Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Boże Narodzenie i Nowy Rok na Mazurach i Warmii

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3578 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Scenariusz przedstawienia o zwyczajach bożonarodzeniowych i noworocznych na Mazurach i Warmii. Przedstawienie przygotowane przez uczniów gimnazjum .


Boże Narodzenie i Nowy Rok na Mazurach i Warmii – scenariusz widowiska

Scena jest stylizowana na chatę mazurską, udekorowana świątecznie: choinka, stół nakryty białym obrusem, w rogach sceny ustawione snopki zboża symbolizujące dostatek i urodzajny rok.
Narrator siedzi w rogu sceny na bujanym fotelu, reszta uczestników przebrana w mazurskie
i warmińskie stroje siedzi przy stole i zajmuje się przygotowaniami do Wigilii- robienie wycinanek, łańcuchów na choinkę, innych ozdób choinkowych.
Cały czas w tle słychać polskie kolędy.

1) OLA
„Lecz nagle dzwon na wieży
Przecudnym dźwiękiem głosi:
Halleluja, jak was wiele
Chrystus się wam narodził.

Wesoła ta nowina
Wzbudziła radość w ludzie,
Bóg zesłał swego syna
Zapomniał człek o trudzie.

I w sercach wiernych ludzi
Nadzieja zasię świta,
Otucha w nich się budzi,
Bo zbawca ku nim wita.”


2)ANIA - NARRATOR
Święta Bożego Narodzenia nazywane są na całym terenie Mazur i Warmii godami lub godnimi świętami. Zbliżanie się Godnich Świąt poprzedzał adwent. W tym okresie na Warmii plotło się wieniec adwentowy, a na Mazurach:

3)MAGDA P.
„ W pierwszą niedzielę robiono z choiny wianek , przybierano wstążkami i ustawiano na nim jedną świeczkę. Całość zawieszano w pokoju pod sufitem. W każdą następną niedzielę dodawano jedną świeczkę , tak aż do czterech . Wstążki miały różne kolory: w pierwszą niedzielę wstążki były czerwone, w drugą-żółte, w trzecią- srebrne, a czwartą – złote.”

4)ANIA- NARRATOR
W okresie adwentu po mazurskich wsiach chodzili przebierańcy-maszkary lub orszak z szemlem(koniem),kozą, bocianem i babą z koszem na datki. Często mazurskie chaty obchodziła „gwiazdka”:


5) MARCIN
„ Do izby wchodził chłop w kożuchu wywróconym na lewą stronę , z kijem w ręce. Egzaminował przestraszone dzieci, najlepiej sprawującym się dawał drobne podarunki, a leniwym i niegrzecznym obiecywał rózgi.”


6)DOMINIKA
Kiedy król Herod królował
I nad Żydami panował,
W ten czas się Chrystus narodził
I swój lud oswobodził.

W dzień Bożego Narodzenia weseli ludzie,
Błogo im będzie.
Chwała Bogu wyśpiewują .
Wesoło wszędzie”


7)ANIA – NARRATOR
Kulminacyjnym punktem na Mazurach była Jutrznia na Gody.


8)ANIA S.
Nadszedł zieczór łupragniony,
Już radośnie bzijo zwony,
Mózio ,że w tan zieczór cichy
Do Betlejem szopki lichy
Stómpsił z nieba Bóg na ziamnia,
Żeby zbawić ludzkie plamnia”

9) OLA
„Jutrznia to pora przed wschodem słońca, a Gody w tradycji ludowej to święta Bożego Narodzenia. W tym czasie następowało zetknięcie się dwóch lat (godów),czyli starego i nowego roku.”

10) MAGDA A.
„ Jeszcze lśnią gwiazdy w przestrzeni,
Jeszcze wkoło nocne mroki,
Jednak wpośród nocnej cieni
Słychać z dala ludzkie kroki.
Gromadzi się młody, stary,
Gromadzą się wespół dziatki.
Wszelki naród z całej wioski
Ciągnie ochoczo już z rana,
By pomimo dziennej troski
Pochwalić Zastępów Pana.
Jutrznia inaczej się dzieje,
Coś podobna do teatru.”

11) ANIA - NARRATOR
W Jutrzni uczestniczyła cała wieś. Spotykano się w domu, kościele lub szkole. Uroczystość rozpoczynała się o godz. 2 w nocy z wigilii Bożego Narodzenia na pierwsze święto, czyli 25 grudnia. Modlono się i śpiewano kolędy nawet do godz. 5 rano:


12) OLA
„ posłuchajcie z weselem, z weselem, z weselem!
Co się dnia tego, casu dawnego w Betlejem, w Betlejem,
Zapewne stało, a już podało
Ludziom wsem, ludziom wsem!

Narodziuł się Chrystus Pan, Chrystus Pan, Chrystus Pan,
Zubogi pany, chtóry nad pany,
Panem sam, panem sam;
niniał wcesności, by wziecne włości
sprawziuł nam, sprawziuł nam.

Ach synecku jedyny, jedyny, jedyny,
Coś w ludzkiem ciele ucierzpsiał wziele,
Bez wziny, bez wziny.
Wszystkie trzymając , a w mocy mając krainy, krainy.”

13) ANIA- NARRATOR
Jutrznia na Gody – ze względu na polskie teksty pieśni i gwarę mazurską miała w okresie germanizacji wielkie znaczenie. Niemcy, po dojściu Hitlera do władzy, zaczęli Jutrznię tępić , dostrzegając jej rolę w utrzymaniu polskości mazurskiego ludu.

14) PATRYCJA
Dzień Wilii – nie zaliczany właściwie do godnich świąt- zawiera i na Warmii i Mazurach bardzo niewiele elementów kościelnych. Nawet na katolickiej Warmii nie przestrzegało się postu i nie urządzano kolacji typowo wigilijnej. Potrawy wieczerzy wigilijnej często nie różniły się od potraw dnia codziennego. Wieczerzę podawano około 17, była pieczona gęś, kiełbasa gęsia, mięso, ciasta , słodycze. Także chleb razowy, wypiekany w specjalnych cienkich formach, smarowany po wierzchu.
Na talerzyki każdemu sypano kuchy i bombony.

15)ANIA - NARRATOR
Nieznany też był na Mazurach i Warmii do 1945 roku zwyczaj łamania się opłatkiem.

16) ANIA SOBOL.

Przybliżamy się do Cię, Jezusie,
I prosimy Cię w pokorze,
Bądź nam łaskaw o tej to porze.
Bliżej, bliżej Cię,
Jezusie, klejnocie.”


17)ANIA- NARRATOR
Od około 1910 r stawia się w domu choinkę. Strojono piękne drzewko, pod które stawiano talerze pełne jabłek, pierników, orzechów, cukierków oraz układano drobne prezenty. Dość powszechny był zwyczaj stawiania snopów zboża w czterech kątach izby. Każdy snop zrobiony był z innego zboża, co miało zapewnić urodzajny rok. Często wieszano także gałęzie choiny - jeglijki .

18) PATRYCJA
„Zatem rzędem wszystkie jodły
Swe wierzchołki pozginały,
Szumiąc piały niby modły
K’Jezusowi się kłaniały.

Tedy w sercach wiernych ludzi,
Czasu tak wspaniałego,
Radość z otucha się budzi,
Coś niby nadziemskiego.

Zatem też jeglijki z gaju
Lśnią się w wspaniałych ubiorach,
Zajaśniały jakby w raju
W chatach i wspaniałych dworach. „

19) „ O tannenbaum, o tannenbaum..............-piosenka o choince. Śpiewają wszyscy




20) ANIA- NARRATOR
Prezenty dzieciom przynosił Mikołaj , nazywany Nikolusem lub Pikolusem. W niektórych miejscowościach ,m.in. w Rastenburgu i Łukcie zachował się zwyczaj chodzenia sług z szemlem ( siwym koniem), którym towarzyszył cały bogaty orszak.

21) ANIA S.

” Jak tilko zmrok przijdzie, chodzo sługi z szemlem. To dzieciuki bali się, ale czekali, bo on kładł prezenti i bomboni, To jak idzie , to naprzód w sieni zwonek zwoni,szemel wpada do izbi i skacze, i zwoni, a sługa pita dziewczoki i siurków pacierza. Za sługani z szemlem chodzo też kominiarz, baba, koza. Szemel to ma łeb z drzewa obciągnięti skóro, kadłub z przetaków, obsadzoni jest na kiju,płachtu obwinięti, spod której wiglundaju ludzkie nogi. A te sługi to też so na bziało w płachtach i larwi (maski) majo.”


Po sali przechadza się orszak kolędników z szemlem (zespół ubranych na biało dwóch lub trzech osób z wystruganym w drewnie koniem). Jeden z kolędników egzaminuje z pacierza niektórych z widzów przedstawienia – rozdaje rózgi lub cukierki.

22) ANIA - NARRATOR
Każdy gospodarz, idąc w święto do kościoła , brał ze sobą trochę zboża różnego gatunku. Wierzono, że ziarno przyniesione z kościoła zwiększało plony i dawało więcej mąki na chleb.

23) KASIA
„ Anieli z nieba zstąpili
Pasterzom się objawili, mówiąc:
Oto narodzone Dziecię
W żłobie położone.

W Betlejem Dawidowym
Za proroctwem Michałowym
Tam macie narodzonego
Znaleźć Zbawiciela swego”

24) ANIA- NARRATOR
W pierwszy dzień Bożego Narodzenia „nieobyczajnie” było odwiedzać krewnych i znajomych. Czas spędzano w gronie rodziny, zjadano świąteczne przysmaki, śpiewano kolędy :

25) MAGDA A.
„ Weselcież się z tego z nami,
że się Bóg tak zbracił z wami,
Przyjął na się wasze ciało,
By się wam niebo dostało.

Niech wam nie panuje trwoga,
Macie przyjaciela z Boga,
Darmo się czart o was kusi,
Przed Jezusem uciec musi.”

26) ANIA- NARRATOR
W drugie święto odwiedzano się wzajemnie, częstowano, składano życzenia:

27) MARCIN
„ Boże , daj wama szczęście na te łuroczyste święta,
cobyśta w szczęściu i zdroziu drugich doczekali”

28) ANIA - NARRATOR
Z drugim dniem świąt wiązał się bardzo ciekawy zwyczaj dotyczący pasterzy:

29) DOMINIKA
„ Pasterze łamią gałązki brzozowe i chodzą z nimi od domu do domu, odwiedzając tych gospodarzy, którzy powierzyli im bydło swoje do pasienia i od nich pobierają kolędę, czyli wykup. Gospodyni bierze przez fartuch jedną gałązkę spod ramienia pasterza i kładzie na stół. Po odejściu pasterzy zanosi gałązkę na strych lub do spichlerza i wtyka w wymłócone zboże. Gałązka pozostaje tam aż do 25 marca. W tym dniu wyciąga rózgę ze zboża, i nic nie mówiąc ani się nie zatrzymując ,idzie do stajni lub obory i smagając nią bydło, wypędza je na pole. W tym czasie gospodarz domu robi siekiera znak krzyża pod drzwiami obory i siekierę te kładzie na progu.”

30 ) ANIA- NARRATOR
Po świętach na Mazurach wędrowali kolędnicy: koza, bocian, niedźwiedź, baba zbierająca datki, grajek, kominiarz, cygan. Nazywano ich „rogalami”, ponieważ głównie obdarowywano ich wypiekanymi ze słodkiego ciasta piernikami. Rogale tańczyli, żartowali i śpiewali prosząc o poczęstunek i datki:

31) KASIA
„Nasza pani stumpa,
Kluczykami brzunka.
Od konina do szafy
Po kawałek kiełbasy.
Rogalom!
Oj krajcież, krajcież
Z dala od ręki,
Nie zadawajcież sobzie
Takiej wielkiej męki.
Może macie portki stare
Lub chodaków parę
Rogalom!”

32) ANIA S.
Okres od Bożego Narodzenia do Trzech Króli zwano dwunastnicą lub świeczkami na Mazurach a
dwunastkami na Warmii. Obserwując pogodę w dwunastnicę , starano się przewidzieć, jakie
będą kolejne miesiące roku i jakich można się spodziewać plonów. Mroźne, gwiaździste noce były korzystną zapowiedzią urodzajów, ponieważ „ jasne dwunastki to ciemne (pełne) stodoły”

33) ANIA- NARRATOR
Na Mazurach i Warmii w związku z zakazem różnych czynności gospodarskich i dużą ilością wolnego czasu kwitło życie towarzyskie:

34) MAGDA P.
„ W świeczki nie wolno było nic robić , wieczorami odbywały się guziny( zabawy),grano, tańczono. Bawiono się w węża, ustawiając się jeden za drugim. Pierwszy w wężu miał pytę ukręconą z ręcznika, którą starał się dosięgnąć i uderzyć ostatniego. Zabawa ta zaczynała się zawołaniem „do kucznego”.

35) ANIA - NARRATOR
Wiele ciekawych zwyczajów wiąże się z wigilią Nowego Roku, czyli z sylwestrem. Dużo więcej wierzeń i zwyczajów noworocznych niż bożonarodzeniowych znają dawni Mazurzy i Warmiacy.
Ważniejszym świętem od Wilii Bożego narodzenia była Wilia Nowego Roku.

36) SONIA

Wszechmogący Panie,
Który światem rządzisz,
K,Tobie nasze ufanie,
Albowiem nie zbłądzisz.

Któryś sam rozszerzył
Wszelkie grunty świata
I ten czas wymierzył,
Dni, godziny, lata,

Który w każdym roku
Strzeżesz nas i czujesz,
Z łaski Swej potoku
Żywisz, opatrujesz,

Prosimy Cię Panie,
Byś w tym Nowym Roku
Miał o nas staranie,
Stał przy naszym boku.

Broń nas od niezgody
Rozruchów i wojny,
Od ognia i wody,
Daj czas spokojny.

Błogosław ziemię,
By owoc zrodziła,
I wsze ludzkie plemię
Hojnie wyżywiła.”


37) PATRYCJA
Wieczorem uprzątano izbę, posypywano piaskiem podłogę, ustrajano ściany i sufity choinkami, palono w piecu. Wierzono ,że nocą przyjdą dusze zmarłych, a ich ślady będzie można zobaczyć na piasku. Tego dnia wypiekano ciastka w kształcie zwierząt gospodarskich , tzw. nowolatka.

38) MAGDA P.
„ Wigilia noworoczna tradycyjna i urocza.
Już trunek św. Jana w mąkę rżaną wlała mama.
W kopance ręcznie ugniata ciasto do „ nowego lata”.
Żeby twarde, sztywne było,
By się zeń dobrze lepiło:
Kury, gęsi , krowy , konie,
Także jabłka na jabłoni,
Nawet gniazdo małych kaczek.
A kołaczek jak opłatek
By się wszyscy nim dzielili,
Przez cały rok zgodnie żyli.
Kłosek robić to aż miło,
By się żyto urodziło.”

39) ANIA - NARRATOR
Tuż przed północą w wigilie Nowego Roku jedzono z jednej miski „breję”(na Warmii) lub „muzę „ (na Mazurach), którą tak przyrządzano:


40) DOMINIKA
„ To wzieło sia mąki grubej z żyta, tak grubo mnielonej i sypsie się na wode. To musi być war i dużo mnieszać trzeba. Ta breja to taka gansta bandzie.Na mnieske się wileje, w środku dołek na skrzeczki zrobzi. Dawnij to obsiedli dookoła mniski z łiżkami i z jednej mniski jedli to breje.”

41) ANIA S.
Wieczorem lano ołów (czasem wosk) i z kształtu ulanej bryły przepowiadano przyszłość. Puszczano drewienka lub igiełki na wodę – połączenie przedmiotów zapowiadało rychły ślub. Liczono kołki w płocie, nadsłuchiwano szczekania psów, aby wiedzieć, z której strony nadejdzie przyszły mąż. Wróżono z wilgotnej soli włożonej w naparstek- jeśli po wyjęciu przed daną osobą sól się rozsypie- to ten ktoś szybko umrze.

42) ANIA - NARRATOR
Osobną grupę zwyczajów noworocznych stanowią liczne psoty wyczyniane w noc sylwestrową, kiedy to przede wszystkim zbierano sprzęt gospodarski i przenoszono go na inne miejsce.

43) ANIA S
„ W zilijo do Nowego roku w noci to chodzo chłopi i siurki, teraz to kawalerozie, a kedajsi to i gospodarze się wibrali. To oni tak psotujo, takie psoti różne robzio. To wóz rozbzioro i wciongno na dek( dach) i tam go złożo i w całości postazio, abo przednio kare( część) woza wsadzo do konina diszlo. Konin slomo zatkajo, cobi reno dziewczoki łognia rozpalić nie mogłi. Tam gzdie młode dziewoczki, to kawalerozie
okna smoło mażo.”

44) ANIA- NARRATOR
Na Mazurach popularna była wróżba o przynoszeniu przez pierwszych wchodzących powodzenia lub niepowodzenia. Jeśli pierwszy wejdzie mężczyzna-oznacza to szczęście, jeśli kobieta-
nieszczęście.
Jednak i tak zawsze składano sobie jak najlepsze życzenia, do których dołączamy się i my :

45) MARCIN
„ Boże, daj wama szczęście w tym roku nowym, abyśta w zdroziu drugiego doczekali!

46) wszyscy razem głośno:
Bóg zapłać.
I wama daj Boże szczęście w tym nowym roku , żebyśta w zdroziu drugiego doczekali!!!”




Literatura:

· Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1975
· Śliwa Alojzy, „Gody na Warmii”
· Kajka Michał „ Poemat na Gody”, „Modlitwa na Nowy Rok”, „Uroczystość Gód na Mazurach”,
„Jutrznia na Mazurach”
· Lengowski M. „ Wigilia noworoczna”



Opracowały:
mgr Elżbieta Jadczak
mgr Bożena Tomczak
nauczycielki Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II
w Kętrzynie

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie