Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
W świecie literek

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3156 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Program zawiera materiał nauczania dla dzieci w wieku przedszkolnym od 3 do 6 lat. Zalozeniem programu jest celowe integrowanie metod, co ulatwi dostosowanie nauczania do indywidualnych mozliwosci danego dziecka.

PROGRAM EDUKACYJNY  DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM W ŚWIECIE LITEREK

Opracowały: mgr Anna Paligaca
mgr Katarzyna Bołda

WPROWADZENIE
Program “W świecie literek” to wyraz zainteresowania i troski autorek o dziecko i jego rozwój. Ideą przewodnią jest potrzeba wzmożenia pracy w sferze procesu nauki czytania oraz uwrażliwienie środowiska najbliższego dziecku na stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju ze szczególnym nasileniem na poznanie języka, uczenie się rozpoznawania poszczególnych jego jednostek, a następnie wiązania z nimi symboli.
Założeniem programu jest celowe integrowanie metod, które ułatwi dostosowanie nauczania do indywidualnych predyspozycji danego dziecka. Chodzi mianowicie o to, by każde dziecko mogło rozwijać się według własnych możliwości a nauczyciel jedynie wspomagał ten rozwój.
Program zawiera:
  • materiał nauczania dla dzieci w wieku przedszkolnym (od 3 do 6 roku życia),
  • strategie uczenia się i nauczania określające czynności dzieci i stosowane metody,
  • propozycje literatury pomocne w realizacji zagadnień.
Program “W świecie literek” może być realizowany w warunkach każdej placówki przedszkolnej z uwzględnieniem możliwości rozwojowych grupy i jednostki.
UZASADNIENIE
W młodszych grupach wiekowych kontakt z czytaniem jest na ogół ograniczony. Zabawki i pomoce dydaktyczne dobiera się w specjalny sposób, według zasady stopniowania trudności, a zatem u dzieci 3, 4 i 5-letnich eliminuje się wszelkie napisy, cyfry i książeczki z tekstem. Natomiast w grupach 6-latków rzadko czytanie jest powiązane z ruchem i autentyczną, wesołą zabawą. Czytanie w standardowym przedszkolu to raczej “praca”, mająca czasem znamiona zabawy. Uświadomienie sobie tkwienia w pewnym schemacie edukacyjnym może doprowadzić do twórczych poszukiwań i korzystnych dla wychowanków zmian.
Opierając się na własnych doświadczeniach w pracy, studiowaniu literatury, uczestnictwie w różnych formach doskonalenia zawodowego twierdzimy, że ucząc czytać innymi niż standardowymi metodami, można uzyskać efekty znacznie wcześniej niż to zakłada program dla przedszkoli. Wczesne rozpoczynanie nauki czytania (3-latki) i zabawowy charakter zastosowanych metod pozwala zminimalizować stresy, na które narażone jest dziecko w czasie nauki.
Umiejętność czytania, w większości systemów edukacyjnych, jest spostrzegana jako konieczność i podstawowy cel edukacji. W pedagogice przedszkolnej brak jest jednak uniwersalnej metody nauki czytania, która odpowiadałaby każdemu dziecku z osobna (szczególnie dla grup młodszych). Stąd pomysł stworzenia programu “W świecie literek”, którego zadaniem jest eliminowanie działań przypadkowych i nieprzemyślanych, opanowanie “chaosu” dotyczącego nauki czytania dziecka w wieku przedszkolnym i pomoc nauczycielom w poszukiwaniu wyboru najłatwiejszej dla każdego dziecka drogi uczenia się. Jest również odpowiedzią na potrzeby współczesnego dziecka, jego akcelerację rozwoju, oczekiwań i dążeń oraz zainteresowania zapisem graficznym. Program ma stanowić także materiał pomocniczy dla personelu pedagogicznego naszej placówki, w której od kilku lat nauczyciele podejmują próby wprowadzania naturalnej nauki czytania już w grupach najmłodszych.
Propozycje wykorzystania metod zawartych w programie uaktywniają dzieci za pomocą impulsów płynących od nauczyciela, a nie przez naukę w dotychczasowym rozumieniu. Stwarzają warunki do wykorzystania w pełni możliwości intelektualnych dziecka, osiągnięcia sukcesu, a nauczycielowi satysfakcji z pracy.
SPOSÓB I WARUNKI REALIZACJI
Program “W świecie literek” powinien być realizowany w ciągu całego roku szkolnego i kontynuowany w kolejnych latach edukacji przedszkolnej. W jego realizacji będą wykorzystane różnorodne metody i formy pracy z dzieckiem z uwzględnieniem działań w zespole i z jednostką. Wskazane byłoby nasilenie pracy indywidualnej i w małych zespołach. Wdrażanie programu daje możliwość wykorzystania wrodzonych umiejętności każdego dziecka, jego wiedzy i możliwości. Wymaga różnorodności stosowanych pomocy dydaktycznych, stworzenia kącików czytelniczych sprzyjających wyzwalaniu aktywności dzieci.
W programie wydzielono cztery poziomy działań na zasadzie narastania trudności. W regułach tego uporządkowania odzwierciedlono teoretycznie uzasadnione wskazania pedagogiczno-psychologiczne oraz własne doświadczenia. Granice poziomów należy traktować płynnie. Nauczyciel ma swobodę poruszania się w ich obrębie, możliwość wyboru materiału i dostosowania go do możliwości grupy, z którą aktualnie pracuje.
W grupach dziecięcych, tworzonych najczęściej na zasadzie doboru losowego, występują różne jednostki, których rozwój jest uwarunkowany cechami indywidualnymi lub środowiskowymi. Jeżeli nauczyciel stwierdzi, że dzieci z jego grupy nie radzą sobie z zadaniami przewidzianymi dla danego wieku, wówczas wybierze dla nich treści zawarte w niższym poziomie. Przejście do wcześniejszych poziomów będzie także istotne dla nauczyciela rozpoczynającego pracę w oddziale dzieci sześcioletnich, które wcześniej nie chodziły do przedszkola.
Program nie jest zbiorem instrukcji określającym w jednoznaczny sposób ciągu czynności do wykonania lecz jedynie zbiorem propozycji, z których nauczyciel musi wybrać te zagadnienia, które najpełniej będą wspierać rozwój dziecka.
Ważnym elementem realizacji programu “W świecie literek” będzie korelacja zagadnień elementarnej nauki czytania z innymi treściami i zagadnieniami wpływającymi na wszechstronny rozwój dziecka. Niezbędnym warunkiem pomyślnej realizacji zadań programu będzie aktywizowanie do współpracy rodziców i środowisko najbliższe dziecku.
Wykorzystanie szerokiego wachlarza form i metod pracy z dzieckiem, samokształcenie nauczyciela z wykorzystaniem literatury oraz doświadczeń zdobytych w różnych formach doskonalenia wpłynie na atrakcyjność i różnorodność organizowanych działań i dostosowanie ich do zainteresowań i potrzeb każdego dziecka.
Oceną realizacji programu będą osiągnięte przez dziecko sprawności i umiejętności czytelnicze oraz poczucie sukcesu. Sukces dziecka jest jednocześnie sukcesem pedagogicznym nauczyciela, a sukces nauczyciela powinien być zawsze sukcesem dziecka.

GŁÓWNE CELE EDUKACYJNE
Celem jest to, co próbujemy osiągnąć, do czego zmierzamy, jest to efekt końcowy działań.
Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym. Wynikające z powyższego celu zadania, dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka, nauczyciel realizuje w ramach określonych obszarów edukacyjnych.
Z celów i zadań ogólnych wynikają cele i zadania szczegółowe.
Cele główne:
  • kształtowanie motywacji do samodzielnego czytania,
  • rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej i słuchowej,
  • doskonalenie orientacji przestrzennej,
  • synchronizacja pracy obu półkul mózgowych,
  • poprawne wymawianie wszystkich głosek i grup spółgłoskowych,
  • doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia – regulowanie oddechu, odpowiednie stosowanie pauz i intonacji,
  • zapoznanie z istotą symbolu graficznego,
  • rozpoznawanie liter drukowanych i pisanych, wielkich i małych,
  • tworzenie i czytanie wyrazów, zdań oraz krótkich tekstów,
  • rozwijanie zainteresowań czytelniczych.
WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH CELÓW
Dziecko:
  • posiada wrażliwość słuchu fizycznego, muzycznego, językowego;
  • posiada orientację w przestrzeni oraz schemacie własnego ciała, różnicuje stronę prawą i lewą; ma rozwiniętą koordynację słuchowo-wzrokowo-ruchową;
  • ma rozwiniętą koordynację słuchowo-wzrokowo-ruchową;
  • interpretuje treści z wykorzystaniem percepcji słuchowej i wzrokowej; skupia uwagę, słucha i rozumie treści podawane w różnych formach przekazu;
  • skupia uwagę, słucha i rozumie treści podawane w różnych formach przekazu;
  • myśli i zapamiętuje; poprawnie wymawia wszystkie głoski i grupy spółgłoskowe;
  • poprawnie wymawia wszystkie głoski i grupy spółgłoskowe; wyraźnie mówi – reguluje oddech, odpowiednio stosuje pauzy i intonację głosu;
  • wyraźnie mówi – reguluje oddech, odpowiednio stosuje pauzy i intonację głosu;
  • zna istotę symbolu graficznego;
  • rozpoznaje litery drukowane i pisane wielkie i małe;
  • tworzy i czyta wyrazy, zdania oraz krótkie teksty;
  • ma rozwiniętą motywację do samodzielnego czytania;
  • czyta głośno z interpretacją tekstu.
ZADANIA NAUCZYCIELA
Zadaniem nauczyciela jest tak przygotować otoczenie, sytuacje i pomoce, aby dziecko chciało na nich działać i je poznawać.
Zatem nauczyciel powinien:
  • rozwijać motywację u dzieci,
  • wykorzystywać sytuacje spontaniczne,
  • dostosowywać działania do rzeczywistych potrzeb i pragnień dziecka,
  • tworzyć sytuacje problemowe inspirujące dziecko do działania i możliwości dochodzenia do rozwiązania na własny indywidualny sposób,
  • przyjmować odpowiednie postawy,
  • pobudzać świadomość językową u dzieci,
  • indywidualizować tempo pracy, dostosowywać do stopnia rozwoju dojrzałości poszczególnych dzieci i ich tempa uczenia się,
  • stopniować trudności,
  • respektować prawa dziecka do ciągłego, swobodnego i harmonijnego rozwoju,
  • tworzyć okazję do komunikowania się w sposób niewerbalny,
  • uczyć korzystania z informacji kodowanych w formie obrazków i powszechnie znanych znaków graficznych,
  • umożliwiać tworzenie i odtwarzanie tekstów mówionych i pisanych,
  • wykorzystywać i tworzyć okazję do poznawania rzeczywistości poprzez obserwowanie, odkrywanie, eksperymentowanie, przekształcanie,
  • dbać o wielość i różnorodność aktywności dzieci projektując sytuacje edukacyjne,
  • organizować sytuacje wywołujące zdziwienie i zaskoczenie,
  • umożliwiać poznawanie i stosowanie symboli i znaków,
  • prowokować do zadawania pytań i formułowania odpowiedzi,
  • umożliwiać doświadczenia w mówieniu, słuchaniu i bycia słuchanym.
MATERIAŁ NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ
“W świecie literek” zawiera cztery poziomy działań, które są umownym podziałem przez nas zaproponowanym. Każdy nauczyciel korzystający z programu ma jednak swobodę poruszania się w ich obrębie, wykorzystania i dostosowania do potrzeb i możliwości grupy, z którą aktualnie pracuje.
Dzieci 3-letnie:
  1. Rozwijanie słuchu fizycznego, muzycznego i językowego. Ćwiczenia pamięci słuchowej. Uczenie się słuchania i rozumienia jasnych, zrozumiałych treści i poleceń przekazywanych przez nauczyciela.
  2. Kształtowanie percepcji wzrokowej, procesów syntezy i analizy.
  3. Wspomaganie rozwoju orientacji przestrzennej w najbliższym otoczeniu dziecka.
  4. Wprowadzanie ćwiczeń i zabaw ułatwiających wzrokowe przekraczanie linii środka.
  5. Ćwiczenia wspomagające proces mówienia i czytania:
    • oddechowe,
    • fonacyjne,
    • ortofoniczne,
    • słuchowe,
    • artykulacyjne,
    • koordynacji słuchowo-ruchowo-wzrokowej,
    • w mówieniu.
      1. Przeprowadzenie indywidualnego aktu inicjacji.
      2. Ćwiczenia zbudowane wokół analizy imion dzieci grupy przedszkolnej.
      3. Czytanie globalne kilkunastu rzeczowników określających przedmioty i osoby z najbliższego otoczenia.
      4. Wprowadzanie prostych ćwiczeń grafomotorycznych wg M. Bogdanowicz.
      5. Założenie indywidualnych zeszytów obrazkowo-wyrazowych.
      6. Kształtowanie motywacji do podejmowania prób czytania.
Dzieci 4 letnie:
  1. Kontynuowanie działań rozpoczętych w pracy z dziećmi 3-letnimi.
  2. Rozwijanie słuchu fonematycznego.
  3. Ćwiczenia świadomego, planowego i ukierunkowanego spostrzegania.
  4. Kształtowanie orientacji przestrzennej i schematu własnego ciała.
  5. Aktywizowanie obu półkul mózgowych z wykorzystaniem ćwiczeń kinezjologii edukacyjnej.
  6. Zaznajomienie z istotą symbolu graficznego.
  7. Wprowadzenie alfabetu w formie “ściany alfabetycznej” zawierającego głoski nosowe i miękkie. Rozpoznawanie liter drukowanych małych i wielkich.
  8. Poszerzenie zestawu wyrazów do czytania globalnego – rzeczowniki. Wprowadzenie czasowników i przymiotników oraz wyrażeń dwuwyrazowych.
  9. Wprowadzenie trudniejszych wzorów grafomotorycznych M. Bogdanowicz oraz zestawu “Piosenki do rysowania”.
  10. Założenie “kącika czytelniczego”.
  11. Sukcesywne wzbogacanie indywidualnych zeszytów obrazkowo-wyrazowych.
Dzieci 5-letnie:
  1. Kontynuowanie działań rozpoczętych w grupie dzieci 3 i 4-letnich.
  2. Indywidualizowanie pracy z dziećmi nowoprzybyłymi.
  3. Dotykowe utrwalanie wrażeń słuchowych i wzrokowych, doskonalenie percepcji zmysłu wzroku i słuchu.
  4. Doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia – regulowanie oddechu, stosowanie pauz, wybrzmiewanie wszystkich głosek wyrazu.
  5. Kształtowanie orientacji przestrzennej – rozwijanie zdolności do różnicowania strony lewej i prawej.
  6. Poszerzenie “ściany alfabetycznej” o dwuznaki. Rozpoznawanie i różnicowanie liter drukowanych i pisanych, małych i wielkich.
  7. Wzbogacanie zestawów do globalnego czytania – analiza i synteza dźwiękowa wyrazów o prostej budowie fonetycznej zgodnej z zapisem.
  8. Wprowadzenie zdania – poznanie struktury prostych zdań.
  9. Wprowadzenie zapisu graficznego wybranych treści znajdujących zastosowanie w działalności dzieci.
  10. Wprowadzenie swobodnych tekstów. Redagowanie prostych komunikatów.
  11. Ćwiczenia grafomotoryczne wg zestawu M. Bogdanowicz o większym stopniu trudności.
  12. Wprowadzenie elementów z zestawu “Od piosenki do literki” – wzory graficzne liter.
  13. Sukcesywne wzbogacanie kącika czytelniczego.
  14. Wzbogacanie indywidualnych zeszytów obrazkowo-wyrazowych o zestawy związane z blokami tematycznymi.
Dzieci 6-letnie:
  1. Kontynuowanie działań rozpoczętych w poprzednich latach pracy z uwzględnieniem indywidualizacji pracy z dziećmi nowoprzybyłymi.
  2. Usprawnianie percepcji słuchowej i wzrokowej, koordynacji zmysłów.
  3. Doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia – rozróżnianie zdań oznajmiających, pytających i wykrzyknikowych.
  4. “Ściana alfabetyczna” – kształtowanie świadomości fonologicznej i ortofonicznej języka polskiego. Poznanie funkcji podstawowych znaków interpunkcyjnych.
  5. Wprowadzenie zdań rozbudowanych - struktura zdania, poznanie i tworzenie.
  6. Wykorzystanie zestawu “Od piosenki do literki” M. Bogdanowicz – karty ćwiczeń.
  7. Rozbudowanie kącika czytelniczego – materiały wykonane przez dzieci i gromadzone z pomocą rodziców.
  8. Kształtowanie motywacji do samodzielnego czytania, czytania ze zrozumieniem. Nabywanie umiejętności czytania krytycznego i twórczego.
  9. Wykorzystanie indywidualnych umiejętności w czytaniu z interpretacją i głośnym czytaniu przez dzieci dzieciom.
  10. Działania autokreatywne dzieci, dokonywanie oceny i samokontroli przez dzieci.
STRATEGIE UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA

Wychodząc z założenia, że nie istnieje metoda jednakowa oddziałująca na każdego wychowanka, należy przyjąć, że stosowanie wielokierunkowości w tej dziedzinie jest jedynym sposobem na osiąganie umiejętności czytelniczych przez wszystkie dzieci na równym poziomie i w podobnym czasie, a mimo to w indywidualnym tempie. Służyć temu będą następujące sytuacje edukacyjne:
  • gry i zabawy dydaktyczne, tematyczne;
  • praca z książką, czasopismem dziecięcym;
  • praca z obrazkiem;
  • historyjka obrazkowa;
  • praca z tekstem literackim – wiersze, piosenki, opowiadania, bajki, baśnie;
  • metody aktywne;
  • pedagogika zabawy;
  • ćwiczenia równoważenia lateralnego i kinezjologii;
  • spacery i wycieczki;
  • sytuacje okazjonalne;
  • teatrzyki;
  • tworzenie swobodnych tekstów;
  • zabawy i ćwiczenia usprawniające aparat mowy;
  • ćwiczenia grafomotoryczne;
  • działalność plastyczna;
  • twórczość muzyczna;
  • konkursy i quizy;
  • układanki i rebusy;
  • sesje czytelnicze.
METODY WSPOMAGAJĄCE NAUKĘ CZYTANIA
METODY GLOBALNE

Metody globalne to nauka czytania, w której wyraz, część zdania lub zdanie są poznawane jako całościowy obraz graficzny. Wynika to z odniesienia się przede wszystkim do strony znaczeniowej czytanego tekstu. Wychodzi się od konkretnego pojęcia, zrozumiałego dla dziecka, budząc w ten sposób jego zainteresowanie znakiem, drukiem, książką. Pomija się poznawanie poszczególnych elementów i ich składanie na rzecz rozpoznawania wyrazów na podstawie ich wyglądu ogólnego. Wyodrębnienie poszczególnych dźwięków i liter ma na celu utrwalenie wyrazu i podkreślenie różnic pomiędzy poszczególnymi wyrazami, a nie badanie ich struktury literowo-głoskowej. Wpływa to na lepsze rozumienie treści, gdyż znacznie mniej wysiłku i uwagi poświęca się formalnej stronie czytania.
W metodach globalnych poznawanie i zapamiętywanie szeregu wyrazów jako pewnej zamkniętej całości przesuwa na okres późniejszy analizę elementów wyrazów, czyli dźwięków i liter. Analiza to przede wszystkim uchwycenie różnic w poszczególnych wyrazach, a nie powolne poznawanie struktury literowo-głoskowej. Zestawienie, porównywanie i wyszukiwanie powtarzających się elementów prowadzi do poznawania liter. Ekspozycja całych wyrazów lub zdań wiedzie z kolei do stopniowego powiększania pola czytania, czyli obszaru, jaki osoba czytająca obejmuje wzrokiem. Następuje stopniowe przechodzenie od czytania po literze do sylaby albo wyrazu.
METODA GLENA DOMANA
G. Doman traktuje naukę czytania jako element dziecięcej zabawy. Twierdzi, że naukę czytania można rozpocząć z dzieckiem wkrótce po jego urodzeniu. “Zabawa w czytanie” to wykorzystanie globalnej nauki czytania odpowiednio dobranych wyrazów z zachowaniem pewnej chronologii ich prezentacji w ściśle określony przez autora sposób. Zapamiętywanie wyrazów, a raczej ich zapisu graficznego, nie sprawia dzieciom większych trudności, jeżeli rozumieją sens przeczytanego przez siebie wyrazu. Prostota materiału przeznaczonego do zabawy z dzieckiem umożliwia korzystanie z niego niezależnie od miejsca i czasu, ale pomoce wykorzystane w trakcie “zabawy w czytanie” wymagają wcześniejszego przygotowania. Wielkość białych kartoników (10 cm x 60 cm ) oraz wysokość napisanych liter danego słowa ( 8 cm ) została ściśle określona, ze względu na ograniczenia wynikające z niedojrzałości wzrokowej percepcji dziecka poniżej piątego roku życia. Kreślenie liter powinno być wyraźne, a intensywność barwy (czerwona ) użytego w tym celu mazaka ma lepiej przykuwać uwagę dziecka. Kształt liter powinien przypominać czcionkę drukarską. Czerwone litery zamienia się stopniowo na czarne, a ich rozmiar zmniejsza się wraz z czasem trwania zabawy. “Zabawa w czytanie” powinna być zawsze krótsza niż dziecięca ochota, by się w nią bawić. Należy chwalić dziecko za każdy przejaw zainteresowania. Dorosły uczestniczący w zabawie musi się tak samo dobrze bawić jak dziecko, ponieważ ono zawsze wyczuje, kiedy zabawa nie sprawia komuś przyjemności.
G. Doman wyróżnia pięć etapów nauki czytania. Etap pierwszy to pojedyncze słowa. Po nim następuje etap drugi – wyrażenia dwuwyrazowe. Etap trzeci dotyczy wprowadzenia pierwszych zdań. Na etapie czwartym rozbudowuje się wcześniej wykorzystane zdania. Etap piąty to samodzielne czytanie przez dzieci książek. Na początku wykorzystujemy do 15 słów wypisanych na kartkach “migawkach” oraz słownictwo znane dziecku, związane z jego najbliższym otoczeniem. Samodzielne czytanie książek przez dziecko musi spełniać określone kryteria: ograniczony, znany dziecku zasób słów, odpowiedni krój czcionki drukarskiej, tekst poprzedzony lub uzupełniony ilustracją.
Autor koncepcji “zabawy w czytanie” uważa, że naukę alfabetu można rozpocząć, gdy dziecko umie już dobrze czytać, dekodując całe wyrazy i zdania. Dopiero wtedy zrozumie ono konieczność istnienia pojedynczych liter, z których składa się alfabet.
NATURALNA NAUKA JĘZYKA
Naturalna nauka języka to nauka słuchania, mówienia, czytania i pisania poprzez zabawę i twórcze działania. Towarzyszy jej stale dziecięca aktywność twórcza. Dlatego naturalna nauka języka jest odbierana nie tylko jako uczenie się języka, ale przede wszystkim jako edukacja poprzez język, w której jest on środkiem komunikacji i instrumentem myślenia.
W metodzie tej istotą czytania jest zrozumienie przez dziecko czytanych przez siebie treści, w których ujmuje się całe jednostki językowe, by następnie przechodzić kolejno do ich elementów. Język odgrywa rolę czynnika integrującego różne dziedziny wiedzy i rodzaje aktywności dziecięcej w percepcji i poznawaniu przez nie rzeczywistości. Wykorzystywanie naturalnych okoliczności, tworzących okazjonalne sytuacje edukacyjne, inspiruje dziecko, wprowadzając jednocześnie w świat pisma, jednocześnie towarzyszy temu nauka czytania.
Punktem wyjścia w nauce pisania i czytania jest cały tekst – krótki i prosty, ale zrozumiały – oraz jego atrakcyjny kontekst. Ilustracje ściśle związane z tekstem stanowią jego integralny, a zarazem istotny element. Opracowane i przygotowane specjalnie z myślą o naturalnej nauce języka materiały książkowe – “Słoneczna Biblioteka”, mają ułatwić dziecku samodzielne przedzieranie się przez tajniki nauki czytania. Dziecko zainspirowane fabułą czytanego utworu dopowiada jego zakończenie w dowolnej formie, np. opowiada koniec historii słowami lub wypowiada się, korzystając z różnych technik plastycznych lub stosując inne środki wyrazu.
W naturalnej nauce języka opanowanie umiejętności czytania przebiega w trzech etapach:
  • zapoznanie dziecka z całością, którą jest cały tekst, zdanie, wyraz;
  • zapoznanie dziecka ze szczegółami: budową zdania, litery, znaków interpunkcyjnych;
    • przechodzenie do budowania całości z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.
W procesie nauki czytania występują równolegle następujące rodzaje:
  • Czytanie wspólne – dziecko, czytając wspólnie z inną osobą, stopniowo zaczyna rozpoznawać i zapamiętywać proste wyrazy, łączy ilustrację z przeczytanym tekstem. Próbuje samodzielnie przewidywać dalszy ciąg historii lub jej zakończenie. Ten rodzaj czytania rozpoczyna się od omówienia książki, ale bez odkrywania przed dzieckiem treści opowiadania. Należy zwrócić uwagę dziecka na ilustrację, okładkę lub tytuł książki. Czytanie wspólne to głośne czytanie tekstu z odpowiednią intonacją, mimiką, dodatkowo wzmocnionym gestem. Po przeczytaniu z dzieckiem książeczki formułujemy kilka pytań dotyczących głównego bohatera czy przebiegu akcji.
  • Czytanie zespołowe – jest traktowane jako etap pośredni między czytaniem wspólnym a czytaniem samodzielnym. Tworzenie mniejszych zespołów pozwala na grupowanie dzieci według określonego kryterium.
  • Czytanie samodzielne – to stworzenie możliwości czytania spontanicznego, w dowolnym czasie, dowolnie wybranej pozycji (książka, gazeta, fragment tekstu) bez pomocy innej osoby. Początkowo jest to mozolne dekodowanie wyrazu czy litery, potem coraz szybsze odszyfrowywanie zapisanego tekstu dające coraz większą satysfakcję.
WPROWADZENIE W ŚWIAT PISMA I.MAJCHRZAK

Według koncepcji I. Majchrzak nauka czytania rozpoczyna się od czytania globalnego własnego imienia dziecka, ze względu na subiektywną odczuwalność jego ważności przez samo dziecko. Imię jako symbol naszej tożsamości tak wypowiedziane, jak napisane, wyróżnia dziecko spośród innych ludzi. Dziecko doskonale zna brzmienie własnego imienia, co według autorki powoduje, że z łatwością przyswaja informację o “fonetycznych funkcjach liter”, z których się składa. Kontakt z własnym imieniem jest aktem inicjacji otwierającym dalszą drogę poznania.
Autorka podkreśla, że dziecko uczy się liter poprzez obserwację. Proponowany zestaw ćwiczeń wizualnych, nazwany “ścianą liter”, to metoda wiodąca dziecko od odczytywania własnego imienia do umiejętności czytania. Poznawanie wszystkich liter alfabetu następuje poprzez prezentację kolejno każdej z nich. Każdego dnia podczas zabawy dziecko poznaje inną literę. Czas i tempo poznawania liter – małych i wielkich – które należy pokazywać tylko raz, jest uzależniony od reakcji dziecka i jego wieku. Nie wolno jednak “odpytywać” dziecka z dotychczas poznanych liter. Po pewnym okresie ćwiczeń z własnym imieniem i imionami innych dzieci jest w stanie rozpoznać brzmienie większości głosek i zrozumieć pojedyncze słowa. Zdaniem autorki należy wydzielić w pomieszczeniu odpowiednio pustą przestrzeń o białym tle przeznaczoną do eksponowania czarnych pojedynczych liter. Wtedy łatwiej będą one skupiać na sobie wzrok dziecka, ułatwiając mu jednocześnie różnicowanie cech dystynktywnych.
Kolejny etap nauki nosi nazwę “targ liter”. Wymiana z innymi dziećmi poszczególnych liter zawartych we własnym imieniu lub nazwach wybranych do zabawy desygnatów jest przeplatana różnorodnymi czynnościami manualnymi, aktywizującymi dziecko i utrwalającymi poznane litery. “Targ liter” to okres różnych zabaw i gier prowadzonych z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyć dźwięk (głoskę) z jej zapisem graficznym (literą).
Ostatni etap – “nazywanie świata” – to zabawa, w której dzieci etykietują przedmioty w sali. Prowadzi to do rozpoznawania danego słowa poprzez wykorzystanie poznanych wcześniej liter. “Nazywanie świata” to zestaw ćwiczeń polegających na przyporządkowywaniu odpowiedniej nazwy do wszystkiego, co znajduje się wokół dziecka. Zbiór nazw pospolitych wykorzystywanych w zabawie powinien liczyć od 80 do 100 słów oraz być uzupełniony dodatkowo bankiem ilustracji. Każda para (wyraz i ilustracja) w zbiorze nazw to nowe zadanie.
METODA DOBREGO STARTU M.BOGDANOWICZ
Metoda Dobrego Startu to polska modyfikacja francuskiej metody “Bon Depart”, której dokonała Marta Bogdanowicz, wprowadzając szereg zmian oraz wzbogacając ją o wiele nowych elementów. W polskiej adaptacji metody podstawą jest jednoczesne usprawnienie analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno – ruchowego. Obecnie istnieją trzy polskie warianty Metody Dobrego Startu: “Piosenki do rysowania”, “Piosenki i znaki”, “Piosenki na literki”.
W metodzie tej opracowano wspólny model struktury zajęć dla wszystkich wariantów. Wyróżniono zajęcia wprowadzające, właściwe i zajęcia końcowe.
W czasie zajęć wprowadzających dzieci usprawniają przede wszystkim koncentrację uwagi, orientację w schemacie własnego ciała i przestrzeni oraz rozwijają kompetencje językowe i motorykę. Piosenka, jako element wiążący większość zabaw i ćwiczeń, rozwija kompetencje językowe, ułatwia rozumienie i operowanie symbolami.
Zajęcia właściwe to zestaw ćwiczeń o charakterze usprawniającym i relaksacyjnym. Poprzez zabawy i ćwiczenia ruchowe oraz ruchowo-słuchowe dochodzimy do zasadniczej części metody, którą stanowią ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe, przebiegające według ustalonego schematu, w rytm śpiewanej piosenki, na podstawie określonych wzorów graficznych. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe stymulują najbardziej wszechstronny rozwój dziecka. Rozwijają percepcję i orientację w przestrzeni oraz koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową, usprawniają motorykę kończyn i pamięć. Rozpoczynają się próbami dobierania wzoru lub samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki przez dziecko. Potem zostaje wprowadzony właściwy wzór graficzny, a po jego analizie wspólnie z dzieckiem dokonuje się reprodukcji. Wielokrotnie, za pomocą różnych technik, dziecko odtwarza poznany wzór graficzny, najpierw wodząc palcem po wzorze , a później z pamięci , zawsze w rytm śpiewanej piosenki. Istotne jest zachowanie właściwego kierunku kreślenia wzoru przez dziecko, np. zgodnego z zapisem graficznym wprowadzonej litery. Kreślony przez dziecko prawidłowy wzór, który stale w trakcie zajęć ulega miniaturyzacji, musi być adekwatny do śpiewanego fragmentu utworu. Wraz z upływem czasu są wprowadzane coraz bardziej skomplikowane wzory.
Ostatni element w strukturze zajęć to zajęcia końcowe, które mają charakter ćwiczeń wokalno-rytmicznych i relaksują zmęczone intensywnymi ćwiczeniami dziecko.
TECHNIKI CELESTYNA FREINETA
Proponowane przez Freineta techniki do pracy z dzieckiem to swobodny tekst i fiszki autokreatywne.
Istotą swobodnego tekstu jest pobudzanie dzieci do werbalizacji przeżyć i emocji. Dlatego już w grupie 4-latków można rozmawiać na temat ważnych i ciekawych zdarzeń w domu lub przedszkolu. Zadaniem dzieci jest zredagowanie zdania lub tekstu, które można powielać z wykorzystaniem kalki, szablonów, stempli, komputera i jego zilustrowanie. Swobodny tekst powinien posłużyć do czytania globalnego zdań, redagowania gazetek (np. dla rodziców).
Zestaw do ćwiczeń z wykorzystaniem fiszek autokreatywnych składa się z zadania do czytania lub każdego innego zastosowanego przez nauczyciela i karty kontrolnej z prawidłowym rozwiązaniem. Fiszki kontrolne znajdują się w specjalnej kartotece. Każde zadanie posiada swój numer katalogowy, zależny od stopnia trudności. Dziecko wybiera zadanie (np. krzyżówka, rebus, uzupełnianie zdań, wyrazów) rozwiązuje, a następnie sprawdza zgodność z kartą kontrolną.
W realizacji programu proponuje się również wykorzystanie zabaw i ćwiczeń sprzyjających rozwijaniu koordynacji wzrokowo-ruchowo-słuchowej, wspomagających przekraczanie linii środka, aktywizujących ruchy naprzemienne a tym samym specjalizujących i synchronizujących pracę obu półkul mózgowych. W tym celu wykorzystać można propozycję kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona, metodę aktywnego słuchania muzyki Batti Strauss i pedagogikę zabawy.
Podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa. Stąd wypływa powszechnie znana prawda, że dziecko powinno uczyć się – bawiąc i bawić się – ucząc. Oznacza to, że proces nauczania powinien być związany z zabawą. Zasługuje ona na szczególną uwagę, gdyż daje możliwości wielostronnego uczenia się poprzez przyswajanie (podanego i gotowego materiału), odkrywanie (nowych wiadomości), przeżywanie (różnorodnych treści i wartości) i działanie (sprawdzanie wiadomości w życiu). By zabawa niosła ze sobą te wartości musi spełniać pewne zasady – poglądowości, systematyczności działań nauczyciela, aktywności wychowanków, stopniowania trudności, utrwalania i wiązania z praktycznym zastosowaniem. Liczne przykłady zabaw, zajęć i ćwiczeń pozwalają na wybranie tego, co jest najkorzystniejsze dla wychowanków i możliwe do zrealizowania z punktu widzenia nauczyciela w konkretnych warunkach.

FUNKCJE OTOCZENIA I POMOCY DYDAKTYCZNYCH
Jednym z podstawowych warunków efektywności pracy nauczyciela w zakresie kształtowania u dzieci umiejętności czytania jest dysponowanie przez niego odpowiednio przygotowanym otoczeniem i bogatym asortymentem pomocy dydaktycznych. Ich wykorzystanie w nauce czytania przyczyni się do ukierunkowania zainteresowania dziecka, pobudzenia jego ciekawości oraz inicjowania i prowokowania określonych działań. Pozwoli na różnicowanie bodźców w taki sposób, by ułatwić równomierne wspomaganie wszystkich sfer dziecięcego rozwoju.
W zasięgu dziecka powinny znaleźć się pomoce sensoryczne i sensomotoryczne ćwiczące wszystkie receptory. Różnorodne środki edukacyjne muszą być przemyślane i wyselekcjonowane, mogą być proste lub złożone, a nawet niedokończone. Muszą być ciekawe, by przyciągały uwagę dziecka, a tym samym stanowiły zachętę do działania lub odmiennego ich stosowania, pobudzały do nowych i własnych rozwiązań.
Wykorzystanie różnorodności otoczenia i zastosowanie bogatego wachlarza środków dydaktycznych daje możliwość indywidualizacji procesu nauki czytania oraz różnicowania stopnia trudności proponowanych działań dostosowanych do potrzeb poznawczych i możliwości intelektualnych.
Ze względu na szybki postęp techniki i dostęp oraz zainteresowanie dzieci jej osiągnięciami proponujemy uwzględnienie w przedszkolnej nauce czytania nowoczesnych, a dostępnych, środków technicznych wzbogacających poznanie rzeczywistości. Zastosowanie nowoczesnych i niekonwencjonalnych środków dydaktycznych (zwłaszcza komputera) będzie wywierało wpływ na modernizację i ewolucję dotychczas stosowanych metod. Ich oddziaływanie na rozwój osobowości i aktywności twórczej dziecka będzie prowokować zaangażowanie się w te czynności, które przyśpieszą naukę czytania, zgodnie z jego predyspozycjami i możliwościami.
Bardzo ważnym elementem każdego środka edukacyjnego, stosowanego przez nauczycieli realizujących zadania elementarnej nauki czytania, jest wyposażenie pomocy w element samokontroli, by każde dziecko mogło samo pokonywać trudności i dokonywać oceny własnych osiągnięć bez konieczności stałego nadzoru osoby dorosłej.
W poszukiwaniu pomocy edukacyjnych, wykorzystania nowinek technicznych, nie możemy zapomnieć o książce, która wspomagająca działania elementarnej nauki czytania nie może być utożsamiana z podręcznikiem. Przemyślany wybór pozycji, wspierający naukę czytania w przedszkolu, ma zasadnicze znaczenie dla dalszych osiągnięć edukacyjnych dziecka, pozwala realizować dziecku to co potrafi, cieszyć się własną sprawnością i sukcesem oraz prowokować do podejmowania nowych, trudniejszych i bardziej złożonych prób.
Proponowane środki edukacyjne do wykorzystania w realizacji programu “W świecie literek”:
  • komputer,
  • literatura dziecięca,
  • podręczniki,
  • alfabet,
  • karty do czytania,
  • loteryjki wyrazowe,
  • zestawy obrazkowo-słowne,
  • układanki literowe,
  • suwaki literowe i literowo-obrazkowe,
  • stemple obrazkowe i literowe,
  • etykiety,
  • wizytówki,
  • litery dotykowe,
  • karty kontrolne,
  • fiszki autokreatywne,
  • zestawy Metody Dobrego Startu i ćwiczeń grafomotorycznych wg M. Bogdanowicz,
  • układanki,
  • puzzle,
  • domina,
  • obrazki,
  • historyjki obrazkowe,
  • rebusy,
  • krzyżówki
  • zdania do uzupełnienia,
  • katalogi,
  • zeszyty indywidualne.
Zadaniem każdego nauczyciela jest podjęcie decyzji, które z form aktywności zastosuje do wprowadzenia nowych treści, a które posłużą do ich utrwalenia. Istotą jest ciągłość działań pedagogicznych i dostosowanie ich do potrzeb i zainteresowań dzieci oraz warunków ekonomicznych.

WSPOMAGANIE NAUKI CZYTANIA WE WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI

Zadaniem nauczyciela jest dążenie do wszechstronnego rozwoju dzieci. Realizacja zadania odbywa się we współpracy z rodzicami. Do form tej współpracy należą:
  • zebrania grupowe,
  • spotkania zespołowe,
  • rozmowy indywidualne,
  • pogadanki tematyczne,
  • zajęcia otwarte, w których rodzice mają okazję zobaczyć swoje dziecko na tle grupy, zaobserwować jego umiejętności i zachowania.
Istotą realizacji elementarnej nauki czytania jest wzajemne respektowanie, przez nauczyciela i rodziców, podejmowanych działań, aktywne włączanie się w przebieg procesu i jego dopełniania.
Nauczyciel winien stanowić pomoc dla rodzica w działaniach na rzecz rozwijania zainteresowań czytelniczych dzieci, by były one stymulujące i nie stwarzały niebezpieczeństwa nieprzemyślanych i nieadekwatnych czynności. Powinien pełnić funkcję przewodnika i doradcy, udostępniać zainteresowanym rodzicom literaturę tematyczną i rozwiązania praktyczne indywidualnie dostosowane do jednostki. Rodziców należy wyczulić na fakt, że nie należy działać “na siłę” i przyśpieszać osiągnięć dziecka, lecz ich zadaniem jest tworzyć odpowiedni klimat i otoczenie. Rodzicielska odpowiedzialność obejmuje śledzenie postępów dziecka, motywowanie a także przykład własnej osoby. Ma za zadanie dowartościowywać dziecko i jego osiągnięcia, a tym samym mobilizować i zaciekawiać.

BIBLIOGRAFIA
  • Bogdanowicz M. “Metoda dobrego startu”, WSiP, Warszawa 1989;
  • Doman G. “Jak nauczyć małe dziecko czytać – cicha rewolucja”, Excalibur, Bydgoszcz 1992;
  • Majchrzak I. “Wprowadzenie dziecka w świat pisma”, WSiP, Warszawa 1995;
  • Kamińska K. “Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym”, WSiP, Warszawa 1999;
  • Arciszewska E. “Sojusz metod” w: “Edukacja w przedszkolu”, Raabe 1998;
LITERATURA PROPONOWANA DO WYKORZYSTANIA W REALIZACJI PROGRAMU “W ŚWIECIE LITEREK”:
  • Bogdanowicz M. “Piosenki do rysowania”, WSiP, Warszawa 1989;
  • Bogdanowicz M. “Piosenki i znaki”, WSiP, Warszawa 1989;
  • Bogdanowicz M. “Piosenki na literki”, WSiP, Warszawa 1989;
  • Grodzicka-Łada A. red. “ABC...Program wychowania przedszkolnego XX wieku”, WSiP, Warszawa 2000;
  • Dudzińska I. “Dziecko sześcioletnie uczy się czytać”, WSiP, Warszawa 1991;
  • Doman G. “Jak nauczyć małe dziecko czytać – cicha rewolucja”, Excalibur, Bydgoszcz 1992;
  • Demel G. “Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”, WSiP, Warszawa 1978;
  • Dziużyńska T., Ratyńska H., Stójowa E. “Na słoneczne i deszczowe dni”, WsiP, Warszawa 1998;
  • Łażewska H., Mikutiuk B., Moritz B. “Co robić, aby ułatwić dziecku naukę czytania i pisania”, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków 2002;
  • Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Zabawy, Wyd. Klanza, Lublin 1995
  • Salach I. “Propozycje zajęć i zabaw doskonalące umiejętność czytania”, WiP “Iwanowski”, Płock 2002.


Anna Paligaca

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie