www.szkolnictwo.pl

Dane z historii życia Adama:

Adam (6 lat) jest jedynakiem. Wywiad został przeprowadzony z matką dziecka. Rodzina dziecka jest pełna, w jej skład wchodzi matka, ojciec i dziecko. Matka dziecka była aktywna zawodowo do momentu zajścia w ciąże. Kiedy się dowiedziała że jest w ciąży postanowiła odejść z pracy i zająć się dzieckiem i do dzisiaj nie pracuje. Ojciec dziecka jest osobą, która utrzymuje rodzinę. Przez ostatnie lata dużo podróżuje w związku ze swoją pracą i bardzo często nie ma go w domu. Wychowaniem dziecka zajmuje się matka oraz dziadkowie ze strony matki, którzy czasami pomagają córce jak nie ma jej męża.
Ciąża przebiegała prawidłowo, matka dobrze się czuła w czasie jej trwania. Była to pierwsza ciąża. Poród naturalny, dziecko urodziło się dwa dni przed terminem i miało żółtaczkę. Dziecko było karmione piersią do 14 miesiąca życia. Chłopiec zaczął chodzić w 11 miesiącu życia, wcześniej raczkował. Mówić zaczął w drugim roku życia. Nie chorował poważniej na żadną chorobę.
Chłopiec nie chodził do żłobka. Do przedszkola zaczął chodzić w wieku pięciu lat. Wcześniej były próby zapisania dziecka do przedszkola, ale nieudane. Chłopiec bardzo płakał i nie chciał rozstać się z matką, dlatego rodzice postanowili poczekać rok i ponownie spróbować. Po roku przerwy wrócił do przedszkola, nie miał już problemów z adaptacją.

Dane z obserwacji przeprowadzonej podczas zajęć przedszkolnych

Obserwacja była prowadzona przez półtora roku, od momentu rozpoczęcia przez chłopca edukacji w przedszkolu, aż do momentu jej zakończenia. Obserwacja była prowadzona systematycznie dwa razy w tygodniu po trzy godziny na różnych etapach dziennego pobytu dziecka w przedszkolu.
Chłopiec początkowo był lękowy i zahamowany, nie zadawał pytań, unikał kontaktu wzrokowego. Bał się zostać sam bez matki w przedszkolu, często płakał. Dlatego we wczesnych etapach jego adaptacji matka zostawała przez pierwsze dwie godziny razem z dzieckiem na zajęciach. W dalszych etapach adaptacji dziecka w przedszkolu obecność matki była stopniowo ograniczana, aż do momentu, kiedy dziecko nie potrzebowało już obecności matki i w pełni zadomowiło się w placówce.
Po czterech miesiącach uczęszczania do przedszkola Adam zaczął sprawiać trudności wychowawcze. Jego zachowanie nagle uległo gwałtownej zmianie. W trakcie zajęć z reguły zajmuje się czymś innym, kręci się i chodzi, biega po Sali w trakcie, kiedy nauczyciel przeprowadza zajęcia. Ma trudności z wysłuchaniem do końca instrukcji zadań oraz poleceń nauczyciela. Wykazuje nagłe zmiany nastroju – błyskawicznie potrafi przejść od gniewu do obojętności. Wezwany do odpowiedzi zwykle mówi bardzo szybko. Na zwrócenie mu uwagi reaguje obojętnością. Równolegle jednak wykazuje nadmierną energię i absorbuje nauczyciela swoimi sprawami. Na ogół też nie podporządkowuje się poleceniom nauczyciela, wręcz demonstracyjnie łamie jego nakazy. Ponadto bardzo często kłamie. Dokucza innym dzieciom, a także celowo psuje i niszczy różne przedmioty, a następnie się do tego nie przyznaje. Jest także obiektem złośliwych psot ze strony rówieśników.

Diagnoza relacyjna

            W oparciu o dane uzyskane z obserwacji oraz rozmów przeprowadzanych z Adamem stwierdziłam, że chłopiec przejawia zaburzone zachowania we wszystkich obszarach. Oto szczegółowy opis:
Relacja „ja – dorośli” Chłopiec jest wycofany. Na ogół nie informuje dorosłych o swoich potrzebach i nie zwraca się do nich o pomoc. Raczej unika rozmów z dorosłymi i na ogół w sposób bezrefleksyjny przestrzega zakazów i nakazów uzgodnionych przez dorosłych i z dorosłymi. Zdarza się, że chłopiec jest rozbrykany i niechętny do bycia posłusznym, jednak nie zdarza się to zbyt często. Na ogół nie wyraża wobec dorosłych żadnych negatywnych emocji, jednak pod wpływem impulsu potrafi natychmiast się wycofać i długo trwać w tym stanie.

Relacja „ja –rówieśnicy” W tym obszarze chłopiec przejawia zachowania o charakterze wycofującym w sytuacjach konfliktowych oraz w sytuacjach umożliwiających nawiązywanie kontaktów i w związku z tym odbiera raczej obojętne informacje zwrotne od rówieśników. Jednakże w zadaniach wymagających grupowej odpowiedzialności chłopiec staje się bardziej ekspansywny i raczej koncentruje się na swojej osobie.

Relacja „ja –zadanie” Jest to obszar najmniej zaburzony, gdyż chłopiec na ogół dobrze radzi sobie w sytuacjach zadaniowych. Jednakże napotykając na trudności Adam przerywa działanie i wycofuje się. W tym stanie potrafi trwać bardzo długo.

Relacja „ja –ja” W tym obszarze chłopiec zdecydowanie przejawia zachowania wycofujące. Ma poważne trudności z rozpoznawaniem swoich i cudzych emocji, skrywa swoje emocje. Ponadto raczej nie rozpoznaje swoich zainteresowań i cech charakteru. Wypowiedzi na temat własnej osoby mają na celu raczej zaniżanie poczucia własnej wartości.


Wskazówki do pracy terapeutycznej z Adamem

            W oparciu o diagnozę relacyjną opracowałam wskazówki do pracy terapeutycznej z Adamem.
Relacja „ja – dorośli” W tym obszarze należy pokazać chłopcu, że można w sposób konstruktywny korzystać ze wsparcia osoby dorosłej. Powinno się chłopca zachęcać do informowania dorosłego o swoich potrzebach, do zwracania się do nich o pomoc w razie konieczności. Należy również zadbać o zwiększenie refleksyjności Adama w przestrzeganiu reguł. W przypadku impulsywnego wycofywania się, które ma zastępować u chłopca komunikowanie dorosłemu odczuwanych względem niego negatywnych emocji, powinno się dać chłopcu odczuć, że ma prawo do odczuwania złości czy rozczarowania względem dorosłych i że może o tym powiedzieć. W sytuacji wycofywania się z aktywności powinno mu się oddawać prawo do podjęcia decyzji o tym, co chce robić – czy chce dołączyć do grupy, czy też chce siedzieć z boku.

Relacja „ja –rówieśnicy” Należy stwarzać chłopcu wiele okazji do nawiązywania konstruktywnych i nieagresywnych kontaktów z rówieśnikami. W tym obszarze można bazować na tym, iż stosunkowo dobrze udaje się Adamowi podejmować rozmowy z kolegami w potencjalnie korzystnych okolicznościach. Ponadto należy wskazać chłopcu korzyści płynące ze współpracy podczas wykonywania zadań grupowych.

Relacja „ja –zadanie” W tym obszarze należy podtrzymywać zachowania prawidłowe, jako że chłopiec stosunkowo dobrze radzi sobie w sytuacjach zadaniowych. W przypadku nagłego wycofania się z wykonywania zadania należy proponować chłopcu swoje wsparcie, jednak decyzję odnośnie powrotu do wykonywania zadania powinno się zostawić jemu samemu.

Relacja „ja –ja” Należy dać chłopcu możliwość lepszego przyjrzenia się sobie samemu. Należy pomóc Adamowi w nazwaniu własnych zainteresowań i cech charakteru. Należy również nauczyć chłopca rozpoznawania swoich emocji i kierowania nimi, a także rozpoznawania czyichś emocji. Powinno się również pomóc chłopcu w nazwaniu jego mocnych stron i zachęcić do wykorzystywania ich w codziennym życiu. Tym bardziej, że Adam ma spore zasoby intelektualne (jest chłopcem inteligentnym, bywa błyskotliwy i dowcipny).