Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wychowawcza funkcja rodziny

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 17959 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Bardzo ważnym elementem każdego społeczeństwa jest rodzina. Stanowi ona naturalne środowisko dziecka oraz „tworzy wspólnotę, w której uczestnictwo jest stałe lub obejmuje dłuższy okres życia, oparte jest na czynnikach naturalnych takich jak urodzenie, zamieszkanie na określonym terytorium itd.”

Rodzina jako środowisko wychowawcze


1. Wychowawcza funkcja rodziny

Bardzo ważnym elementem każdego społeczeństwa jest rodzina. Stanowi ona naturalne środowisko dziecka oraz „tworzy wspólnotę, w której uczestnictwo jest stałe lub obejmuje dłuższy okres życia, oparte jest na czynnikach naturalnych takich jak urodzenie, zamieszkanie na określonym terytorium itd.”
Rodzina jako grupa społeczna sama podlega ciągłym wpływom czynników zewnętrznych. Zmieniając się równocześnie zmienia także poszczególne jednostki wchodzące w jej skład oraz stanowi dla dziecka środowisko najważniejsze i nie do zastąpienia. W rodzinie występuje wiele związków społecznych, wiele interakcji, w które ciągle wchodzą jej członkowie. Stanowią oni jedną całość powiązaną różnymi związkami emocjonalnymi. Każda rodzina odznacza się indywidualnymi cechami odróżniającymi ją od innych rodzin, ale także od innych grup społecznych. To właśnie w rodzinie każde dziecko zaczyna się uczyć języka, kształtuje swoje uczucia, postawy zarówno wobec członków własnej rodziny jak i wobec otaczającego je świata. Ponad to w rodzinie przebiega proces socjalizacji dziecka pozwalający stawać się mu powoli człowiekiem dorosłym, mogącym funkcjonować w społeczeństwie i być jego pełnoprawnym członkiem.
Rodzina spełnia także dużo istotnych funkcji, których jakość decyduje o charakterze wychowania. Istnieje wiele ich podziałów różniących się zakresem treści wychowawczych wchodzących w jej skład, np. T. Pilch wymienia funkcję seksualną, materialno-ekonomiczna, kontrolną, socjologiczno-wychowawczą oraz emocjonalno-ekspresyjną. Inaczej ujmuje je Z. Lubowicz, która wyróżnia funkcje biologiczno-opiekuńczą, kulturalną i wychowawczą. Natomiast wychowanie według tej autorki zbudowane jest z różnych elementów tych funkcji. W rodzinie koncentruje się ono na całokształcie różnorodnych oddziaływań, które podejmowane są świadomie i celowo lub też przebiegają w sposób niezamierzony. Posiadają one dla dziecka swoją określoną atrakcyjność, wpływającą na nie w różnym stopniu. Poza tym proces wychowania jest bardzo złożony i zależy od wielu ściśle ze sobą powiązanych czynników, dlatego też trudno jest go zwykle dokładnie przewidzieć.
Wychowanie opiera się m.in. na przekazywaniu dzieciom doświadczeń zdobytych przez osoby starsze, na oddziaływaniach zarówno rodziców jak i wychowawców oraz nauczycieli, na przygotowaniu dzieci i młodzieży do uczestnictwa w przyszłym dorosłym życiu. Wychowanie to również wszechstronne rozwijanie dzieci pod względem umysłowym, fizycznym i zawodowym, to kierowanie ich własnym zachowaniem się, a także dbanie o ich prawidłowe postępowanie i działanie. Poza tym wychowanie opiera się na przygotowaniu dzieci do wykonywania w przyszłości określonego zawodu, na kształtowaniu perspektywy życiowej oraz wprowadzaniu w kulturę narodu i społeczeństwa. W jakim stopniu te oddziaływania wychowawcze zastaną przez dziecko przyswojone zależy przede wszystkim od więzi emocjonalnej, która łączy je z rodziną. Jeżeli jest ona silna to podatność dziecka na te oddziaływania jest większa.
Wychowawcza wartość rodziny zależy w znacznej mierze od „świadomych dążeń rodziców do właściwego jej kształtowania oraz od ich umiejętności zachęcania dzieci do pozytywnych zachowań i działań, tworzenia sytuacji sprzyjających ich podejmowaniu, właściwej oceny i kontroli poczynań oraz stymulowania do coraz większej samodzielności.”
Bardzo istotną rolę w tej dziedzinie odgrywa matka, która poprzez szereg wzajemnych relacji z dzieckiem stanowi dla jego rozwoju najważniejszy element. Relacje te zaczynają się jeszcze przed urodzeniem się dziecka, ponieważ matka chce lub nie chce dziecka dając temu wyraz swoim zachowaniem i nastawieniem wobec niego. Dziecko, które wchodzi w skład rodziny naśladuje zachowania jakie w niej panują. Jeżeli jest ono w pełnia akceptowane przez matkę łatwo uczy się tych wzorów, dlatego też świadomość wychowawcza rodziców, a w szczególności matki przekazującej pozytywne wzory zachowania ma duże znaczenie w wychowaniu młodego człowieka.

2. Świadomość wychowawcza rodziców

Rozpatrując strukturę społeczną rodziny oraz jej styl życia możemy zauważyć, że poprawia ona lub też pogarsza warunki rozwoju dzieci. Rodzice są tymi osobami, które poprzez szereg różnorodnych oddziaływań w decydującym stopniu kierują wychowaniem swoich dzieci. Oddziaływania wychowawcze rodziców nie są jednak w pełni oparte na wiedzy pedagogicznej, a tylko w pewnym zakresie na ich wiedzy ogólnej. Wychowanie w domu rodzinnym tworzy się więc głównie na progu celowego i świadomego oddziaływania.
Czym jest więc świadomość wychowawcza rodziców? Każdy człowiek posiada określoną świadomość, której podstawowym elementem jest wiedza, ponieważ steruje ona przeżyciami i zachowaniem się ludzi. Świadomość człowieka tworzą trzy składniki, które się wzajemnie uzupełniają i mają wpływ na jego postępowanie. Należą do nich posiadane przez daną osobę wiadomości, jej system wartości i ocen, postawy emocjonalne i moralne wobec różnych spraw życiowych oraz działania, które dana osoba wykonuje.
Zawarta w świadomości ludzi wiedza dotycząca rzeczywistości dzieli się na naukową zdobytą poprzez wykształcenie oraz potoczną opierającą się na tradycji i doświadczeniu każdego człowieka. W związku z tym na świadomość wychowawczą składać się będzie określona wiedza pedagogiczna posiadana przez rodziców, ich system wartości i ocen odnoszących się do wychowania, jak również ich oddziaływania wychowawcze, które z tej wiedzy wypływają.
S. Kawula wyróżnił poszczególne elementy składające się na świadomość wychowawczą rodziców, do których zalicza:
· świadomość własnej roli wychowawczej rodziców i poczucie odpowiedzialności za los dziecka i jego prawidłowy rozwój,
· wzory i wzorce wychowania uznawane przez rodziców, gdzie przez wzory rozumie on zasady postępowania, a przez wzorce osiąganie pożądanych cech w zachowaniu dziecka,
· znajomość praw oraz właściwości psychicznego i fizycznego rozwoju dziecka,
· poglądy rodziców na charakter stosunków wychowawczych w rodzinie,
· poglądy na stosowanie środków wychowawczych,
· stosunek rodziców do nauki szkolnej,
· przygotowanie rodziców do pełnienia roli wychowawczej.

Chcąc stwierdzić jaki poziom i jakość świadomości wychowawczej reprezentują konkretni rodzice S. Kawula przyjął określone punkty odniesienia dla dokonania odpowiednich ocen i analiz. Autor wyróżnił w tym celu dwa typy świadomości wychowawczej rodziców: typ tradycyjny i typ nowoczesny.
Tradycyjna świadomość wychowawcza rodziców miała swój początek przede wszystkim w obyczajowości ludowej i wierzeniach religijnych oraz tworzyła się w procesie pracy na roli. Ponieważ rodzina związana była na ogół z uprawą roli, wychowanie dzieci odbywało się poprzez wykonywanie różnych prac w gospodarstwie. Rodzice nie zastanawiali się nad swoją rolą wychowawczą. Na pierwszym miejscu mieli na uwadze dobro swojego gospodarstwa. Również obraz dziecka w świadomości rodziców przystosowany był przede wszystkim do życia i wymagań najbliższego otoczenia. Dla rodziców najważniejsze u dzieci było ich posłuszeństwo, chęć do pracy, szacunek dla starszych a nie ogólna mądrość. Także orientacja rodziców w prawidłowościach rozwoju dziecka była minimalna i raczej pozbawiona elementarnej wiedzy naukowej. Wierzono, że dzieci dziedziczą cechy charakteru rodziców lub też bliskich krewnych. Nie znano również prawidłowości rozwoju fizycznego dzieci, dlatego też wykazywano pod tym względem zupełny brak wiedzy z zakresu życia seksualnego.
Stosunki panujące w domu oparte były przede wszystkim na władzy ojca. Był on głową rodziny i posiadał nieograniczoną władzę. Uważano, że dzieci powinny zawsze i wszędzie poddawać się woli ojca. Pomiędzy rodzicami a dziećmi panowały stosunki autokratyczne. Za każde nieposłuszeństwo lub wykroczenie dzieci były surowo karane. Niemile widziane były również wszelkie ich zabawy, ponieważ według rodziców były one próżne i bez powagi. Najlepszym środkiem wychowawczym była praca wyżej ceniona w gospodarstwie od korzyści wynikających z nauki w szkole.

Rozpatrując natomiast nowoczesną świadomość wychowawczą rodziców S. Kawula miał na uwadze „te wszystkie poglądy, wzory, metody, środki wychowawcze uznawane przez rodziców oraz tendencje, które w ich świadomości o postępowaniu są zgodne z przysłowiowym modelem życia rodzinnego”. Kształtowanie się nowoczesnych wzorów wychowawczych w świadomości rodziców jest procesem, który nigdy nie będzie zakończony. Wzory te tworzą się wewnątrz samej rodziny, a także poprzez nieustanny wzrost kultury ogólnej i intelektualnej ludzi osiąganej przez kształcenie.
Obecnie bardzo dużo rodziców uważa wychowanie dzieci za ważny i istotny element w swoim życiu. Poświęcają oni coraz więcej czasu dzieciom oraz są bardziej odpowiedzialni i świadomi swojej roli wychowawczej. Bardzo ważne staje się dla rodziców wykształcenie dzieci a także przygotowanie ich do pełnienia określonego zawodu. Biorą oni pod uwagę nie tyle przydatność dzieci w domu co ich przyszłą rolę pełnioną w społeczeństwie. Zmieniają się również relacje panujące pomiędzy małżonkami a także między rodzicami i dziećmi. Są one oparte przede wszystkim na stosunkach demokratycznych i partnerstwie. Również silnie akcentowane są więzi emocjonalne pomiędzy wszystkimi członkami rodziny. Coraz częściej uznawane są i rozumiane przez rodziców właściwości rozwojowe dzieci. Doceniana jest także ważność okresu dzieciństwa w życiu dziecka. Uznawane jest jego prawo do wykształcenia i awansu społecznego. Rodzice szanują prawo dzieci do własnego stylu życia i wyboru własnej drogi życiowej. Coraz częściej stosują oni jednakowy system oddziaływań wychowawczych oraz świadomie rezygnują ze stosowania wobec dzieci kar fizycznych. Docenianie roli wykształcenia w życiu własnego dziecka mobilizuje rodziców do stworzenia im w domu jak najlepszych warunków do nauki. Wobec zwiększających się wymagań szkoły rodzice uwalniają dzieci od niektórych długotrwałych zajęć w domu. Doceniają oni także wykształcenie, dlatego stawiają szkole coraz większe wymagania, aby ich dzieci mogły się uczyć w szkołach wyższego szczebla.
Według S. Kawuli nie znajdziemy wśród rodziców typowo tradycyjnej lub też nowoczesnej świadomości wychowawczej, ponieważ reprezentują oni różne kombinacje tych dwóch typów świadomości. Możemy natomiast wyróżnić w niej mniejszą lub większą dawkę tradycji i nowoczesności.
Na podstawie przeprowadzonych ponad dwadzieścia lat temu badań S. Kawula stwierdził, że sytuacja wychowawcza w rodzinach miejskich była gorsza niż w mieście tzn. charakteryzowała się ona większym stopniem tradycyjności. Problem ten dotyczył w jednakowym stopniu zarówno wiedzy rodziców na temat wychowania dzieci jak również ich konkretnych działań w tym kierunku. Stanisław Kawula zaznaczył również współzależność pomiędzy stopniem świadomości wychowawczej rodziców a stopniem urbanizacji środowiska rodziny, pochodzeniem społecznym rodziców, ich wiekiem, płcią, wykształceniem oraz wykonywanym zawodem. Ponad to strukturą rodziny, jej poziomem bytowym, pracą zarobkową matek a także wynikami dziecka w nauce szkolnej. W rodzinach o wyższej świadomości wychowawczej, dzieci osiągały lepsze oceny. Im ogólniej warunki wychowawcze były korzystniejsze, im wyższe były aspiracje rodziców co do przyszłości dzieci, tym osiągały one lepsze rezultaty w nauce.
Przedstawione powyżej uwarunkowania świadomości wychowawczej rodziców mogą występować zarówno jako zespół czynników lub też mogą pojawiać się pojedynczo. Natomiast nie ulega wątpliwości, że każdy z nich w mniejszym lub większym stopniu określa jej poziom.

Bibliografia:
1. Passini B., Pilch T.: Wychowanie i środowisko. Warszawa 1997
2. Pilch T., Lepalczyk I.: Pedagogika społeczna. Warszawa 1995
3. Rembowski J.: Rodzina w świetle psychologii. Warszawa 1986
4. Szymański H.: Wychowanie w rodzinie. Wrocław 1978
5. Raczkowska J.: Na tropie rodzicielskich niepowodzeń. Warszawa 1988
6. Ziemska M.: Rodzina i dziecko. Warszawa 1986
7. Kawula S.: Świadomość wychowawcza rodziców. Stan aktualny, niektóre uwarunkowania i skutki oraz perspektywy. Toruń 1975

opracowała Dorota Augustyniak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie