanawia się nad wyborem właściwej litery i sprawnie posługuje się zasadami ortograficznymi. W wyniku systematycznych ćwiczeń czynności pisania automatyzują się, przechodząc w nawyk ortograficzny, czyli pisanie bezbłędne, które nie wymaga już zastanawiania się nad każdym wyrazem.
      Prawidłowy przebieg nauki pisania zależy od następujących czynników:
  • niezakłóconego spostrzegania słuchowego i wzrokowego,
  • dojrzałości procesów umysłowych (głównie koncentracji uwagi, pamięci i myślenia),
  • sprawności motorycznej ręki i narządów mowy,
  • dobrze zorganizowanego nauczania w szkole,
  • właściwej atmosfery domu rodzinnego.
      U podstaw nauki pisania leżą, więc uwarunkowania psychofizjologiczne i pedagogiczne. Sprawnie działające analizatory: wzrokowy i kinestetyczno – ruchowy – powodują, że uczeń prawidłowo rozróżnia wyrazy, głoski i litery, poprawnie je wymawia i zapisuje. W początkowej fazie nauki pisania niezmiernie ważne jest połączenie bodźca wzrokowego (uczeń spostrzega zapisany wyraz) z bodźcem słuchowym (słyszy) i akustyczno – kinestetycznym (wymawia i pisze). Jeżeli synteza tych bodźców przebiega normalnie, wówczas w umyśle dziecka powstają skojarzenia pomiędzy spostrzeżeniami wzrokowymi i słuchowymi a ruchami ręki i narządów mowy.
      Uczeń widzi i słyszy wyraz, wymawia go i zapisuje. Kiedy ma już dobrze utrwalone wyobrażenia wzrokowo – ruchowe i kojarzy je z odpowiednimi wyobrażeniami słuchowymi, może pisać słyszane albo tylko pomyślane wyrazy bez potrzeby odwoływania się do ich wzorów graficznych. Ta prawidłowość wytycza tok postępowania – stopniowe przechodzenie od ćwiczeń w odwzorowywaniu, poprzez przepisywanie, pisanie z pamięci i ze słuchu – aż do samodzielnego tworzenia i zapisywania tekstów.
      Szczególną rolę w początkowej fazie nauki pisania odgrywa słuch i pamięć słuchowa. Dobre spostrzeganie i zapamiętywanie słuchowe stanowi podstawę prawidłowej analizy i syntezy słuchowo – wzrokowej wyrazów. Prawidłowe wymawianie głosek i łączenie ich w wyrazy pozwala dziecku poprawnie zapisać słyszany wyraz, o ile oczywiście pisownia jest zgodna z wymową.
      W przypadku pisowni wyrazów, których zapis różni się od wymowy albo wyrazów z głoskami mającymi podwójne oznaczenia, rola pamięci słuchowej jest mniejsza natomiast bardzo duża – pamięci wzrokowej. Uczeń musi zapamiętać kilkadziesiąt wyrazów z ó, rz, h niewymiennymi, a także wyrazy, których pisowni nie potrafi sobie wyjaśnić, ponieważ jego wiedza z zakresu gramatyki jest zbyt skromna. Podczas pisania obserwowanych wcześniej wyrazów powstają wyobrażenia wzrokowo – motoryczne, które utrwalane poprzez ćwiczenia, prowadzą do tworzenia się nawyku ortograficznego.
      Dużą rolę w procesie zapamiętywania wyrazów odgrywa umiejętność koncentracji uwagi. Uczeń może być nieuważny z powodu niedyspozycji fizycznej lub braku zainteresowania wykonywanymi ćwiczeniami ortograficznymi. Jeżeli nie potrafi skoncentrować uwagi na wyrazie, jego spostrzeganie jest niedokładne, nie sprzyja zapamiętywaniu, a wprost przeciwnie powoduje powstawanie błędów.
      Ten świadomy i aktywny stosunek ucznia w procesie zdobywania umiejętności ortograficznych należy kształtować od momentu rozpoczęcia nauki pisania. Uświadomienie uczniowi, że nawyki w nauce ortografii zależą w dużym stopniu od niego samego, a opanowanie ortografii jest ważną umiejętnością w życiu człowieka, budzi ambicje i chęć poprawnego pisania. Współcześni badacze stwierdzają zależność między bezbłędnym pisaniem a umiejętnością spostrzegania i zapamiętywania wzrokowego wyrazów. Podkreślają również potrzebę aktywnego i świadomego udziału uczniów w procesie zdobywania umiejętności pisania.
      Podczas obserwacji tekstu, dzięki analizie i syntezie – podstawowym procesom myślowym – uczeń kształci swoją spostrzegawczość, uczy się koncentracji uwagi i zapamiętywania. Wyróżnia z tekstu wyrazy, które łączy ta sama trudność ortograficzna, i dokonuje formalnej ich klasyfikacji. Dostrzega podobieństwa i różnice w wymowie i zapisie wyrazów. Na podstawie swoich obserwacji potrafi już sformułować uogólnienie – wybraną zasadę pisowni określonych wyrazów. Obok rozumowania indukcyjnego, dzięki któremu uczeń zdolny jest do samodzielnego wyciągania wniosków, pojawia się rozumowanie dedukcyjne, wyrażające się umiejętnością zastosowania reguły do nowo poznanych wyrazów.

PRZYCZYNY I TRUDNOŚCI W NAUCE ORTOGRAFII

Wady i błędy wymowy
      Poprawna wymowa nauczyciela i ucznia ma duże znaczenie dla procesu pisania. Dziecko przyswaja sobie język otoczenia, mówi tak jak jego opiekunowie oraz rówieśnicy. Poprawne wypowiadanie słów i głosek sprzyja powstawaniu w umyśle dziecka prawidłowych wyobrażeń słuchowych istotnych zwłaszcza dla wyrazów, których pisownia oparta jest na zasadzie fonetycznej: „ pisz jak słyszysz”.
      Niepoprawna wymowa może być spowodowana:
  • wadami w budowie narządów mowy i słuchu albo ich nieprawidłowym funkcjonowaniem,
  • złymi wzorami wymowy otoczenia.
     Niepoprawna wymowa dziecka jest często źródłem błędów w pisaniu i w znacznym stopniu utrudnia naukę ortografii. Jeżeli dziecko źle wymawia wyrazy, może również źle je zapisywać.
      Najczęściej spotykaną wadą wymowy i mająca największy wpływ na pisanie jest seplenienie. Polega ono na nieprawidłowej wymowie spółgłosek: s, z, c, dz i ś, ź, ć, dź. Jest ono spowodowane wadliwą budową narządów mowy albo złym ich ustawieniem w czasie wymawiania.

Inne przyczyny trudności w nauce ortografii
      Trudności w opanowaniu poprawnej pisowni wyrazów wynikają z różnych przyczyn, wśród których najważniejsze są wspomniane już wcześniej wady i błędy wymowy, wady wzroku i słuchu, słaba zdolność koncentrowania uwagi i zapamiętywania, a także fragmentaryczne zaburzenia funkcji percepcyjno – motorycznych.
      Jeżeli uczeń nie otrzyma dobrych wzorów liter, nie nauczy się poprawnego i płynnego ich pisania, będzie popełniał błędy graficzne. Mają one zły wpływ na utrwalenie się poprawnych zapisów. niekorzystnie wpływa pośpiech oraz brak systematyczności.
      Specyficzną przyczyną trudności w nauce pisania są fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychoruchowego. Zaburzenia te mogą dotyczyć funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno – ruchowego lub kilku tych analizatorów łącznie. Powodują one trudności w czytaniu i pisaniu. Te, które odnoszą się do czytania, noszą nazwę dysleksji, natomiast trudności w pisaniu zwane są dysgrafią i dysortografią.
      Dysgrafia, która jest wynikiem zaburzeń motoryki dziecka, wiąże się z trudnościami w opanowaniu samej techniki pisania. Dzieci dysgraficzne piszą wolniej, kreślą litery niekształtne o różnej wielkości i pochyleniu. Czesto mają kłopoty ze znalezieniem właściwego miejsca na liniaturze. Zdarza się, że zaczynają pisanie od końca kartki lub zeszytu. W czasie pisania pojawia się u dzieci znaczne napięcie mięśni i dość długo trwająca synkinezja (współruchy).
      Dysortografia jest to zaburzenie polegające na specyficznych trudnościach w opanowaniu umiejętności bezbłędnego zapisu również wyrazów o pisowni fonetycznej. Dzieci z trudnościami tego typu nie pamiętają obrazu pisanych słów, nie dostrzegają popełnianych błędów (chociaż dobrze widzą przedmioty ze swego otoczenia). Dysortografia przejawia się w postaci różnych błędów, w zależności od zaburzonej funkcji percepcyjnej. I tak:
  • przy wadliwej percepcji wzrokowej dziecko przestawia litery w wyrazie, opuszcza litery, sylaby czy też całe wyrazy;
  • przy wadliwej percepcji słuchowej ma trudności w rozróżnianiu dźwięków podobnych i odtwarzaniu kolejnych dźwięków w wyrazach, co powoduje błędny ich zapis.
     Dysgrafia i dysortografia to tylko pozornie dwa różne zaburzenia. Dysgrafia ma ujemny wpływ na wyniki w ortografii. Brzydkie, niekształtne i nieczytelne pismo utrudnia zapamiętywanie obrazu graficznego wyrazów. Zarówno dysgrafia, jak i dysortografia są to zaburzenia często niezależne od poziomu inteligencji, zdarzają się nawet u uczniów mających większą inteligencję od przeciętnej. Przyczyny tych zaburzeń nie są jeszcze w pełni zbadane; określono jedynie ich istotę i objawy. Dostępna wiedza pozwala jednak na podejmowanie działań w celu przezwyciężenia tego typu trudności. Działania te muszą być uzależnione od charakteru oraz zakresu zaburzeń i wymagają zastosowania specjalnych zabiegów i środków dydaktycznych. Nie mogą, więc, być prowadzone w toku zwykłej nauki szkolnej, ale w czasie dodatkowych zajęć, opartych przede wszystkim na indywidualnej pracy z dzieckiem.
      Celem podstawowym nauczania ortografii, jest wytworzenie nawyku poprawnego pisania, które powinno stać się czynnością automatyczną. Nauczenie małych dzieci pisania ortograficznego jest procesem długofalowym, trudnym i nie zawsze przynoszącym oczekiwane wyniki.
      W procesie nauczania nauczyciel powinien stosować ogólne zasady dydaktyczne: zasadę systematyczności, profilaktyki, integracji, stopniowania trudności, poglądowości, aktywności, rytmiczności, kontroli i oceny postępów.
      Sposoby nauczania ortografii najogólniej można nazwać metodami działania językowego. Należą do nich:
  • ćwiczenie poprawnej wymowy;
  • analizowanie trudności ortograficznych (ich dostrzeganie i analiza);
  • wyjaśnienie pisowni wyrazów;
  • pamięciowe ćwiczenie zapisu wyrazów;
  • praca ze słownikiem ortograficznym;
  • gry i zabawy dydaktyczne;
  • kontrola własnoręcznie napisanego tekstu.
Wśród ćwiczeń ortograficznych wyróżnia się następujące ich rodzaje:
  • przepisywanie,
  • pisanie z pamięci,
  • pisanie ze słuchu,
  • pisanie z komentowaniem.
Wszystkie typy ćwiczeń ortograficznych są ze sobą wzajemnie powiązane, opierają się na pamięci wzrokowej, słuchowej i motorycznej i na znajomości reguł ortograficznych. Pracując nad zagadnieniami ortograficznymi należy pamiętać aby tekst był celowo , a nie przypadkowo dobrany, ma być on ciekawy i nie pozbawiony wartości emocjonalnych, może być wesoły, zabawny, powinien być dostosowany do poziomu klasy i nie może zniechęcać dzieci poprzez nagromadzenie zbyt wielu trudności ortograficznych.
PRZEPISYWANIE – jest najczęściej stosowanym i pożytecznym ćwiczeniem ortograficznym. Należy jednak pamiętać, że nie może polegać tylko na mechanicznym przepisywaniu. Nauczyciel powinien urozmaicić to przepisywanie dodatkowym poleceniem. Może to być przepisywanie z uzupełnianiem luk, zamianą czasów, zamianą osób, wypisaniem z tekstu wyrazów i zaznaczeniem trudności kolorem, układaniem wyrazów z rozsypanki literowej lub sylabowej, układaniem zdań z rozsypanki wyrazowej, tworzeniem słowniczków tematycznych, tworzeniem wyrazów pokrewnych, układaniem samodzielnym lub w grupach tekstu z podanymi przez nauczyciela wyrazami.
PISANIE Z PAMIĘCI – opiera się na pamięci bezpośredniej i doraźnej. Uczeń najpierw obserwuje oraz zapamiętuje graficzny obraz wyrazu, a potem pisze zapamiętany tekst bez posługiwania się wzorem. Pierwsze pisanie z pamięci powinno być pisaniem pojedynczych wyrazów. Są uczniowie, którzy bardzo długo odwzorowują wyrazy z tablicy literka po literce. Ćwiczenia w pisaniu z pamięci pomogą im w doskonaleniu sprawności spostrzegania i analizy oraz syntezy wzrokowej. Podczas pracy z tym rodzajem ćwiczenia ortograficznego należy pamiętać o kilku ważnych zasadach. Tekst nie powinien być zbyt długi. Najlepiej 1-3 zdania. Zawsze należy dokładnie razem z dziećmi przeanalizować tekst pod względem gramatycznym, ortograficznym-z odniesieniem się do reguł, wyjaśnić ewentualnie nieznane wyrazy. Po wyjaśnieniach uczniowie powinni mieć możliwość obserwowania tekstu , a po jego napisaniu korekty.
PISANIE ZE SŁUCHU – czyli popularne dyktando polega na zamianie słów na dźwięki, na ich analizie, a następnie na zamianie dźwięku na odpowiadający mu znak graficzny. Dużo możliwości dają dyktanda utrwalające. Zanim uczeń opanuje nowy element wiedzy ortograficznej powinno wykonać wiele ćwiczeń, zróżnicowanych, ciekawych, których celem jest zapamiętanie obrazu poprawnej pisowni. Bardzo ciekawym ćwiczeniem jest pisanie tekstu twórczego, który tworzą sami uczniowie z wykorzystaniem zgromadzonego wcześniej słownictwa. Najczęściej jednak stosujemy typowe pisanie ze słuchu jako dyktando sprawdzające stopień opanowania danej reguły ortograficznej. Powinniśmy pamiętać o podstawowej zasadzie-uczniowie muszą znać zakres materiału, termin przeprowadzenia sprawdzianu oraz powinni być przygotowywani do napisania dyktanda przez dłuższy czas w klasie. Podczas pisania ze słuchu najpierw czytamy tekst dyktanda w całości, sprawdzamy stopień zrozumienia treści, a następnie dyktujemy tekst. Zdania krótkie odczytujemy dwukrotnie, zdania dłuższe dzielimy na logiczne fragmenty, czytamy je fragmentami, a następnie w całości.
      Po zakończeniu dyktowania odczytujemy cały tekst jeszcze raz, a uczniowie śledzą tekst napisany przez siebie i poprawiają ewentualne usterki. Po zebraniu prac powinno się omówić z uczniami kłopotliwe wyrazy, rozwiać ich wątpliwości.
PISANIE Z KOMENTOWANIEM – jest to zapis dyktowanego przez nauczyciela tekstu z równoczesną jego analizą ortograficzną. Ten typ ćwiczenia właściwie powinien występować najczęściej, pełni, bowiem rolę profilaktyki ortograficznej. Jest możliwy do stosowania bez wcześniejszych zbiegów nauczyciela na zajęciach każdego typu.

LITERATURA:
    Nauczanie ortografii w klasach I – III. Poradnik dla nauczyciela., A., Jedut, A., Pleskot Nauczanie Początkowe nr 6, 1991/1992
Opracowała: Jolanta Misztela

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie