Czy chcemy, czy nie, telewizja stanowi trwały element naszej rzeczywistości i udział jej w naszym życiu będzie wzrastał, na co wskazuje rozwój wideo czy telewizji satelitarnej.
Podstawową jednak sprawą jest przyzwyczajenie dzieci do tego, iż mogą oglądać programy wspólnie z rodzicami, bądź przez rodziców czy nauczycieli, a więc przede wszystkim programy dziecięce, a nie wszystko, co nadaje telewizja. Wybór powinien paść przede wszystkim na programy przeznaczone dla przedszkolaków, a więc np. Animals, Od przedszkola do Opola, Jedyneczka, Domowe Przedszkole, Dobranocki, Zwierzyniec, Teatr dla dzieci, Teletubisie, 5-10–15, Dzieciaki z klasą, Duże dzieci, Budzik, Zygzaki.
Telewizja fascynuje dzieci, bo przynosi im przy małym wysiłku sporo różnorodnej rozrywki. Kiedy telewizor jest włączony, płyną nieprzerwanie obrazy, na ekranie pojawiają się coraz to nowe twarze, stale się coś dzieje, zmienia. Dużym niebezpieczeństwem jest traktowanie przez niektórych dorosłych telewizji jako najtańszego opiekuna dzieci. Przy takim podejściu zdarza się, że przedszkolne dzieci oglądają nawet programy przeznaczone wyłącznie dla dorosłych. Ma to miejsce nie tylko w rodzinach, które mają zbyt ciasne mieszkania, ale również w domach, w których warunki lokalowe uznać można za właściwe. Łatwo się o tym przekonać na podstawie rozmów z dziećmi, które opowiadają wczorajszy film kryminalny lub z obserwacji ich zabaw, do których wprowadzają postacie i sytuacje z filmów dla dorosłych. Dzieci oglądają telewizję codziennie i oglądają jej za dużo. Mały zasób doświadczeń, uboga wiedza powodują, że dzieci przedszkolne mają trudności w odróżnianiu fikcji od rzeczywistości. Telewizja to dla nich prawdziwa magia. „Na ekranie dzieje się tyle nadzwyczajnych rzeczy. O tym, że są fikcją, bądź trikiem dadzą się przekonują się dopiero w szkole. W rozmowach z dorosłymi mówią „przecież widziałam na własne oczy”, nie uwzględniają tego, że telewizja ma techniczne możliwości robienia różnych trików. Takie podejście dzieci do telewizji jest niesłychanie zobowiązujące dla autorów programów dziecięcych, którym nakazuje niejako poszukiwanie treści ciekawych, bliskich, kształcących, ale równocześnie takich, które nie odrywałyby całkowicie dzieci od rzeczywistości, nie zastępowały zbyt często codziennego życia i jego problemów światem fikcji.
Bardzo istotną sprawą jest wdrożenie dzieci do aktywnego odbioru programu telewizyjnego. Programy dziecięce podsuwają często tematy do zabaw, pomysły prac plastycznych, konstrukcyjnych, zwracają uwagę na potrzebę obserwacji przyrody, zawierają propozycje nowych piosenek, tańców, zabaw ruchowych. Dla wielu dzieci niełatwe jest podjęcie jakichkolwiek działań, wynikających z obejrzanego programu. Ciąży na nich domowa atmosfera bierności, przyzwyczajenia, że telewizję tylko się ogląda. Zmiana tej postawy jest dosyć trudna. Zależy w dużym stopniu od domu rodzinnego, jednak przedszkole ma pewną rolę do spełnienia w tej dziedzinie. Jeśli pozwalają nam na to warunki, powinniśmy oglądać wspólnie z dziećmi programy przeznaczone dla nich bądź prosić dzieci o obejrzenie określonego programu w domu, a następnie rozmawiać o nim, omawiać przygody bohaterów, oceniać ich zachowanie, utrwalać przeżycia związane z programem w formie prac plastycznych, konstrukcyjnych, czy wykorzystać je w zabawach itp.
Wspólne oglądanie z dziećmi programów, daje rodzicom czy nauczycielkom okazję do obserwowania zachowania dziecka, uchwycenia momentów trudnych czy niezrozumiałych. Przedszkolaki reagują bardzo silnie na to, co widzą na ekranie. Może to wynikać ze zbyt słabego zasobu doświadczeń dziecka jak również dużej wrażliwości. Zastanawiając się nad przeciwdziałaniem negatywnemu wpływowi telewizji na dzieci, należy pamiętać, że im ciekawsze jest życie w rodzinie, tym mniejszy będzie wpływ telewizji, bo nie będzie na nią zbyt wiele czasu. Jeśli rodzice mają dla dzieci różnorodne propozycje spędzania wolnego czasu zarówno w domu jak i poza nim, przyzwyczaili dziecko do wykonywania pewnych stałych obowiązków, do podejmowania prac na rzecz innych, wówczas kontakty dziecka z telewizją ograniczą się przede wszystkim do programów dla niego przeznaczonych.
Co zatem zrobić aby tak było?
- Należy dążyć do zwiększenia zainteresowania przedszkoli telewizją, ponieważ właściwie wykorzystana może stać się naszym pomocnikiem w pracy wychowawczej.
- Istotną pomocą dla przedszkoli byłoby uruchomienie dla nich w godzinach rannych (9 – 10) odrębnego programu 20 – 30 minutowego co najmniej raz w tygodniu. Program ten prezentowałby przede wszystkim takie treści, których poznanie jest w warunkach przedszkolaka trudne. Przykładowo mogłyby to być to cykle: „Najciekawsze książki w naszej bibliotece” w formie teatrzyków, „Wędrówki po Polsce”, „Nasza ojczysta przyroda”, „Najciekawsze zdarzenie”, itp.
- Sprawa korzystania w przedszkolu z telewizji powinna znaleźć swe odbicie w programie dla przedszkoli oraz w metodyce zajęć, jak również w dążeniu do wyposażenia placówek w telewizory, magnetowidy, DVD.
- Zarówno w przedszkolu jak i w domu, powinniśmy już dzieci przedszkolne uczyć właściwego korzystania z telewizji, a więc: oglądania wybranych wspólnie programów, oglądania ich w spokoju jednak z możliwością poruszania się, stawiania pytań, śmiechu itp. Unikania łączenia oglądania telewizji z innymi czynnościami, jakie dziecko ma do wykonania, np. jedzeniem czy sprzątaniem itp. Istotne jest przyzwyczajanie dzieci do aktywnego odbioru telewizji, a więc wykorzystania treści programów w dalszych zajęciach i zabawach.
- Oglądanie TV powinno pozostać w proporcjonalnym stosunku do innych rodzajów działalności dziecka.
- Należy zapewnić zewnętrzne warunki do dobrego odbioru programu takie jak: zapalone światło, odpowiednia odległość i wysokość odbiornika.
- Dzieci powinny wiedzieć, że rodzice sami panują nad telewizją w swoim życiu, że korzystają z niej w sposób właściwy, dojrzały, czyli: regulują czas oglądania, wybierają programy, nie traktują TV jako jedynego sposobu spędzania wolnego czasu.
Właściwe korzystanie z programów telewizyjnych wpływa znacząco na rozwój wszystkich sfer osobowości dziecka. Dostarczają one nowych wiadomości i pomagają w zrozumieniu wielu pojęć:
- rozwijają oraz wzbogacają czynny i bierny słownik dziecka,
- rozwijają zainteresowania i zdolności poznawcze,
- kształtują postawy społeczno – moralne,
- dostarczają tematów i chęci do zabawy,
- rozwijają twórczość plastyczną u dziecka.
Programy telewizyjne mogą urozmaicać życie dziecka, wzbogacać wyobraźnię, a także urozmaicać zajęcia. Wiadomo, że dzieci i tak będą spędzać czas przed odbiornikami, skoro więc nie da się tego wyeliminować, wskażmy im, co mogą oglądać. Czuwajmy również nad tym, aby to, co oglądają, nie poszło na marne, lecz było wykorzystane ku zadowoleniu i prawidłowo wpływało na ich rozwój.
Bibliografia:
- Budzyński W.: Reklama – techniki skutecznej perswazji, Warszawa 1993,
- Lindstorm M.: Dziecko reklamy, Świat Książki, Warszawa 2005,
Opracowała
mgr Małgorzata Fiszlak, nauczycielka PM nr 200 w Łodzi
