Szkoły posiadają ogromne doświadczenie w zakresie analizy i kontroli efektów pracy ucznia. Dla oceny wyników opracowano wiele narzędzi: klasówki, testy, egzaminy. Ewaluacja w szkole dotyczy szczególnie kontroli osiągnięć ucznia. Ewaluacja jako ocena indywidualnych kompetencji funkcjonuje również na płaszczyźnie kontroli osiągnięć nauczyciela przez nadzór szkolny. W tym znaczeniu odnosi się do jednostki, która staje się obiektem oceny i nie ma żadnego wpływu na jej przebieg.
Cechą charakterystyczną tej formy jest orientacja na naukowe standardy. Planują i prowadzą ją najczęściej naukowcy, a uzyskane dane są podstawą do przeniesienia pewnych aspektów do całego systemu edukacyjnego. Jest to systematyczne badanie wartości lub zalet jakiegoś programu, zagadnienia z punktu widzenia przyjętych w tym celu kryteriów i norm.
Ewaluacja jako systematyczna refleksja nad własną pracą pedagogiczną jest podstawą planowania i rozwoju. Cechą szczególną tej formy jest to, że zasady, na których opiera się proces ewaluacyjny są określone przez samych zainteresowanych. Oni też definiują kryteria sukcesów i standardy. Choć metody i techniki mogą być zapożyczone z badań, to wyniki są podstawą dla wprowadzenia zmian i poprawy konkretnej sytuacji w szkole.
Rozumienie ewaluacji jako procesu ilustruje zamieszczony tu schemat tzw. ”zegara ewaluacyjnego”. Poszczególne, następujące po sobie etapy (ogniwa) tworzą cykl działań ewaluacyjnych wyznaczając spiralną drogę, która prowadzi systematycznie do osiągnięcia kolejnych celów w procesie rozwojowym.
1.Sformułowanie celów, oczekiwań, strategii działania i wyników. (Co chcemy osiągnąć?)
2.Projekt ewaluacji (ustalenie działań ewaluacyjnych).(Kto przeprowadzi ewaluację? Kto jest zainteresowany? Czemu będą służyć wyniki?)
3.Określeniu kryteriów sukcesu i oceny.(Jak zmierzy efekty? Jakie są kryteria oceny?)
4.Dyskusja i wybór konkretnych problemów (pytań).(Co jest przedmiotem ewaluacji? Co chcemy, musimy wiedzieć?)
6.Wybór metod i technik gromadzenia danych.
7.Opracowanie odpowiednich narzędzi.(Za pomocą jakich metod można odpowiedzieć na pytania?)
8.Zebranie danych.
9.Techniczne opracowanie danych.
10.Dyskusja na temat danych i ich analiza.(Jakie informacje, wyniki otrzymujemy?)
11.Ocena wyników, porównanie z oczekiwaniami.(Jakie znaczenie mają wyniki dla naszej pracy? Czy moglibyśmy zrealizować cele?)
12.Przeformułowanie celów, zaplanowanie nowych działań.
Ewaluacja w edukacji może służyć do badania programów profilaktycznych, programów wychowawczych, systemu oceniania, różnych działań podejmowanych w szkole. Planowanie działań możemy wykonać zgodnie z cyklem Demiunga.
CYKL DEMIUNGA
Planowanie
Działanie Wykonanie
Badanie wyników
Zastosowanie ewaluacji służy:
· identyfikacji słabych i mocnych stron procesu, przedsięwzięcia
· wskazywaniu kierunków rozwoju
· poprawianiu błędów
· oszacowaniu możliwości i ograniczeń
· uzyskaniu wsparcia z zewnątrz
EWALUACJA PRACY UCZNIA
Ewaluacja to „papierek lakmusowy” procesu uczenia się. To źródło informacji dla nas, o tym kto, dokąd doszedł i czego jeszcze potrzebuje. Bo przecież istotą szkoły jest uczenie się uczniów.
Odpowiedz zatem na kilka pytań:
1) Jak dalece czujesz się odpowiedzialny za postępy twoich uczniów?
2) Jakie jest twoje przekonanie o roli oceny?
3) Co jest bardziej skuteczne – krytyka czy zachęcanie? W jakich proporcjach?
4) Jak przekazujesz informacje zwrotne na temat ich postępów w uczeniu się?
5) W jaki sposób twoi uczniowie poznają zasady oceniania?
6) Jakie są reakcje uczniów, czy rozumieją instrukcje?
7) Co składa się na ocenę wystawianą przez Ciebie uczniom?
8) Czy uczniowie mogą korzystać z własnych notatek podczas odpowiedzi lub klasówki?
9) Czy uczniowie są uprzedzani o terminach klasówek lub odpowiedzi?
10) Czy jesteś sprawiedliwy w ocenianiu? Podaj „dowody” ze strony uczniów.
Ocenianie kogoś jest efektem podjęcia określonej decyzji wynikającej z bilansu Naszych oczekiwań „jak ma być” z uzyskaną reakcją u ucznia „jak jest według niego"
PROJEKTOWANIE EWALUACJI czyli krótki przewodnik po pytaniach
na które musi odpowiedzieć ewaluator
KOMPONENTY PROJEKTU
EWALUCYJNEGO
PYTANIA POMOCNICZE
PRZY PROJEKTOWANIU
Obiekt ewaluacji
Co jest przedmiotem ewaluacji (ludzie, proces, zjawisko)?
Zadania ewaluacji
Dlaczego chcesz to badać?
Dla kogo chcesz to badać?
Jak zostaną wykorzystane wyniki Twoich badań?
Zasadnicze problemy badawcze
Jakie problemy badawcze można wyróżnić w ramach danego obiektu ewaluacji?
Jak sformułować problemy badawcze?
Kryteria ewaluacji
Na podstawie jakich kryteriów będziesz wnioskować
o obiekcje ewaluacji oraz orzekać o problemach badawczych ?
kto formułuje kryteria badawcze?
Pytania kluczowe
Jakie zasadnicze pytania można postawić w odniesieniu do wyróżnionych problemów badawczych?
Metodologia i metody
Jakie metody badawcze pozwolą na orzekanie o przedmiocie ewaluacji?
Jak zoperacjonalizować pytania badawcze?
Na jakie pytania można uzyskać odpowiedzi stosując konkretne metody badawcze?
Jak zintegrować wykorzystane metody badawcze?
Próba badawcza
Kto może dostarczyć istotnych informacji?
Do kogo i do czego może mieć dostęp?
Jak liczne przypadki mogą orzekać o przedmiocie badań?
monitorowanie
Jak będziesz kontrolować przebieg badań?
Jak będziesz kontrolować przestrzeganie standardów etycznych, merytorycznych i profesjonalnych?
Organizacja
Jak będzie przeprowadzona ewaluacja?
Jak będą prezentowane wyniki ewaluacji?
Ile masz czasu na przeprowadzenie ewaluacji?
TWORZENIE RAPORTU EWALUACYJNEGO
Raport powinien składać się z następujących elementów:
- wstęp, przedstawiona struktura raportu, jego cele, adresat,
- opis obszaru badań,
- opis problemów badawczych, kluczowych pytań ewaluacyjnych,
- opis metod i narzędzi,
- zebrane wyniki badań oraz opis warunków przeprowadzania i organizacji badań,
- analiza wyników,
- wnioski i wskazówki co do przyszłych działań (rekomendację).
Ważne jest aby raport był komunikatywny i dostosowany do adresata ( określonego na etapie projektowania ewaluacji).
RAPORT EWALUACYJNY UJĘTY w kategoriach komunikowania
Komunikowanie jako prezentacja „czegoś” odnosi się do następujących głównych obszarów raportu, do:
Ø CAŁEJ PROCEDURY BADAWCZEJ:
* Opracowanej przed przystąpieniem do badań
- koncepcja ewaluacji
- projekt ewaluacji
- plan ewaluacji
* rzeczywistej, często modyfikowanej w trakcje badań, czyli odnosi się do przebiegu badania
- założenie : badany obszar – jak np. reforma oświatowa – często jest rzeczywistością tworzącą się, podlegającą wewnętrznemu rozwojowi, niekiedy o nieprzewidywalnych kierunkach; wymusza to m. in . otwartość ewaluatorów na pojawiające się w trakcie badań nowe problemy badawcze.
Ø DANYCH ZEBRANYCH NA PODSTAWIE BADAŃ – WYNIKÓW BADAŃ
Ø WNIOSKÓW – REFLEKSJI (mogą być „wpisane” w prezentację wyników , mogą „wynikać” pośrednio , tj. ze sposobu zaprezentowania danych, lub bezpośrednio – wówczas zostaną wypowiedziane przez autorów raportu w kontekście danego fragmentu prezentacji wyników lub w osobnej części raportu).
Ø ZALECENIE KIERUNKÓW ZMIANY DANEGO OBSZARU.
RAPORT zatem – głównie końcowy- nie jest tylko prezentacją wyników przeprowadzonych badań, choć na tym obszarze koncentruje się.
Główny cel podejmowanej ewaluacji to próba uchwycenia badanych obszarów w ich specyfice. Podjęta próba jest zatem i próbą rozumienia danych obszarów badawczych jako odpowiedzi na postawione w projekcje badań pytania.
Dlatego raport ewaluacyjny można określić jako formę wypowiedzi ewaluatorów o tym, jak na podstawie przeprowadzonej przez nich ewaluacji możliwe jest rozumienie danego obszaru badań w kontekście opracowanych przez nich założeń badawczych i zastosowanych metod oraz uzyskanych na tej podstawie wyników badań.
Dorota Nowosz
Gimnazjum Nr 1
Międzyrzec Podl.
