Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Dziecko w świecie przyrody

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4679 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Artykuł o budowaniu świadomości ekologicznej. Próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, kto jest odpowiedzialny za edukację ekologiczną, kiedy należy ją kształtować i jakimi metodami. Festina lente – spiesz się powoli, bo wtedy więcej przeżyjesz, spotkasz, zobaczysz, zrozumiesz. Wiedzieli o tym starożytni. A jak postępuje współczesny człowiek? Codziennie pewni ludzie mijają w pośpiechu piękne ogrody, parki, zaciszne łąki, szumiące pola i pełne życia stawy. Uroda świata przyrody przemyka się w ich oczach, jak klatka w filmie. Nie pozostawia prawie żadnego śladu. Nie odróżniają oni głosów ptaków, nazw drzew i kwiatów.

DZIECKO W ŚWIECIE PRZYRODY

czyli o edukacji ekologicznej

Skrzywdzonego kota nie mijam
I psa z kulawą nogą,
ani motyla leżącego na szynach.
Nie mijam ptaka z połamanym skrzydłem,
zerwany kwiat odnoszę do domu,
nad zbłąkaną mrówką się schylam.
Widzę za oknem dzieci:
zaczynają już one rozumieć ten wiek.
Czy nie mijają,
czy odnoszą do domu,
czy się schylają?
- myślę, dziwną zdjęty trwogą.

(Czesław Janczarski – „Nie mijam”)

     Festina lente – spiesz się powoli, bo wtedy więcej przeżyjesz, spotkasz, zobaczysz, zrozumiesz. Wiedzieli o tym starożytni. A jak postępuje współczesny człowiek? Codziennie pewni ludzie mijają w pośpiechu piękne ogrody, parki, zaciszne łąki, szumiące pola i pełne życia stawy. Uroda świata przyrody przemyka się w ich oczach, jak klatka w filmie. Nie pozostawia prawie żadnego śladu. Nie odróżniają oni głosów ptaków, nazw drzew i kwiatów.

     Jak odnaleźć się w bogatym świecie przyrody? Co poznać, a z czego zrezygnować? Kto jest odpowiedzialny za jakość poznania problemów przyrody i ekologii przez dziecko?

     Edukować ekologicznie winni wszyscy nauczyciele: matematycy, poloniści, plastycy, katecheci, nauczyciele zawodu, wychowawcy. Należy zintegrować siły i środki po to, by odformalizować, uatrakcyjnić i wzbogacić cały proces kształcenia, w tym również ekologicznego. Jest tu też wiele miejsca dla innych pracowników szkoły oraz dla rodziców.

     Jak postępować, by dialog szkolny jako metodę przekształcić w porozumienie? Jak rozwijać odwagę mówienia, językową wyobraźnię i chęć wnikliwego poznania świata przyrody?

Próbą odpowiedzi mogą być następujące rady:
  1. Niech dzieci i młodzież mają swobodę mówienia.
  2. Niech borykają się z językową materią dotąd, dopóki same nie zechcą być poprawiane i pouczane.
  3. Niech mówią częściej o sobie, swoich sposobach pracy i środowisku.
  4. Niech uczestniczą w projektowaniu lekcji, ocenie i kontroli jej wyników.
  5. Niech organizują spotkania, dotyczące wykonywania wspólnej pracy, np. w zakresie ochrony zasobów środowiska.
  6. Niech ucząc się samooceny, proszą o radę kolegów, rodziców, nauczycieli i innych, godnych zaufania osób.
  7. Niech analizują rozmowy innych ludzi i unikają degradacji człowieka przez język i przez niegodne zachowania w świecie otaczającej ich przyrody.
  8. Niech biorą czynny udział w pisaniu scenek na tematy akcentujące bogactwo ludzkich styczności, kontaktów i więzi ze światem przyrody.
  9. Niech napiszą list jako specyficzną formę dialogu i wyrażą w nim swe uczucia wobec piękna i brzydoty swego przyrodniczego środowiska.
  10. Niech uczą się kultury dyskusji i negocjacji na temat spraw trudnych, np. zagrożeń.
  11. Niech poznają zasady sztuki rozprawiania na kontrowersyjny temat, np. czy i jak karać sprawcę pożaru lasu.
  12. Niech biorą czynny udział w turniejach wiedzy o ochronie przyrody i ekologii.
  13. Niech poszukują w dziejach kultur niekonwencjonalnych sposobów współżycia ludzi ze środowiskiem przyrodniczym.
  14. Niech mówią swoim własnym, a nie literackim językiem o tym, co ważne w ich życiu.
  15. Niech wielokrotnie w toku realizacji zadania zmieniają swoje miejsce pracy, uczą się częściej poza klasą szkolną.
  16. Niech pracują zgodnie z własnym rytmem w oparciu o zasadę: spiesz się powoli.
     Ideę proekologicznego kształcenia, wyrażoną w słowach: poznać, pokochać, zrozumieć – można rozwinąć rozpatrując typowe w życiu dziecka sytuacje, kiedy występuje ono w roli obserwatora, konsumenta i przyjaciela przyrody.

     Najbardziej pospolita i istniejąca od zawsze jest rola konsumenta. Człowiek od chwili narodzenia korzysta z różnych dóbr przyrody. W toku wychowania dziecko poznaje przyrodę bezpośrednio, realnie stykając się z jej różnymi obiektami, użytkując bogactwa Ziemi oraz pośrednio, np. poprzez tekst literacki i inne przekazy informacyjne (rysunki, filmy, fotografie itd.).

      Proces ten winien służyć budowaniu świadomości proekologicznej, uczyć dziecko umiaru i godności, kształtować kulturę konsumenta – użytkownika, dostarczać informacji o tym, jakie szkody może wyrządzić sobie i innym ludziom przez niewłaściwe korzystanie z różnych zasobów przyrody. Złagodzeniu skutków ludzkiego egoizmu i bierności wobec życia przyrody może pomóc wychowanie wrażliwego konsumenta, bystrego, wnkliwego obserwatora różnych obszarów przyrody.

      Świadomość ekologiczna składa się z trzech zasadniczych elementów w postaci systemu wiedzy, wartości i reguł działania. Sferę poznawczą świadomości ekologicznej stanowi wiedza o procesach zachodzących w środowisku przyrodniczym, o istniejących zagrożeniach, o działalności człowieka i jego negatywnych skutkach. System wartości urzeczywistnia się w kontakcie człowieka z naturą, do których należą: życie, zdrowie, odpowiedzialność, praca, piękno, harmonia itp. Reguły działań tworzą katalog zasad i powinności, którymi kierujemy się w swych kontaktach ze środowiskiem.

      Pragnąc kształtować świadomość ekologiczną, należy:
  1. Umożliwić dzieciom wszechstronne poznanie przyrody, zrozumienie jej złożoności, związków i zależności zachodzących w świecie przyrody, poznanie praw przyrody, tj.:
    • Ukształtować poglądy, przekonania na temat przyrody;
    • Rozwijać zainteresowania przyrodnicze, bowiem tylko dokładne poznanie swojego otoczenia kształtuje podmiotowe i partnerskie traktowanie go. Wszystko to winno odbywać się drogą obserwacji, bezpośredniego działania dziecka w najbliższym dostępnym mu otoczeniu;
    • Rozwijać pozytywne uczucia wobec świata przyrody (sympatię, życzliwość, odpowiedzialność, radość z kontaktów z przyrodą);
    • Ukształtować u dziecka system wartości, w którym przyroda i jej walory zajmowałyby hierarchicznie ważne miejsce;
    • Obudzić w dziecku chęć działania na rzecz ochrony przyrody;
    • Wdrażać do odpowiedzialnego działania, wyrobić umiejętność dostrzegania problemów, planowania, podejmowania decyzji w poczuciu odpowiedzialności za siebie i innych.
  2. Umożliwić dzieciom wszechstronne poznanie otaczającego je środowiska społecznego, zrozumienie związków i zależności zachodzących między ludźmi, dostrzeganie problemów innych i reagowanie na nie, a więc:
    • Rozwijać pozytywne uczucia wobec ludzi;
    • Wdrażać do działań na rzecz rozwoju własnej osoby poprzez rozwój zainteresowania najbliższym otoczeniem społecznym i przyrodniczym;
    • Obudzić chęć działania na rzecz innych;
    • Wdrażać do brania odpowiedzialności za swoje decyzje i działania.
  3. Umożliwić dzieciom poznanie samych siebie w toku zabawy, działania i pracy, a zatem pomagać w:
    • Dostrzeganiu pozytywnych i negatywnych cech u siebie i innych.
     W odniesieniu do uczniów klas początkowych owe powinności winny uwzględniać ich wiek rozwojowy, sposób myślenia i odczuwania. Dopiero wtedy będziemy mieli szansę ukształtowania postawy „człowieka ekologicznego”.

     W stosunku do dzieci trudno używać sformułowania „człowiek ekologiczny”. O wiele trafniejsze będzie określenie „przyjaciel Ziemi”. Zrozumiałe jest to, że dzieci nie mogą podejmować działań takich jak osoby dorosłe i dlatego zasady, którymi powinny się kierować, muszą być ustalone na miarę ich możliwości. Czego możemy oczekiwać od dziecka w młodszym wieku szkolnym? Chodzi o to, aby dzieci:
  • Nie zrywały bezmyślnie kwiatów, liści, nie łamały gałęzi i młodych drzewek, rozumiejąc, że każda roślina jest w przyrodzie pożyteczna (wydziela tlen, stanowi pokarm dla zwierząt, itp.);
  • Nie deptały bezmyślnie trawników w mieście, zwłaszcza wczesną wiosną, gdyż trawa okrywająca glebę nie tylko upiększa otoczenie, ale zatrzymuje wilgoć, chroni przed unoszeniem się kurzu pod wpływem wiatru;
  • Nie rozpalały ogniska w lesie, koło zabudowań i materiałów łatwopalnych (słoma, drewno, suche liście, trawy itd.), nie wypalały trawy na wiosnę (bo giną żyjące w niej stworzenia);
  • Nie niszczyły grzybni podczas grzybobrania;
  • Nie hałasowały w lesie, nie płoszyły zwierząt, nie niszczyły gniazd ptasich, mrowisk i innych siedzib zwierzęcych;
  • Nie zaśmiecały lasu, nie pozostawiały butelek, słoików, papierów, puszek, opakowań plastikowych i innych przedmiotów (rozkład tych przedmiotów trwa bardzo długo);
  • Nie wycinały kory drzew, gdyż zranione drzewo jest narażone na ataki pasożytów (grzybów, owadów);
  • Nie zrywały roślin chronionych i nie niszczyły ich stanowisk;
  • Nie bawiły się na wydmach, nie niszczyły umocnień i roślinności wydm;
  • Nie łowiły motyli i innych zwierząt (do kolekcji);
  • Nie niszczyły zeszytów, papieru, ubrania, zabawek, żywności;
  • Nie zużywały niepotrzebnie wody, światła, materiałów i narzędzi, itd.
Dążymy ponadto do tego, by małe dzieci:
  • W przypadku szkodliwych działań umiały przeciwdziałać lub poinformować nauczyciela, starszych kolegów, leśniczego lub innych dorosłych;
  • Niosły pomoc słabszym kolegom i starszym ludziom;
  • Szanowały drugiego człowieka, jego inność, niepowtarzalność;
  • Chroniły życie i zdrowie swoje oraz kolegów;
  • Dbały o powierzone ich opiece zwierzęta.
     W kształtowaniu wyżej wymienionych cech ważny jest emocjonalny związek dziecka z przyrodą, inspirowany prowadzeniem kącików żywej przyrody, hodowli w klasie, przez wycieczki, prace w ogródku, gazetki przyrodnicze, tworzenie albumów, organizowanie wystaw.

     Przez codzienny, bezpośredni kontakt z naturą, ukształtujemy wrażliwość i wyobraźnię dzieci, czujność wobec zniszczeń. Małe dzieci z dumą będą mówiły, że są „przyjaciółmi Ziemi”. Będą przekonane o potrzebie szacunku dla niej i wszystkich istot żywych. Będą świadome swej roli i zadań. Będą mogły z dumą nazwać siebie w dorosłym życiu „człowiekiem ekologicznym”.

     Celem edukacji ekologicznej jest prawdziwy wzrost osobowy wychowanka, który rozumiemy jako nabywanie trwałych przyzwyczajeń i umiejętności bycia w świecie przyrody. Wrastanie w świat przyrody jest wynikiem stałego intelektualnego wysiłku i ćwiczenia. Jednak owocny wysiłek tego rodzaju jest niemożliwy bez odpowiedniej motywacji i refleksyjnego podejścia do otaczającego środowiska. Pomocne w tym mogą być rady Ruth Cohn, mające konkretny i praktyczny charakter:
  1. Jesteś tu, ponieważ chcesz coś uzyskać, jednak inne obecne tu osoby oczekują również czegoś od ciebie.
  2. Ty sam decydujesz, kiedy i jak chcesz zabrać głos.
  3. Wypowiadając się, bądź zgodny z samym sobą.
  4. Nie zabierają jednocześnie głosu, bo mówi nie kilka osób, lecz jedna.
  5. Przerwij dyskusję, jeśli nie możesz w niej uczestniczyć.
  6. Nie mów przez „się” lub „my”, lecz przez „ja”.
  7. Staraj się nie odpowiadać pytaniem na pytanie.
  8. Staraj się wyobrazić siebie i przewidzieć skutki swojej wypowiedzi.
      W procesie edukacji ekologicznej istotną rolę może odegrać kształtowanie umiejętności obserwacji połączone z uruchomieniem wyobraźni jako doświadczenie wewnętrzne. Rozpoczynając poznawanie nowej partii wiedzy ekologicznej, nauczyciele często zwracają uwagę na to, w jaki sposób odczucia uczniów mogą się przyczynić do ich zapamiętania. Skonfrontowanie nowej wiedzy z posiadaną dotychczas nie może ograniczać się tylko do zapamiętania czy biernego dodania nowych danych, zwłaszcza gdy nie pasują one całkiem do tego, co już się wie. Niepełne zrozumienie niepokoi ucznia, skłania go do dalszych prób zrozumienia, do analizy, porównań, kontrastów, syntezy, oceny, dzięki którym pełniej pojmuje rzeczywistość.

     Doświadczenie ucznia może być bezpośrednie lub zastępcze. Bezpośrednie doświadczenie jest zazwyczaj pełniejsze, bardziej dotykające indywidualnie. W środowisku szkolnym odbywa się ono w postaci rozmów, dyskusji, badań laboratoryjnych, wycieczek, projektów, pomocy itp. Nie zawsze jest możliwe bezpośrednie doświadczenie w edukacji. Uczenie się zachodzi bowiem często w wyniku zastępczego doświadczenia poprzez czytanie, oglądanie modeli, ćwiczenia, aby móc w pełniejszy sposób wniknąć w rzeczywistość poznawaną. Pomocne może się okazać odgrywanie ról, odtwarzanie sytuacji, użycie materiałów dźwiękowych i wizualnych. W ten sposób uczniowie stają się bardziej uważni i zaangażowani w zrozumienie sensu procesów ekologicznych i lepiej rozumieją sens i wartość własnej egzystencji.

      W okresie nauki dzieci i młodzież są jeszcze wystarczająco wolni, by słuchać, szukać i buntować się. Świat nie zamknął się jeszcze dla nich. Szukają głębszych odpowiedzi na pytania „dlaczego?” i „po co?”. Młodzi są zdolni do marzeń, poruszają ich wizje, które być może się spełnią. Z pewnością każdy nauczyciel, wart swego imienia, musi wierzyć w młodych i zachęcać ich, by sięgali do gwiazd. Oznacza to, że wizja życia nauczycieli i rodziców musi być atrakcyjna dla uczniów, zapraszająca ich do dialogu o sprawach, które się liczą. Musi zachęcać do głębokiego współczucia wobec cierpień we współczesnym świecie, do stawania się ludźmi pokoju i sprawiedliwości, autorami przemian w swoim środowisku, w którym tak bardzo szerzy się agresja, niszczenie życia, samolubstwo i konsumpcjonizm. Są bardziej, niż każde inne pokolenie w historii, wystawieni na kuszenie narkotykami i obiecaną przez nie ułudą ucieczki od bolesnej rzeczywistości. Od nauczycieli i rodziców potrzebują dojrzałego zrozumienia i miłości.

Pomocne w tym mogą być następujące rady:
  1. Mniej nauczaj, więcej dziel się swoimi odczuciami.
  2. Bądź uważny, skierowany na dzieci.
  3. Najpierw patrz i doświadczaj, a dopiero potem mów.
  4. Skupiaj uwagę dzieci, nie nudź.
  5. Nie martw się, jeśli nie znasz nazw wszystkich roślin czy zwierząt.
  6. Poczucie radości i szczęścia powinno przenikać wszystkie twoje przeżycia, wzmacniać dobry nastrój ucznia.
  7. Poziom uczenia wyznacza przygotowanie twoich uczniów, a nie twoja wiedza.
  8. Raczej prowadź i pociągaj, niż popychaj.
  9. Wykorzystaj pytania, aby uaktywnić swoich uczniów.
  10. Pamiętaj, żeby to, co mówisz, dotyczyło konkretnego zachowania dziecka, a nie jego cech.
  11. Nie oceniaj, nie interpretuj tego, co dziecko robi. Zamiast tego powiedz mu, jakie uczucia budzi w tobie jego zachowanie, a jeszcze lepiej okazuj mu zawsze pozytywne uczucia.
  12. Unikaj mówienia słów nigdy, zawsze, nikt i wszyscy. Mów tylko o konkretnych zachowaniach dziecka, okazując mu pełne zaufanie.
  13. Przekaż innym pełną informację o dziecku, to znaczy także wszystko dobre, co da się powiedzieć o jego zachowaniu.
  14. Powstrzymaj się od dawania dziecku „dobrych rad”. Pomóż każdemu z nich decydować o sobie dostarczając informacji o tym, jak odbierasz jego zachowanie.
  15. Przekonaj ucznia, że naprawdę lubisz go uczyć poprzez właściwe tempo mówienia, zapał, określenie celu i pokazanie korzyści.
  16. Przypominaj informację, kiedy uczeń zaczyna ją zapominać.
  17. Polegaj na nim, stawiaj na niego, wierz w jego możliwości.
  18. Bądź dla niego oparciem, bądź po jego stronie, nie oszukuj go oraz dotrzymuj przyrzeczeń.
  19. Udzielaj odpowiedzi na najtrudniejsze pytania pokazując mu zarazem, że jesteś człowiekiem omylnym i popełniającym błędy.
  20. Jeśli coś się nie uda, zrozum go, ale nie okazuj litości, zachęć do dalszej pracy. Chwal go za wszystko, co da się pochwalić i zachęcaj do chwalenia się kolejnymi osiągnięciami.
  21. Nie przerywaj, kiedy mówi, pozwalając kontynuować twoją myśl (na jego sposób) oraz słuchaj uważnie upewniając się, że dobrze rozumiesz.
  22. Zachęcaj do krytycznego myślenia, mówiąc mu często, jak podoba ci się jego praca, oceniaj go. Rozwijaj jego samodzielność.
  23. Odnoś do rzeczywistości to, czego go uczysz – niech praktyka uzupełnia teorię. Stosuj różne metody nauczania, bądź nieszablonowy. W ten sposób będziesz rozwijał jego samodzielność.
  24. Kończ zajęcia w takim momencie, żeby uczeń miał uczucie niedosytu (jak w dobrym serialu) poprzez stawianie propozycji: „Proponuję, aby...”, „Sugeruję, by...”, „Chciałbym, abyście wzięli pod uwagę to, że...”
     Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji między człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. W edukacji ekologicznej dziecko może stać się aktywnym uczestnikiem, współdecydować o tym, czego i w jaki sposób się uczyć. Swoista wrażliwość dziecka, jego zdolność do wnikliwej obserwacji przyrody, a przede wszystkim ciekawość i radość, jaką wykazuje ono w bezpośrednim kontakcie z przyrodą daje nauczycielowi nieograniczone wręcz możliwości różnicowania form edukacji ekologicznej. Wrażliwe dzieci chcą funkcjonować w zgodzie ze światem przyrody. Nie złamią celowo gałązki, ominą ścieżkę mrówek, zamilkną, gdy zobaczą sarnę, pochylą się nad zranionym ptakiem.

Grażyna Sztefka

Na podstawie książki „Dziecko w świecie przyrody” B. Dymary, S.Michałowskiego i L. Wollman-Mazurkiewicz

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie