Artykuł został przygotowany na spotkanie z rodzicami uczniów klasy drugiej kształcenia zintegrowanego w formie pogadanki pedagogizującej. Jego celem było ukazanie zarówno pozytywnego jak i negatywnego wpływu głównie telewizji lecz również komputera i prasy na rozwój osobowości dziecka w młodszym wieku szkolnym. Miał podjąć próbę skłonienia rodziców do refleksji w tym zakresie i wzmożenia kontroli nad korzystaniem przez ich dzieci z różnych środków masowego przekazu
Ponieważ treści przekazywane w środkach masowego przekazu mają trafić do szerokiego kręgu odbiorców muszą one być dostosowane do ogółu, oznacza to zaniżenie poziomu i wartości prezentowanych informacji, ze względu na konieczność zrozumienia ich przez przeciętnego odbiorcę. Jest to niebezpieczne ustępstwo na rzecz powszechności. Budzi to słuszne niepokoje, skoro znaczący wpływ kultury masowej, zwłaszcza na młode pokolenie jest niezaprzeczalny. Szczególne niepokoje budzą reakcje dzieci i młodzieży: poddawanie się zbiorowym sugestiom, określającym formę i treść zainteresowań,
sposób bycia, wartościowania itp.
Działanie to rozpościera się na ogół dzieci i młodzieży, na wszystkie tereny jej życia i aktywności – w domu, szkole, na terenach zabaw i wypoczynku. Wszędzie i bezustannie dociera do młodej generacji słowo, obraz, dźwięk – rozprzestrzeniane za pomocą środków masowej komunikacji. Wśród nich największe zaś znaczenie osiągnęła telewizja.
Nie ulega wątpliwości wielce kształcąca rola telewizji; może ona stanowić źródło wartościowych informacji, rozbudzić ciekawość poznawczą i zainteresowania, może ułatwić w zgłębianiu różnych dziedzin życia i nauki w postaci znacznie przystępniejszej i pełniej niż inne źródła informacji i formy przekazu. Dzięki telewizji możemy zobaczyć to co w normalnych warunkach jest nieosiągalne. Możemy poznać życie mrówek w mrowisku i obejrzeć Ziemię z Kosmosu. Możemy odbywać podróże nie tylko w przestrzeni, ale również w czasie, zbierać informacje o całym świecie i z całego świata. Telewizja może dostarczać również pozytywne wzory zachowań, sprzyjać rozwojowi mowy, myślenia i inteligencji, rozwojowi osobowości a nawet fantazji.
Jednak telewizja, jak wykazały liczne badania może mieć również wpływ negatywny. Telewizja ogranicza aktywność ruchową, tak niezbędną dla rozwoju młodego organizmu. Nadmierne korzystanie z telewizji może powodować zmniejszoną własną aktywność intelektualną, rezygnację z wysiłku, wypierać zajęcia o charakterze miłośniczym i amatorskim, ograniczać zainteresowania. Niepokojący jest spadek czytelnictwa czy korzystanie z kin i teatrów w związku z telewizją. Znacznie większy niepokój a nawet trwogę mogą budzić treści, czyli to, co możemy w tej telewizji zobaczyć: negatywne wzory zachowań, agresję, przemoc słowną i fizyczną, zło w najróżniejszej postaci. Wszelkie zjawiska niemoralne jak kłamstwo, obłuda, perfidia, doskonale nakręcają filmy akcji. Dzieci oglądają te filmy i podświadomie je „przyswajają". Nie tylko filmy są niebezpieczne, w bajkach tego typu treści mogą być również „ przemycane”, choć w nieco łagodniejszej formie.
Dzieci są szczególnie podatne na wpływ środków masowego przekazu. Dzieje się tak dlatego iż mają mniejszy bagaż własnych doświadczeń, słabszą zdolność do odróżniania rzeczywistości od fikcji, niewykształcony do końca poprawny system wartości, ogólnie słabszą konstrukcję emocjonalną, psychiczną, umysłową i fizyczną. Chętnie oglądają nawet te filmy, których nie rozumieją. Stąd telewizja niejako „programuje, steruje” zachowanie jednostek słabszych, jakimi są dzieci.
Wielkie niebezpieczeństwo kryje się w tym, że telewizja często skrzywia, zniekształca a nawet fałszuje faktyczny obraz rzeczywistości. Dlatego też jestem „za” bohaterem negatywnym, nawet złodziejem, jeśli został on korzystnie przedstawiony, jako człowiek sympatyczny, wesoły lub budzący litość. Skrzywienie występuje nawet w bajkach, gdy kot, którego myszka tłucze młotkiem
i do którego strzela z armaty i tak przeżyje.
Telewizja stała się dziś wielkim autorytetem. Często przyjmujemy coś za pewnik tylko dlatego, że tak powiedzieli w telewizji. Ogromną odpowiedzialność ponoszą ci ludzie, organizacje polityczne, społeczne, instytucje, organy państwowe i rządzące, którzy mają jaki kolwiek wpływ na przekazywane w środkach masowego przekazu treści. Mówimy dziś o „epoce mediów”, w której przyszłe pokolenia wychowywane są poprzez środki masowego przekazu. Rola gwiazd filmowych, idoli muzycznych, bohaterów filmowych na kształtowanie osobowości młodych ludzi jest stwierdzonym faktem, skoro tysiące nastolatków pragnie wyglądać, mówić a nawet robić i myśleć tak jak oni. Dlatego tak ważne staje się to, by prezentować młodemu pokoleniu takie treści, takie postaci, problemy, które pobudzą i pociągną młodego człowieka w kierunku tego co wartościowe, cenne, mądre, co będzie sprzyjać kształtowaniu pozytywnych cech charakteru i rozwojowi osobowości.
W związku z negatywnym wpływem telewizji na dziecko należy przestrzegać pewnych zasad. Konieczna jest kontrola tego, co dziecko ogląda, najlepiej oglądać programy razem z dzieckiem. Należy ograniczyć dziecku czas, który może poświęcić na oglądanie telewizji, nakreślić ramy czasowe. Rodzice muszą pilnować aby dziecko nie oglądało programów dla dorosłych .W zasadzie dzieci powinny oglądać tylko takie programy, które są adresowane do nich. Wskazane jest aby rozmawiać z dzieckiem na temat oglądanych programów.
Telewizor nie może być opiekunem naszego dziecka, dlatego należy poświęcać mu jak najwięcej własnego czasu.
W obecnej chwili ogromnym konkurentem telewizji stał się komputer i tak jak ona ma swój pozytywny jak i negatywny wpływ na dziecko. Dzieci w coraz młodszym wieku stają się fanami komputera, poświęcając mu coraz więcej czasu. I choć technika komputerowa daje dziecku bardzo duże możliwości rozwoju intelektualnego poprzez bogactwo różnorodnych programów dydaktycznych to również niesie ona podobne zagrożenia jak telewizja, szczególnie wtedy, gdy odbywa się to w sposób niekontrolowany i dzieci mają dostęp do gier komputerowych o niskich wartościach moralnych. Długotrwałe korzystanie z komputera może mieć poważne następstwa zdrowotne, osłabienie aktywności i sprawności ruchowej, osłabienie wzroku.
Stosunkowo najmniej zagrożeń ze wszystkich środków masowego przekazu niesie ze sobą prasa. Na rynku wydawniczym ukazało się kilka czasopism dla dzieci i młodzieży w różnym wieku o różnorodnej tematyce. Dzięki nim dzieci mogą rozwijać swoje zainteresowania nie tylko czytelnicze ale również naukowe. Należy przestrzegać tylko zasady doboru odpowiedniej do wieku dziecka, głównie pod względem treści.
W celu wyeliminowania niepożądanych skutków omawianych środków kultury masowej najlepsze rezultaty da stosowanie środków alternatywnych – odpowiednia organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży , propagowanie sportu i innych zainteresowań jak np. czytelnictwo, turystyka, twórczość artystyczna. Pierwszorzędną rolę daje tu rodzina, zapewniając dziecku odpowiednią atmosferę wychowawczą, miłość i troskę, zainteresowanie i możliwość wspólnego spędzania czasu ze sobą.
Opracowała : Agnieszka Gwóźdź
nauczyciel kształcenia zintegrowanego
w Szkole Podstawowej Nr 4 w Jarosławiu.
