www.szkolnictwo.pl

Współczesny nauczyciel powinien być organizatorem procesu nauczania – uczenia się. Jego najważniejszym zadaniem nie powinno być tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim kształtowanie umiejętności, zachowań i postaw, czyli stymulowanie ucznia do stosowania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu. Metody aktywizujące w nauczaniu przyrody pozwalają na przyswajanie nowej wiedzy, rozwijanie własnych pomysłów, łatwiejsze komunikowanie się, a także uczą dyskusji i podejmowania trudnych decyzji.

Burza mózgów jest to metoda służąca rozwiązywaniu problemów w sposób twórczy. Pobudza wyobraźnię, rozwija kreatywność, uczy przedstawiania własnych pomysłów.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel podaje problem i zapisuje go na tablicy.
2. Przygotowuje środki pomocnicze (tablice, arkusze papieru, flamastry).
3. Podaje reguły burzy mózgów.
4. Dzieli klasę na zespoły i wybiera z uczniami lidera zespołu.
5. Uzasadnia potrzebę zajęcia się tym problemem.
6. Zespoły podają możliwe rozwiązania.
7. Uczniowie analizują pomysły i wybierają najlepszy.
8. Liderzy zespołów przedstawiają propozycję rozwiązania problemu na forum całej klasy.
9. Oceniamy pomysły przez zespół ekspertów.
10. Wybieramy najlepszy pomysł – rozwiązanie.

Dyskusja panelowa to metoda skutecznego porozumiewania się między ludźmi w różnych sytuacjach. Przygotowuje uczniów do prezentacji własnego stanowiska.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel wspólnie z klasą wybiera temat do dyskusji lub podaje problem
2. Przydziela role jaką będą odgrywać uczniowie w trakcie dyskusji: (ekspert ,moderator ,uczestnik)
3. Uczniowie przygotowują się w domu do roli ekspertów i uczestników. W tym celu zdobywają jak najwięcej informacji na dany temat.
4. Uczniowie będący w roli ekspertów przedstawiają własne poglądy na dany temat.
5. Uczestnicy forum dyskutują i ustosunkowują się do wypowiedzi ekspertów.
6. Moderator zapisuje wszystkie przedstawione przez ekspertów tezy i wnioski na plakacie (tablicy).
7. Nauczyciel wybiera wspólnie z klasą najlepsze rozwiązania i dokonuje ich oceny.
8. Uczniowie zapisują pod wnioskami swoją ocenę rozwiązania kolegów z sąsiedniej grupy.

Obserwacja to metoda poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł. Polega na planowy i celowym postrzeganiu przedmiotów, procesów i zjawisk.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom cel i sposób prowadzenia obserwacji.
2. Dzieli klasę na zespoły , których zadaniem jest prowadzenie różnych obserwacji.
3. Uczniowie prowadzą obserwację pośrednią lub bezpośrednią.
4. Rozwiązują poszczególne zadania zawarte w kartach pracy.
5. Zapisują wyniki swoich obserwacji w postaci notatek, schematów, rysunków.
6. Nauczyciel wyjaśnia uczniom niezrozumiałe problemy i zjawiska, które powinni rozwiązać.
7. Nauczyciel prowadzi dyskusję z uczniami na temat prowadzonej obserwacji .
8. Uzupełnia wiedzę uczniów i dokonuje ewentualnych sprostowań.

Metoda projektów polega na samodzielnym zrealizowaniu przez uczniów zadania, które jest przygotowane i koordynowane przez nauczyciela. Metoda ta pozwala rozwijać umiejętność formułowania problemu, korzystania z różnych informacji i oceniania własnej pracy.

Sposób realizacji:

1. Określenie z uczniami tematu projektu i wprowadzenie ich w zagadnienie.
2. Wyjaśnienie przygotowanej wcześniej instrukcji.
3. Uczniowie zbierają i opracowują informacje do danego tematu.
4. Realizują zadania cząstkowe wynikające z podziału zadań.
5. Opracowują sprawozdanie końcowe z wykonanego zadania.
6. Liderzy grup przygotowują informacje.
7. Prezentacja prac poszczególnych zespołów.
8. Nauczyciel dokonuje z całym zespołem klasowym oceny pracy. Nauczyciel omawia z uczniami realizację projektu z punktu widzenia celów, jakie miał osiągnąć.

Inscenizacja to metoda służąca rozwiązywaniu problemów w twórczy sposób. Polega na przygotowaniu i przeprowadzeniu inscenizacji danego zdarzenia, określonej sytuacji.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel przygotuje scenariusz rozpatrywanego zdarzenia, który powinien zawierać: opis zdarzenia, charakterystykę postaci występujących w zdarzeniu, kolejność wydarzeń; dialog, czas przeznaczony na przeprowadzenie inscenizacji.
2. Uczniowie sami przygotowują się do roli.
3. Nauczyciel powierza role obserwatora tym uczniom, którzy nie biorą bezpośredniego udziału w inscenizacji.
4. Zadaniem uczniów jest sporządzenie arkusz obserwacji, który powinien zawierać opis zachowań uczestników inscenizacji, poprawność powierzonych im zadań, zgodność z faktami itd.
5. Przeprowadzenie inscenizacji danego zdarzenia.
6. Uczniowie odkrywają powierzone im role.
7. Po zakończeniu inscenizacji następuje dyskusja nad rozwiązanym problemem.
8. Zasady dyskusji nauczyciel wypisuje na plakacie i wywiesza w sali. 9. Obserwatorzy przedstawiają swoje wyniki obserwacji, które zawierają ich odczucia, wrażenia.
9. Następuje wymiana poglądów, opinii i poszukiwania wspólnych rozwiązań
10. Nauczyciel wybiera wspólnie z uczniami najlepsze rozwiązania i zapisuje je na tablicy.

Mapa mentalna zwana mapą myślową, to metoda polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez wykonywanie rysunków, obrazów, symboli, haseł itp. Jest to metoda poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania różnych źródeł informacji przyrodniczej.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy temat (problem).
2. Na kolorowych karteczkach uczniowie zapisują pojedyncze skojarzenia związane z tematem.
3. Nauczyciel dzieli klasę na grupy lub zespoły.
4. Rozdaje duże arkusze papieru.
5. Uczniowie zapisują temat w środku plakatu i wykonują do niego rysunek.
6. Nauczyciel wyjaśnia na czym polega kreślenie map mentalnych.
7. Uczniowie pracują w grupach . Wymieniają swoje kartki, poglądy i porządkują je w zbiory.
8. Sporządzają mapy myślowe poprzez pisanie, rysowanie, nazywanie i wypełnianie.
9. Liderzy poszczególnych grup na forum całej klasy prezentują przygotowane mapy mentalne.
10. Nauczyciel z zespołem sędziowskim wybiera najciekawsze rozwiązania i ocenia je.

Rybi szkielet to metoda aktywizująca , która za główny cel stawia przed sobą poszukiwanie przyczyn powstania danego problemu.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom dużą planszę przedstawiającą rybi szkielet lub rysuje go na tablicy.
2. Omawia zasady pracy tą metodą i zadania do wykonania przez zespół.
3. W miejscu, gdzie znajduje się głowa ryby zapisuje problem.
4. Wspólnie z uczniami stosując burzę mózgów ustala główne czynniki powstania problemu i zapisuje ich pomysły na schemacie.
5. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wybierają najważniejsze.
6. Nauczyciel wpisuje główne czynniki na duże ości.
7. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły.
8. Każdy zespół otrzymuje do rozwiązania jeden z zapisanych czynników głównych.
9. Uczniowie w grupach ustalają przyczyny i zapisują je na „małych ościach” , a następnie przyklejają do „dużych ości”.
10. Uczniowie dyskutują nad przedstawionymi przyczynami i wybierają najważniejsze.
11. Każdy zespół opracowuje plan dalszych działań, które pomogą rozwiązać w pełni przedstawiony problem główny.
12. Plan działań uczniowie zapisują w formie plakatu.
13. Nauczyciel z uczniami dokonuje wyboru najlepszych rozwiązań.

Drzewko decyzyjne to graficzny zapis analizy procesu podejmowania decyzji. Graficzna forma drzewka decyzyjnego zawiera podstawowe elementy podejmowania decyzji: zdefiniowanie problemu, znalezienie możliwych rozwiązań, określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdej możliwości, podjęcie decyzji.

Sposób realizacji:

1. W trakcie lekcji nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy z wykorzystaniem drzewka decyzyjnego.
2. Dzieli uczniów na 4- 6 osobowe grupy, z których każda otrzymuje przygotowane wcześniej arkusze z drzewkiem decyzyjnym, może również pracując z całą klasą wypełnić jedno duże drzewko przygotowane na tablicy.
3. Nauczyciel z uczniami określa możliwe rozwiązania.
4. Uczniowie wymieniają wady i zalety każdego z nich.
5. Każda grupa przedstawia wyniki swojej pracy.
6. Nauczyciel wywiesza w klasie plakaty z drzewem decyzyjnym.
7. Uczniowie dyskutują wspólnie nad wynikami pracy poszczególnych grup.
8. Uczniowie wybierają najlepszą pracę.

Śnieżna kula to metoda polegająca na przechodzeniu od pracy indywidualnej uczniów, pracy w grupie, do wspólnej pracy całego zespołu. Pozwala uczniom zdobywać nowe doświadczenia poprzez poszukiwanie wspólnych rozwiązań i uzgadnianie wspólnych stanowisk.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel podaje uczniom zagadnienie, które będzie tematem lekcji i zapisuje go na tablicy.
2. Uczniowie indywidualnie na podstawie zdobytej wiedzy i własnych doświadczeń rozwiązują dany problem, a odpowiedzi zapisują na kolorowej kartce(np. niebieskiej).
3. Uczniowie siadają w dwójkach i prezentują swoje stanowisko konfrontując je ze stanowiskiem kolegi.
4. Uczniowie ustalają jedno wspólne stanowisko na dany temat i zapisują na kolorowej kartce(np. czerwonej).
5. Dobierają się w czwórki, dyskutują nad wcześniejszymi rozwiązaniami i uzgadniają jedno wspólne i zapisują je na kartce(żółtej).
6. Czwórki łączą się w ósemki i ponownie dyskutują wybierając wspólne rozwiązanie. Przedstawiają swoje rozwiązanie na plakacie.
7. Liderzy prezentują plakaty wykonane przez grupę.
8. Uczniowie wypracowują jedno wspólne stanowisko całej klasy w formie plakatu.

Mapa skojarzeń to metoda rozwijająca sprawność umysłową oraz zainteresowania uczniów. Służy definiowaniu pojęć, rozwiązywaniu problemów oraz planowemu działaniu.

Sposób realizacji:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy pojęcie, które chce z uczniami na lekcji zdefiniować.
2. Dzieli klasę na cztery zespoły.
3. Uczniowie wybierają z pośród siebie lidera.
4. Każdy zespół otrzymuje od nauczyciela duży arkusz papieru.
5. Uczniowie zapisują pojęcie pośrodku plakatu.
6. Wykonują do niego rysunek.
7. Nauczyciel wyjaśnia uczniom na czym polega kreślenie map skojarzeń.
8. Uczniowie w zespołach ,,burza mózgów” dyskutują nad wykonaniem zadania.
9. Następnie kreślą mapę skojarzeń.
10. Wytypowani liderzy na forum całej klasy prezentują wykreślone mapy skojarzeń.
11. Uczniowie dyskutują nad sformułowaniem poprawnej definicji danego pojęcia.
12. Zapisują definicję na tablicy.
13. Nauczyciel wspólnie z uczniami wybiera najlepszą pracę i wywiesza ją w klasie.

Opracowała : Elżbieta Kalinowska
ZSS w Pawłowicach