Dziecko od urodzenia poznaje świat, rozwija swe zdolności i zainteresowania, kształtuje potrzeby i postawy, wchodząc ze środowiskiem w aktywny kontakt. Aktywność ta wywiera istotny i ukierunkowujący wpływ na rozwój osobowości.
Czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości dziecka
1. Aktywność własna.
Dziecko od urodzenia poznaje świat, rozwija swe zdolności i zainteresowania, kształtuje potrzeby i postawy, wchodząc ze środowiskiem w aktywny kontakt. Aktywność ta wywiera istotny i ukierunkowujący wpływ na rozwój osobowości.
W zależności od cech temperamentalnych, od sprawności funkcjonowania analizatorów, specyfiki procesów umysłowych, dziecko może podejmować działania w określony dla siebie sposób. Świat otaczający dziecko wyznacza w pewnym sensie zakres jego aktywności.
W miarę dorastania człowiek ma możność, właśnie dzięki aktywności własnej poszerzania swego świata i bogacenie swej psychiki. Zdobywa coraz to nowe doświadczenia, wchodzi w coraz bardziej różnorodne interakcje z różnymi ludźmi, podejmuje złożone zadania, pełni coraz bardziej skomplikowane role społeczne, a tym samym zasadniczo wpływa na kształtowanie własnej osobowości.
Duży wpływ na kształtowanie się osobowości wywierają tzw. „osoby znaczące”. Mogą to być: rodzice, rodzeństwo, członkowie dalszej rodziny, nauczyciele, przyjaciele. Często, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży, osobami znaczącymi są postacie literackie.
Osoby znaczące są wzorami do naśladowania. W toku rozwoju, dziecko przechodzi stopniowo od naśladowania cenionych i atrakcyjnych sposobów zachowania się innych ludzi do przyswojenia sobie rozmaitych reguł postępowania w sposób bardziej świadomy
i do samodzielnego stosowania ich w różnych sytuacjach. Im ważniejsza w życiu dziecka jest rola osób znaczących tym więcej zachowań tych osób przejmie ono przez naśladownictwo.
Dziecko może również przejąć od osoby znaczącej tendencje uczuciowo – motywacyjne.
U. Bronfrenbrenner uważa, że przejmowanie emocjonalno – motywacyjnych zachowań od modelu sprzyja kształtowaniu się emocjonalnie pozytywnego lub też negatywnego stosunku do innych ludzi.
Również ważną rolę w procesie kształtowania osobowości odgrywa identyfikacja.
Wiąże się ona z chęcią całkowitego upodobnienia się do osoby, z którą dziecko się utożsamia.
2. Wpływ kultury.
Kultura jest zbiorowym dobrem i zbiorowym dorobkiem całej ludzkości. Rozróżniamy kulturę materialna, czyli to wszystko, co przez długie wieki wytworzył człowiek i co istnieje w formie materialnej oraz kulturę duchową w postaci wiedzy, norm i zwyczajów.
Dziecko już od wczesnego dzieciństwa poznaje normy i zasady zachowania obowiązujące w danym kręgu kultury, przyswaja także doświadczenia poprzednich pokoleń zdobywając wiedzę i poznając różnorodne wytwory kulturowe.
Wytwory kulturowe, utrwalone przede wszystkim w języku i mowie, oddziaływują na jednostkę dzięki swemu znaczeniu. W zależności od tego, w jakim przedziale czasowym i w jakiej formacji historycznej człowiek żyje, uczestniczy on i współtworzy określoną cząstkę kultury. Człowiek żyjący w określonej grupie powinien zachowywać się zgodnie ze zwyczajami i pełnić role, jakie wyznaczyło mu społeczeństwo.
Współcześnie związek między osobowością a kulturą ulega pewnemu rozluźnieniu. Dzieje się tak wskutek daleko idącego przemieszczania się kultur. Proces uprzemysłowienia i związane z tym migracje ludności doprowadziły do przemieszczania się kultur, zwyczajów i norm. Można zatem przypuszczać, że wpływ kultury na osobowość staje się mniej wyraźny.
Literatura:
Bronfrenbrenner U.: Czynniki społeczne rozwoju osobowości. „Psychologia Wychowawcza” 1998,
nr 1
Hornej K.: Neurotyczna osobowość naszych czasów. PWN, Warszawa 1976
Przetacznik-Gierowska M., Makieło-Jrża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP, Warszawa 1998
Opracowała nauczycielka
nauczania zintegrowanego
przy SP nr 3 w Pszowie
mgr Gabriela Hulbój
|
