Nauka tradycyjnego sposobu czytania rozpoczyna się od najmłodszych lat dziecięcych. Polega ona najpierw na przyswajaniu sobie znaków językowych tj. literek, z których dziecko uczy się składać sylaby, by następnie tworzyć wyrazy. W ten również sposób odbywa się sam proces czytania. Składa się literki w sylaby, z których powstają wyrazy. W późniejszym toku czytelniczym, kiedy to czytanie staje się płynne, odbywa się to w identyczny sposób, choć już tego nie zauważamy.
Mianowicie, oko wyłapuje litery, z których składa sylaby i wyrazy. Dzieje się to już tak sprawnie i szybko, że odnosimy wrażenie braku literyzacji. W rzeczywistości jednak jest ona obecna. Więcej, powoduje fonetyzację wyrazu, tzn. wymawianie go w myśli w trakcie czytania, co skutecznie powoduje spowolnienie procesu i zmniejszenie jakości rozumienia tekstu. Dzieje się tak ponieważ w rzeczywistości nasz mózg jest wydajniejszy niż nam się wydaje. I podczas gdy my staramy się skupić uwagę na odczytaniu wyrazu, nasz mózg już dawno go przeczytał i wykonał wiele innych nieuświadomionych nam czynności. Stąd właśnie bierze się rozproszenie uwagi, trudność w koncentracji, ruchliwość fizyczna, bombardowanie myśli i wiele innych efektów ubocznych, na skutek których czytanie takie zabiera dużo czasu, wysiłku i daje mały efekt.
Pragnę zachęcić do alternatywnego sposobu czytania, innego niż tradycyjny . Mam na myśli szybkie czytanie. W wielkim uproszczeniu mówiąc, polega ono na czytaniu wyrazów, a nie liter. To znaczy, ze oko nie widzi najpierw litery, a dopiero później całego wyrazu, ale od razu wyraz czytany. Można to porównać z patrzeniem na obraz. Oko widząc obraz, nie widzi osobno farby, jej poszczególnych warstw itd., ale całość tego, co jest przedstawione na płótnie. Tak samo jest z szybkim czytaniem. Oko widząc wyraz nie zatrzymuje się najpierw na literze, czy sylabie, ale od razu widzi znaczenie wyrazu. Inaczej mówiąc, szybkie czytanie polega na czytaniu wyrazów i ich znaczeń. Zatem ucząc szybkiego czytania małe dzieci, nie będziemy pokazywać im literki „d” i obrazka z domem. Pokażemy od razu cały wyraz dom, a wraz z nim obrazek, tak aby wskazane pojęcie konotowało rzeczywistość realną. Dzięki temu dziecko w trakcie czytania, kiedy zobaczy wyraz „dom” odnajdzie w pamięci jego znaczenie, a nie odnośniki poszczególnych liter. Widzimy zatem, że taka nauka czytania, można powiedzieć na kształt wyobrażeń, jest bardzo efektywna i zaoszczędza wielu czynności, a dla mózgu nie jest już tylko odtwarzaniem, ale szukaniem znaczeń, co angażuje większą część funkcyjności umysłu.
Można by zadać pytanie, jak dziecko poradzi sobie z wyrazami, których się nie nauczyło, nie poznało ich konotacji w świecie. Nie jest to jednak problem większy niż w przypadku czytania wolnego. Albowiem czytając wolno, tzn. składając literki, zgłoski, a potem wyrazy, odczytujemy wyraz pusty znaczeniowo, jeżeli nie znamy jego odpowiednika w rzeczywistości. Czyli nie wiemy, co on oznacza w tym samym stopniu, jeśli przeczytamy go szybko. Różnica jedynie polega na sposobie jego odczytania.
W celu nauki szybkiego czytania w przedszkolach, należy od początku przyzwyczajać nasze pociechy do spostrzegania rzeczywistości odtwórczych w sposób całościowy, a nie fragmentaryczny. Można to uczynić między innymi poprzez zabawę w zgadywanie znaczeń. Polega ona, na przykład, na pokazywaniu dzieciom rysunku namalowanego z użyciem innych rysunków: słońce będzie miało fakturę składającą się z małych chmurek. Co widzą dzieci patrząc na ten obraz, słońce czy chmury? Oczywiście powinny zauważyć oba symbole, ale trzeba je ukierunkowywać tak, by znaczenie obrazu odczytywały w przedstawieniu głównym, czyli w słońcu.
Artykuł ten nie ma na celu wyłożenia całej techniki i procesu szybkiego czytania w przedszkolach. Chciałabym raczej z tego stanowiska zarysować ten problem i jednocześnie zachęcić do jego praktyki przy odpowiednim przygotowaniu. Jest to zatem wezwanie dla nauczycieli, by podjęli trud najpierw we własnym zakresie, aby zainteresować się sposobem szybkiego czytania. Dopiero później zaś dali jego podstawy swoim wychowankom.
opracowała: mgr Joanna Gorczyca
