Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rodzina przyczyną niedostosowania społecznego dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 22704 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

RODZINA PRZYCZYNĄ NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO DZIECKA

     W literaturze przedmiotu funkcjonuje wiele określeń ( wykolejenie, nieprzystosowanie społeczne, niedostosowanie społeczne,....) i definicji niedostosowania społecznego, przyjmowanych przez autorów w zależności od ich potrzeb badawczych. Jeden z polskich kryminologów B. Hołyst uważa, że " nieprzystosowanymi społecznie są dzieci i młodzież, których zachowanie nacechowane jest całym zespołem objawów świadczących o nieprzestrzeganiu przez nie pewnych podstawowych zasad postępowania, norm społecznie obowiązujących dzieci i młodzież w tym wieku, przy czym za-chowania takie nie mają charakteru sporadycznego, ale są względnie trwałe i powtarzające się wielokrotnie"
     Podobną definicją posługuje się D. Wójcik wskazując na fakt, ze objawami tak pojmowanego nieprzystosowania społecznego są określone grupy zachowań np. systematyczne wagary, wałęsanie się bez kontroli po ulicach, ucieczki z domu, przebywanie w otoczeniu zdemoralizowanych kolegów, wandalizm, zachowania agresywne, dokonywanie kradzieży, wczesne rozpoczynanie współżycia seksualnego. Najczęściej niedostosowaniem społecznym określa się formy agresywnego zachowania oraz inne przejawy przeciwstawiania się wymogom środowiska. Rzadziej tym mianem określane są formy pasywne, postawy zahamowania , zniechęcenie, tendencje izolacji od grup społecznych. W konsekwencji O. Lipowski za niedostosowanie społeczne uważa "zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, wyrażające się wzmożonymi, długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i realizacji zadań życiowych danej jednostki "
     Pomimo stosowania różnej terminologii oraz istnienia wielu definicji łatwo zauważyć, iż istotnymi elementami niedostosowania społecznego są : środowisko społeczne (jego unormowania ), człowiek wraz ze swym bogatym wnętrzem oraz relacje zachodzące pomiędzy tymi składnikami.
     Badacze literatury przedmiotu wyróżniają dwie podstawowe grupy przyczyn niedostosowania społecznego .Pierwsza grupa przyczyn określa wpływ czynników biologicznych na niedostosowanie społeczne, druga zaś grupa społeczne uwarunkowania niedostosowania społecznego. W ramach czynników biologicznych wpływających na niedostosowanie społeczne wyróżnia się czynniki genetyczne, czyli zestaw genów przekazywanych przez rodziców w momencie poczęcia dziecka. Poglądy autorów na temat udziału czynników genetycznych w etiologii zaburzeń są podzielone. Niektórzy uważają, że powodują one np. upośledzenie umysłowe lub fizyczne dziecka, mogą stanowić podłoże nieprawidłowego rozwoju osobowości. Inni natomiast podkreślają fakt, iż nie ma pewności co do dziedziczenia cech predysponujących do zachowań dewiacyjnych. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby psychicznej w przypadku np. schizofrenii obojga rodziców nie sięga 70 %. Podobnie nieprzekonywujące są wyniki badań dotyczące tzw. chromosomu zbrodni, czyli dodatkowego chromosomu Y.
     Do czynników biologicznych zalicza się także czynniki paragenetyczne, które działają w okresie rozwoju zarodka i płodu. Są to: skutki chorób, urazów fizycznych, niedoborów w odżywianiu dziecka, zaburzeń hormonalnych, itp. Działanie tej grupy czynników jest ściśle związane ze zdrowiem matki (choroby przebyte w czasie ciąży , choroby przewlekłe np. cukrzyca, itp.) i higieną życia matki (sposób odżywiania, spożywanie alkoholu, palenie papierosów, itp.). Konsekwencją działania czynników paragenetycznych bywa często uszkodzenie układu nerwowego , co w następstwie wpływa na możliwości psychofizyczne dziecka po urodzeniu.
     Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o urazach okołoporodowych i ich wpływie na osobowość jednostki. Prawie wszystkie tego typu urazy powodują bowiem poważne konsekwencje. W skrajnych przypadkach są to charakteropatie. W lżejszych przypadkach może wystąpić np. infantylizm psychiczny lub zniekształcony i nieharmonijny rozwój systemu nerwowego uzewnętrzniający się np. w nadpobudliwości, depresyjności, autyzmie, epilepsji itp.
      Innego typu grupę czynników biologicznych stanowią anomalie endokrynologiczne. Poziom wydzielania hormonów przez gruczoły nadnercza, tarczycę, trzustkę, wpływa na równowagę organizmu, a tym samym na zachowanie. W diagnozie przyczyn niedostosowania społecznego czynniki biologiczne są dość istotne, nie mogą być pominięte. W każdym przypadku należy do nich dotrzeć, a uzyskane informacje wykorzystać w celu opracowania optymalnego i skutecznego programu pomocy dziecku. Do grupy społecznych (socjologicznych ) przyczyn niedostosowania społecznego zalicza się: szkołę ( błędy wychowawcze szkoły ), grupy rówieśnicze, czynniki makrospołeczne, dom rodzinny.
     Z uwagi na przedmiotową treść niniejszej publikacji oraz szczególne miejsce rodziny w życiu każdego człowieka, ograniczę się do omówienia przyczyn niedostosowania społecznego dziecka tkwiących w jej wadliwym funkcjonowaniu. Rodzina stanowi pierwsze środowisko wychowawcze człowieka, jest gwarantem życia, jego sensu i miłości, a wszystko co się w niej dzieje ma wpływ na życie jej członków. Do czynników oddziaływujących na rozwój dziecka, a związanych z funkcjonowaniem w rodzinie, należą takie kategorie przyczyn jak :

  • zewnętrzne – warunki materialne, mieszkaniowe, zawód i pozycja społeczna rodziców, ich wykształcenie ;
  • wewnętrzne – postawy rodzicielskie, więź emocjonalna pomiędzy członkami rodziny.
     Do bardziej szczegółowych można zaliczyć:
  • konflikty w rodzinie /rozwody/,
  • wychowanie dziecka przez jedno z rodziców / rodzina niepełna/,
  • słaba więź emocjonalna między małżonkami oraz między rodzicami a dziećmi,
  • brak czasu na pogłębianie kontaktu w rodzinie,
  • alkoholizowanie się rodziców / lub jednego z nich /,
  • narkotyzowanie się rodziców ,
  • dewiacje seksualne,
  • trójkąty małżeńskie,
  • spadek autorytetu rodziców,
  • praca zawodowa matek,
  • choroby rodziców lub ich nieobecność w wychowaniu dzieci,
  • błędne zachowania rodzicielskie,
     Rodzina dzięki stałości swego środowiska, daje dziecku oparcie, poczucie bezpieczeństwa. Stabilność ta stanowi bardzo ważny czynnik równowagi emocjonalnej i zdrowia psychicznego dziecka. Toteż nieprawidłowości struktury rodziny /śmierć jednego z rodziców, rozwód czy separacja / są wymieniane jako cecha środowisk rodzinnych o zaburzonym procesie uspołeczniania. Śmierć któregoś z rodziców , czy odejście nie zawsze musi prowadzić do zakłóceń w dalszym rozwoju dziecka. Osoba przebywająca z dziećmi może stwarzać warunki wychowawcze kompensujące skutki nieobecności drugiego z rodziców. Natomiast, gdy rozbicie rodziny następuje wskutek konfliktów między rodzicami, warunki wychowawcze ulegają zmianie. W rodzinach skłóconych częste awantury, ostre, ordynarne zwroty, które to bywają niemal stałymi formami wzajemnego odnoszenia się do siebie domowników, dziecko przyjmuje jako swoje, stosuje je w kontaktach z rodzeństwem, często z rodzicami, przenosi je na teren szkoły, arogancko zachowuje się wobec dorosłych, jest agresywne w kontaktach rówieśniczych, uczy się likwidować problemy pięścią. W tym wypadku agresywność nie jest formą frustracji, lecz wyuczoną formą zachowania, przejętą od dorosłego ze swego otoczenia. Jeśli atmosfera skłóconego środowiska rodzinnego jest nerwicogenna, dziecko wychowując się w niej, staje się nerwowe, nadpobudliwe, nadruchliwe (podobnie jak jego rodzice), nie umie zapanować nad emocjami, podporządkować się przyjętym zasadom współżycia, dyscyplinie .
     Jeszcze drastyczniejszych, negatywnych wzorów postępowania dostarcza rodzina, której członkowie popełniają przestępstwa. Zależność między wykolejeniem się nieletnich a przestępczością mającą miejsce w ich rodzinach występuje często w istotnym stopniu . Tutaj sami rodzice swoimi czynami i postawą dostarczają wzorów aspołecznego zachowania. W rodzinach tych wpajane zasady i przekazywane wartości są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zdarza się, że w rodzinach przestępczych uczucia rodzinne są żywe, więź emocjonalna zachowana i wtedy tym bardziej istniejące normy i wzory postępowania rodziców mają szansę przyjęcia przez dziecko i utrwalenia się.
     Niepokojący jest także fakt wzrastającego w naszym kraju bezrobocia. Rodzice, którzy nie mogą znaleźć zatrudnienia, często ulegają psychicznemu załamaniu i nie potrafią odpowiednio wykształcić – zwłaszcza u własnych dzieci – szacunku do pracy. Nie reprezentują właściwego autorytetu, a więc nie są w stanie przekazać, że praca wychowuje, daje szansę samorealizacji i uczy współodpowiedzialności oraz jest niezbędnym środkiem do utrzymania rodziny. Brak środków finansowych w rodzinie jest częstą przyczyną nieporozumień, konfliktów i napięć między rodzicami. Bieda w domu a w mass mediach pojawiająca się coraz częściej zachęcająca, zachwalająca i agresywna reklama dóbr konsumpcyjnych stwarza sytuacje, w których młody człowiek pragnie żyć "całą piersią" posiadając wszystko za wszelką cenę, możliwie szybko i najtańszym kosztem.
     Wśród czynników wpływających na dezorganizację życia rodzinnego i w konsekwencji na zaburzenia rozwoju wychowujących się w tych rodzinach dzieci, jest nadużywanie alkoholu. Atmosfera środowiska alkoholowego jest wybitnie nerwicogenna, związane z nią nieporozumienia i awantury, pozbawiają dziecko poczucia bezpieczeństwa; dziecko staje się lękliwe, milknie. Osobowość dzieci alkoholików bywa określana jako bierno – agresywna. Mają one poważne trudności w precyzowaniu własnych dążeń i nie potrafią opanować uczucia złości wywołanego trudnościami życiowymi. Nadużywanie alkoholu wpływa również na obniżenie się poziomu materialnego rodziny, a także co istotne, jej poziomu kulturalnego. W takich rodzinach nie przekazuje się dzieciom właściwego postępowania, a samo dziecko nie potrafi dokonać właściwego wyboru .
     Rodzice głównie ojcowie nadużywający alkohol, nie dbają o dom, nie interesują się wychowaniem dzieci, często nie łożą na ich utrzymanie. Nie tylko dostarczają dziecku wzorów picia alkoholu, ale również uczą je lekceważenia pracy, zaniedbywania obowiązków, niewłaściwego stosunku do ludzi, reagowania agresją, itp.
     Uświadomić sobie należy, że alkoholizm wchodzi w związek z prostytucją, bądź ułatwia wejście rodziców na drogę przestępczą, co zwiększa ryzyko niedostosowania społecznego dzieci. Adam Strzembosz wykazał, że z tych środowisk przede wszystkim rekrutują się nieletni przestępcy.
     Nadmierne spożywanie alkoholu w rodzinie należy rozpatrywać w dwóch aspektach. Po pierwsze, jako kształtowanie postaw wobec alkoholu u dzieci i młodzieży, jak i dostarczanie im wzoru zachowań. Drugi aspekt określa wpływy nadużywania alkoholu przez rodziców na warunki wychowania i atmosferę moralną w rodzinie. Alkoholizowanie się rodziców nie tylko pogarsza warunki materialne, ale powoduje konflikty pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny oraz zaburza stosunki uczuciowe między nimi.
     Kolejnym niepokojącym zjawiskiem w środowisku rodzinnym jest brak opieki i kontroli ze strony rodziców. Istotnym elementem opieki domowej jest zagadnienie czasu, jaki rodzice poświęcają swoim dzieciom. Wysuwa się tu problem pracy zarobkowej matek. Problemu tego nie można traktować jednoznacznie. Matka, która pomimo pracy znajduje czas dla swojego dziecka, a jej kariera nie jest zdobywana kosztem najmłodszych domowników, może podnieść swój autorytet w oczach dziecka i być dodatkową płaszczyzną porozumienia, a więź uczuciowa ma szansę się umocnić. Gorzej, gdy dzieci pozostawione są same, nie kontrolowane, bez wpływu wychowawczego, poddane są nieprzewidzianym wpływom ulicy i przypadkowych towarzyszy zabaw. Wpływa to często na dezorganizację ich trybu życia i może przyczynić się do powstania pewnych objawów niedostosowania społecznego
     Patologicznym czynnikiem związanym z postawą rodziców, a odgrywającym istotną rolę w etiologii niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży, jest przemoc w rodzinie. Przestępstwa przeciwko rodzinie należą do jednych z najczęściej popełnianych. Z badań opublikowanych przez A. Ratajczaka wynika, że liczba skazanych za przestęp-stwa przeciwko rodzinie wyniosła 12 – 15 % wszystkich wyroków. Najczęściej ofiarami różnych form przemocy padają dzieci, osoby okresowo lub trwale niedołężne oraz kobiety. Złe traktowanie dzieci obejmuje zjawiska związane z zaniedbywaniem dzieci, fizycznym i moralnym znęcaniem się nad nimi oraz popełnianymi w stosunku do dzieci nadużyciami seksualnymi. Większość szkód fizycznych, jakich dziecko doznaje w wyniku złego traktowania powodujących nierzadko nieodwracalne skutki, powstaje niejako przypadkowo, w czasie stosowania normalnych zdawałoby się praktyk wychowawczych wymierzania kary. Znamienną cechą działań dyscyplinujących, jest ich brutalność, wulgarność i poniżanie, co świadczy o niewydolności wychowawczej tych środowisk.
     Zdezorganizowane, o zaburzonej harmonii wewnętrznej domy rodzinne często nie są w stanie zapewnić dziecku stałej, ciągłej opieki. Bywa ono przejściowo – na dłuższe lub krótsze okresy – "podrzucane" dziadkom lub innym członkom rodziny. Zmiany środowisk wychowawczych niosą za sobą zmiany wpływów, metod wychowawczych w stosunku do dziecka i wpływać może to na niedostosowanie społeczne .
     O układach stosunków między rodzicami a dziećmi w dużej mierze decydują postawy rodzicielskie – to w jakim stopniu zaspokajają one potrzeby miłości, akceptacji, solidarności i łączności. Dziecko musi się czuć w rodzinie kochane i akceptowane. Jako wskaźniki akceptacji wymieniane są: poczucie, że dziecko jest pożądane, że darzy się je zaufaniem. Rodzice akceptują je takim jakie ono jest, biorą udział w jego zajęciach, interesują się postępami szkolnymi, jego planami i ambicjami, pomagają w przezwyciężaniu trudności. Okazują mu swoje uznanie, układają wspólne plany, stawiają wymagania stosownie do jego możliwości. Natomiast gdy dziecko jest odrzucane, nie akceptowane znamionują to wskaźniki: rodzice nie mają dla niego czasu, nie interesują się jego problemami, nie udzielają rady ani zachęty, nie dbają o zdrowie, ubiór, naukę, krytykują dziecko, stosują system surowej kontroli, dotkliwe kary, nie ufają mu, są podejrzliwi. Czasem z postawą odrzucenia dziecka łączy się zaniedbywanie go wyrażające się brakiem zainteresowania do tego stopnia, że dziecko jest pozbawione zupełnej kontroli, pozostawione samo sobie. Ta nadmierna swoboda, występująca łącznie z brakiem prawdziwej więzi emocjonalnej z rodziną powoduje, że dziecko zaczyna szukać oparcia uczuciowego poza domem, poddając się przy tym niejednokrotnie wpływom zdemoralizowanych grup dziecięcych lub młodzieżowych.
     U dzieci niechcianych, niezaspokojona potrzeba miłości rodzi frustrację, narastające poczucie krzywdy, wyzwala bunt, który przejawia się niejednokrotnie na zewnątrz kradzieżami. W sytuacjach ostrych konfliktów bywa swoistą formą "odwetu", za brak zainteresowania ze strony dorosłych, chęcią zwrócenia na siebie uwagi
     Inną postawą nieprawidłową jest postawa nadopiekuńcza, kiedy rodzice wyręczają dziecko, usuwają wszelkie przeszkody, nie wymagają wysiłku od dziecka. Takie dziecko nie potrafi zmusić się do wysiłku, cofa się przed trudnościami, za nic nie czuje się odpowiedzialne.
     Poważnym zagrożeniem jest także postawa relatywistyczna do norm etycznych (moralnych) – zredukowanie godności osoby ludzkiej do sfery popędowej z propagowaniem wolnej miłości, wolnymi związkami partnerskimi, zabijanie poczętego życia .
     M. Ziemska określa postawę rodzicielską jako " charakter emocjonalnego stosunku rodziców do dziecka" i wyróżnia takie postawy, które nie sprzyjają wychowaniu:
  • unikanie dziecka, czyli obojętność uczuciowa wobec niego,
  • odtrącanie dziecka, czyli traktowanie go jako ciężaru,
  • nadmierne wymagania w stosunku do dziecka, aby dorównało ono ideałowi zakładanemu przez rodziców,
  • nadmierna ochrona, czyli bezkrytyczne podejście do dziecka, traktowanie go jako wzoru doskonałości i pobłażania jego zachciankom .
Z. Skorny wymienia szereg czynników, które mają znaczący wpływ na przebieg socjalizacji. Zdaniem tego autora są to:
  • sytuacje urazowe np. ciężka choroba, śmierć jednego z członków rodziny, konflikt między domownikami, niespodziewane odejście z domu jednego z rodziców;
  • stosowane metody wychowawcze – niekorzystna jest nadmierna surowość, jak i przesadna opieka i troskliwość;
  • struktura rodziny – socjalizacja zależy od tego, czy dziecko posiada dwoje rodziców, od ich wieku, zawodu, pozycji społecznej;
  • atmosfera współżycia – może być atmosfera wzajemnej życzliwości, współpracy, współdziałania, ale taż obojętność, niechęć i wrogość .
Najczęściej również wymienia się następujące typy matek odgrywających patogenną rolę w rozwoju dziecka:
  • matka agresywna,
  • matka nadmiernie skrupulatna i lękliwa,
  • matka, dla której dziecko jest środkiem kompensacji nie spełnionych marzeń, pragnień i zawiedzonych nadziei życiowych.
Wśród typów ojców, którym przypisuje się najsilniej zaznaczoną rolę patogenną wymienia się najczęściej:
  • ojca "nieobecnego" (dominująca rola matki,
  • ojca rygorystycznego i surowego (nadmierne wymagania),
  • ojca groźnego (wrogość i nienawiść do własnych dzieci).
      Nie powinno się przy tym zapomnieć, że określone właściwości rodziców nabierają odmiennego zabarwienia w zależności od indywidualnych właściwości dziecka, które również mogą wpłynąć na środowiska rodzinne .
     Podsumowując tę część rozważań dotyczących wpływu czynników środowiska rodzinnego na rozwój społeczny dziecka należy zaznaczyć, że czynników tych nie można traktować w izolacji od siebie, lecz we wzajemnym współdziałaniu i związku. Od całokształtu sytuacji bowiem zależeć będzie, czy dany czynnik odegra ujemną rolę czy nie. To samo środowisko rodzinne może wywierać odmienny wpływ na różne dzieci tej samej rodziny.
     Większość dzieci wykazuje w pewnych okresach objawy nieprzystosowania społecznego i zaburzenia związane z życiowymi napięciami. Są one normalnymi czynnikami ich rozwoju. Jednak są dzieci, które nie potrafią normalnie żyć wśród ludzi. Czują się niechciane, niepotrzebne, niekochane.. Czują, że nie należą do nikogo, chociaż rodzice żyją. Często dzieci te nastręczają wiele poważnych problemów i kłopotów wokół siebie, w szkole, w domu i własnym środowisku. Im mniej dziecko czuje się szczęśliwe, tym więcej z nim problemów.
     Dziecko nieszczęśliwe i nieprzystosowane społecznie to bez wątpienia wychowawcza porażka rodziny, szkoły i społeczeństwa. Psychiczne sieroctwo to temat wstydliwy, pomniejszany, często pomijany i spłycany. Najprościej obarczyć winą dziecko, jego wrodzone cechy i rzekomo trudny charakter. Łatwo też jako winowajcę wskazać szkołę, kolegów i otoczenie, by usprawiedliwić głównego winowajcę i sprawcę nieszczęścia dziecka, czyli rodzinę.
     Wydaje się, że trzeba przyznać rację tym, którzy twierdzą, iż zdrowe społecznie jednostki wyrastają przede wszystkim w tych rodzinach, gdzie panuje szczęśliwe pożycie rodziców i wykluczona jest patologia społeczna. Niezbędne jest zatem planowanie, a następnie organizowanie pomocy wspierającej rozwój dziecka w rodzinie problemowej. W okresie transformacji doskonalenie aktualnego stanu prawnego i socjalnego zabezpieczenia opiekuńczego rodzin jest warunkiem niezbędnym. Im trudniejsze warunki są w danej rodzinie, tym większy powinien być stopień jej wspomagania.
     Aby rodzice mogli właściwie wychowywać swe potomstwo muszą posiadać minimum wiedzy pedagogicznej niezbędnej do spełnienia tej niełatwej funkcji. Powinni też mieć więcej czasu na szczere rozmowy, okazywanie ciepła i miłości. Ale sama miłość nie wystarczy. Dziecko musi wiedzieć i czuć, że jest kochane. Dobrze jest rozmawiać z dzieckiem. Rozmawiać to nie znaczy straszyć czy truć. Trzeba być przygotowanym na wyjaśnienie wszelkich wątpliwości . Nie unikać trudnych pytań. Warto zachować maksymalną otwartość i szczerość w rozmowie tak, żeby dziecko wiedziało, że traktujemy je poważnie, że jest partnerem w rozmowie, że nie chcemy demonstrować swojej przewagi, tylko dostarczyć wiedzy. Mówienie to połowa sukcesu. Rodzic musi także umieć słuchać i wiedzieć, kiedy dziecko tego potrzebuje. Kiedy mówi o ważnych dla siebie rzeczach trzeba starać się przyjąć perspektywę widzenia świata dziecka, a nie pouczać. Celem jest przecież zrozumienie go. Młodzież chce, aby poważnie ją traktować i chciałaby widzieć w rodzicach powiernika swych małych i dużych spraw. Powielanie dawnych wzorów wychowawczych, które sprawdzały się kiedyś nie przystaje do temperamentu dzisiejszej młodzieży.

Bożena Kudrelek, Nauczyciel Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Szczytnie
Szczytno

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie