Analizując obrazy na lekcjach języka polskiego i plastyki, należy zwrócić uwagę na ćwiczenia w mówieniu i pisaniu. Powinny to być zazwyczaj swobodne wypowiedzi uczniów na temat oglądanych dzieł. W szczególności należy zwrócić uwagę na jakość omawianych reprodukcji. Technicznie złe reprodukcje dzieła malarskiego nigdy nie dają pełnego wyobrażenia o obrazie. Dlatego należy wykorzystać wszelkie możliwe kontakty ucznia z oryginałami dzieł sztuki. W tym celu należy zwiększyć ilość wyjść do BWA, muzeum i na inne wystawy czasowe.
Rodzaj przeprowadzonej analizy obrazu powinien być uzależniony od celów dydaktycznych lekcji. Czy obraz jest rozpatrywany jako dokument epoki, czy jako ilustracja utworu literackiego, bądź jako dzieło sztuki.
Opisując obrazy należy zwrócić uwagę na takie rzeczy jak: rodzaj malarstwa, temat, technika wykonania, kompozycja, kolorystyka, płaszczyzna i głębia, forma zamknięta lub otwarta, światło (modelunek bryły trójwymiarowy lub płaski) i faktura. Z tych elementów wybieramy te, które pomogą zrealizować zamierzony cel. Szczegółowe spostrzeżenia należy uogólnić i zebrać całościowo. Dzięki wnikliwej analizie uczniowie mają lepiej zrozumieć to, co obraz w sobie zawiera. Mogą poznać jego oddziaływanie i ekspresję.
W związku z tym na lekcjach języka polskiego i plastyki jak najczęściej powinno się wprowadzać następujące zagadnienia:
- omówienie tematu obrazu, czas, miejsce, postacie,
- kompozycja obrazu: tło, pierwszy plan i dalsze plany,
- kolorystyka: dobór barw z uwzględnieniem epoki i stylu,
- nastrój,
- symbolika,
- ekspresja,
- abstrakcja.
Zalecane ćwiczenia naprowadzające ucznia do samodzielnej analizy obrazu:
- Spróbujcie uchwycić temat obrazu, co na nim widzicie, jaki nadalibyście tytuł?
- Zastanówcie się czy temat jest ciekawy, czy to, co przedstawił malarz w obrazie, interesuje cię?
- Czy widzicie związek z omawianym utworem literackim?
- Czy można płaszczyznę płótna podzielić na części, jakie?
- Czy proporcje przedstawianych postaci i przedmiotów na każdym planie są jednakowe? Co to oznacza?
- Jakie postacie występują na obrazie, jaką rolę odgrywają, co robią?
- Dlaczego postacie są zniekształcone? O czym to świadczy?
- Spróbujcie określić tonację kolorystyczną jaką posłużył się malarz.
- Czy w obrazie kolor określa nastrój?
- Czy za pomocą koloru i światła malarz zwraca uwagę na jakiś konkretny szczegół lub sytuację?
- Jakie środki artystycznego wyrazu potraficie odnaleźć w obrazie (kompozycja, kreska, kolor, techniki malarskie, plama walorowa)?
- Czy obraz jest realistyczny czy abstrakcyjny?
- Czy kolor nałożony jest płasko, czy światłocieniem?
- Czy wyodrębniony jest wyraźny kontur malowanych postaci i przedmiotów?
- Co mogło być inspiracją dla malarza podczas pracy nad tym dziełem?
Podczas analizy dzieła sztuki ważną rzeczą jest przekazanie uczniowi informacji na temat życia i twórczości artysty. Możemy również zadać pytanie, czy omawiany obraz podoba się uczniom. Powinniśmy zaakceptować każdą wypowiedź.
Anna Bielewska Nauczyciel plastyki w Gimnazjum Nr 1 w Sieradzu | 
