Zainteresowanie dziecka rówieśnikami pojawia się w wieku przedszkolnym. Wypływa ono z właściwej człowiekowi potrzeby kontaktowania się z jednostkami o podobnych zainteresowaniach i upodobaniach. Zakres wpływu grupy na dziecko zależy od jego zachowania się w grupie i od stopnia życzliwości, z jaka grupa je przyjmuje. Na ogół lepiej czuje się w grupie i łatwiej jest przez nią akceptowane dziecko, które umie sobie nad nią zapewnić przewagę. To dziecko czuje się bardziej pewne siebie, zachowuje siebie, zachowuje się śmiało i samodzielnie.
Dla wychowawcy nie może być więc obojętne jaką pozycję zdobędzie każde dziecko wśród kolegów i koleżanek, jaki charakter (pozytywny czy negatywny) będą miały jego kontakty z rówieśnikami podczas zabawy, nauki i pracy. Kształtowanie umiejętności wchodzenia w nową rolę polega w dużej mierze na pracy w zespole, kiedy każde dziecko ma do wykonania zadanie takie samo, jak rówieśnicy lub inne, które musi wykonać samodzielnie, a czasami wspólnie z innymi dziećmi.
Bardzo ważną sprawa jest właściwy stosunek do rówieśników, ich osiągnięć, sukcesów , a przede wszystkim braków. Nauczycielka musi dążyć do tego, aby kontakty dziecięce cechowała wzajemna życzliwość, serdeczność, zdolność dostrzegania potrzeb innych i pomagania sobie, gdy zachodzi taka potrzeba. Grupa rówieśników bowiem zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji.
Jeżeli dziecko nie doznaje poczucia przynależności i akceptacji we własnej rodzinie gwałtownie szuka jej wśród grupy rówieśniczej. Dochodzi wówczas do szczególnie silnej identyfikacji członka z jego grupą, a to pozwala mu szybciej przystosować się do nowego środowiska, w którym się znalazło.
Dzięki uczestnictwu w grupie rówieśniczej dziecko uczy się uznawać wspólne cele oraz reguły postępowania. Tutaj zdobywa ono umiejętność panowania nad sobą, zdyscyplinowanego postępowania, jak również zachowania równowagi psychicznej.
Uniemożliwienie więc dziecku uczestnictwa w grupie rówieśniczej pozbawia je okazji do rozwijania kontaktów społecznych opartych na zasadzie równorzędności, które są nieodzowne, by proces adaptacji do roli wychowanka grupy przedszkolnej mógł przebiegać prawidłowo. Przystosowanie do grupy następuje wówczas, gdy dziecko po raz pierwszy przychodzi do przedszkola i musi swoje zachowanie dostosować do wymagań związanych z organizacją życia społecznego. Szczególnie silnie następuje ono wówczas, gdy pojedyncze dzieci wchodzą do zorganizowanej i zżytej już grupy, która narzuca swoje wymagania. Jeżeli dzieci te napotykają trudności w procesie adaptacji i zmiany niektórych utrwalonych sposobów zachowania, narażają się na konflikty z rówieśnikami.
Przynależność bowiem do grupy rówieśniczej zobowiązuje bowiem do wykonywania działań wynikających z pełnienia roli członka grupy, gdzie każde dziecko jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem jej działania.
Kształtowanie się kontaktów społecznych w dziecięcych grupach rówieśniczych dokonuje się w trakcie gier i zabaw zespołowych wymagających przestrzegania przyjętych reguł. Dzięki temu dziecko w dążeniu do spełnienia swoich celów, emocjonalnie dla niego ważnych, na własnych doświadczeniach uczy się znaczenia pozytywnych wartości takich jak: sprawiedliwość, uczciwość, dobroć, zaufanie i przyjaźń. Przebywając w grupie rówieśniczej dziecko musi orientować się w zasadach współżycia i współdziałania. Zdobywa również umiejętność opanowywania swoich reakcji ze względu na innych, dzięki czemu jest mu łatwiej przystosować się do życia w grupie przedszkolnej.
Wszelkie nieprawidłowości występujące u dziecka w wieku przedszkolnym w sferze kontaktów z rówieśnikami (np. trudności w nawiązywaniu kontaktów) nie korygowane w odpowiednim czasie i we właściwy sposób ulegają utrwaleniu. Dlatego każda nauczycielka powinna z dużą wnikliwością obserwować aktywność społeczną przedszkolaków, zwracając uwagę na to, jak długo w tych relacjach pozostaje, czy podejmuje kontakt słowny z rówieśnikami, czy też pozostaje w kontaktach bez udziału mowy. Kierując więc rozwojem i wychowaniem dzieci nauczycielka musi dążyć do tego, aby każde dziecko stopniowo włączać w grupę rówieśniczą, aby tam mogło wspólnie z innymi dziećmi podejmować decyzje, oceniać zaistniałe sytuacje, szukać lepszych rozwiązań.
Rozwijanie poczucia odpowiedzialności całej grupy za postępowanie jednostek ułatwia nauczycielce kierowanie dziećmi, jak również wspomaga sam proces adaptacji dziecka do roli wychowanka grupy przedszkolnej.
Opracowała
mgr Grażyna Bielecka
Literatura
1.G. Kapica, Dziecko sześcioletnie w grupie rówieśników, „Wychowanie w Przedszkolu”,
1991 nr 9.
2.Prac. zb. pod red. T. Pilcha, Pedagogika społeczna, Warszawa 1995.
3.J. Woskowski, Socjologia wychowania, Warszawa 1983,WSiP.
4.Z. Skorny, Psychologia wychowawcza dla nauczycieli, Warszawa 1987, WSiP.
5.E. Skipor- Rybacka, Czy przedszkole przygotowuje dzieci do życia szkolnego?, Poznań
1991.
6. J. Lubowiecka, Trzylatek w przedszkolu. Współpraca nauczycieli i rodziców, „Wychowanie w Przedszkolu” 1993 nr 10.
