Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Zjawisko izolacji i odrzucenia w klasie szkolnej

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 9362 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Ważnym przejawem zaburzonego funkcjonowania dziecka w grupie rówieśniczej jest sytuacja nieakceptacji, czyli izolacji i odrzucenia . Wpływać to może na takie ważne aspekty funkcjonowania dziecka jak: stosunek do szkoły, motywacja do nauki czy ocena samego siebie. Jakie determinanty mogą powodować występowanie zjawiska nieakceptacji dzieci w środowisku szkolnym? Zbadałam zjawisko izolacji i odrzucenia w swojej szkole i pragnę podzielić się wynikami tych badań.

   Pierwszym etapem badań było poznanie nieformalnej struktury klasy szkolnej w celu określenia pozycji zajmowanych przez poszczególnych uczniów. Posłużyła do tego ankieta wzorowana na klasycznej technice J. Moreno.
Ankieta zawierała trzy pytania:
  1. Z kim chciał(a)byś siedzieć w jednej ławce?
  2. Wymień nazwiska osób, z którymi chciał(a)byś zamieszkać w jednym pokoju w czasie wycieczki?
  3. Kogo z klasy wybrał(a)byś do drużyny sportowej?
     Liczba wyborów w każdym pytaniu została ograniczona do trzech, przy czym nie można było wybrać samego siebie. Z pytań jasno wynikało, że wybory mają być pozytywne i wpisane według określonej hierarchii wartości: na pierwszym miejscu osoba najważniejsza, na drugim – wybór w drugiej kolejności i na trzecim w trzeciej.

     Dzieci zostały zapewnione o dyskrecji ze strony osoby prowadzącej badania oraz poinformowane o tym, że mogą krótko uzasadnić motywy dokonania wyboru. Badanie wywołało u uczniów duże zainteresowanie.

     Każdy człowiek jest oceniany w grupie na podstawie swojego zachowania i stosunku do innych. Dalsze moje badania dotyczyły cech i zachowań najczęściej przejawianych przez uczniów. W celu uzyskania odpowiednich informacji na ten temat przedstawiłam uczniom listę cech i zachowań, na której mieli wpisać nazwiska koleżanek lub kolegów, którzy przejawiają dane zachowania lub posiadają wymienione cechy w najwyższym stopniu (technika „zgadnij kto” ).

     Ostatnie badanie jakie przeprowadziłam wśród uczniów dotyczyło poczucia przynależności do zespołu klasowego . W celu stwierdzenia jaki jest stosunek poszczególnych uczniów do grupy rówieśniczej zadałam następujące pytania:
  1. Czy w przyszłym roku szkolnym chciałbyś chodzić do tej samej klasy?
  2. Wyobraź sobie, że istnieje możliwość przejścia od nowego roku do innej klasy. Jak byś się zachował?
  3. Czy w swojej klasie lubisz ....?
  4. Czy lubisz chodzić do szkoły?
  5. Czy swoich przyjaciół masz w szkole, czy poza szkołą?
     Uczniowie podkreślali jedną z pośród kilku możliwych odpowiedzi. Ankieta ta wywołała żywą dyskusję wśród uczniów, w związku ze zbliżającą się perspektywą zmiany szkoły (przejście do gimnazjum).

     Badania prowadzone za pomocą techniki socjometrycznej dostarczyły wiele interesującego materiału umożliwiającego analizę wzajemnych relacji i stosunków panujących w klasie .

     Chętni uczniowie mogli podawać motywy, które kierowały nimi w trakcie dokonywania wyborów. Analiza uzasadnień wyborów podanych w badaniach socjometrycznych oraz wyniki badań techniką „zgadnij kto?” umożliwiły mi odpowiedź na pytanie: jakie cechy charakteru i jakie zachowania powodują akceptację, izolację i odrzucenie w grupie objętej badaniem?

     Jeżeli chodzi o sytuację dzielenia ławki dzieci tak motywowały swój wybór:
  • wybrałem tę osobę, bo jest dobrze wychowana,
  • rzadko się gniewa,
  • dobrze się rozumiemy,
  • jest grzeczna, jest grzeczny,
  • jest koleżeńska i miła, jest koleżeński i miły,
  • jest moją najlepszą koleżanką,
  • często mi coś pożycza,
  • dobrze się uczy,
  • bo to moim zdaniem jedyny wzór z chłopców.
Druga sytuacja, daleka od życia szkolnego preferowała osobę, która:
  • jest fajna i koleżeńska,
  • jest jakby moją siostrą,
  • chce się ze mną bawić,
  • mogę z nią (nim) rozmawiać o ważnych sprawach,
  • bo ją najbardziej lubię,
  • jest śmieszny i wesoły bo nie sprawia kłopotów,
  • mogę się jej zwierzyć.
     Trzecie pytanie dotyczyło wspólnych rozgrywek sportowych i tu dokonując wyborów dzieci tak określały motywy, które nimi kierowały:
  • wymieniłam tę osobę, bo jest dobra w sporcie,
  • bo dobrze gra w piłkę nożną,
  • bo jest osobą wysportowaną,
  • bo jest najsprytniejszy,
  • bo nie zaczyna (nie jest inspiratorem konfliktów),
  • jest odważny i można na nim polegać.
     Prezentowane motywy dokonywanych wyborów świadczą o dużej dojrzałości wyborów i pełnej akceptacji pozytywnych wzorców moralnych. Z wypowiedzi dzieci wynika, że pozytywne formy zachowań przyczyniają się do popularności i sympatii kolegów.

     Technika „zgadnij kto?” dostarczyła dużo wartościowo poznawczego materiału socjometrycznego. Pozwoliła ona poznać, których uczniów członkowie grupy widzą jako mających określone cechy psychiczne czy przejawiających pewne zachowania. Na podstawie analizy wypowiedzi, w których dzieci wymieniały nazwisko danego ucznia, wyróżnić można cechy i zachowania uczniów akceptowanych, izolowanych i odrzucanych. Uczniom akceptowanym przypisywano następujące cechy: najlepszy uczeń, najlepszy kolega, najbardziej lubiany, najlepszy organizator, jest wesoły, często uśmiechnięty, towarzyski, lubi się uczyć, aktywny w pracach społecznych, dyskretny, można na nim polegać, zawsze dotrzymuje słowa, najbardziej koleżeński, chętnie pożycza swoje rzeczy, inteligentny, lubi wiele osób w klasie. Uczniom tym przypisano tylko dwie cechy negatywne: wywyższa się ponad innych i uważa, że zawsze ma rację.

     Nazwiska dzieci zaliczonych do kategorii uczniów izolowanych znalazły się najczęściej przy następujących określeniach: jest zawsze spokojny, unika udziału w zabawach, nieśmiały, unika kolegów, najsłabszy uczeń, arogancki i złośliwy, bije słabszych, używa wulgarnych słów, jest niegrzeczny w stosunku do nauczycieli, uważa że zawsze ma rację, klasa nie zwraca na niego żadnej uwagi, skarżypyta, lubi zaczepiać innych. Okazuje się, że ci uczniowie przejawiają zachowania nie aprobowane przez klasę. Znajdują się tu również cechy i zachowania sugerujące, że uczeń sam się izoluje, a więc ucieka od rówieśników.

     Uczniom odrzucanym przypisywano najczęściej cechy negatywne, takie jak: nigdy nie pożycza rzeczy, egoista, unika udziału w zabawach, łatwo się złości, z nikim się nie przyjaźni, łatwo zniechęca się do pracy, zabiega o względy nauczycieli, niekoleżeński, płacze o błahe rzeczy. Jednego ucznia określono jako tego, który lubi się uczyć, jest zawsze czysty i spokojny.

     W wyniku analizy cech i najczęściej przejawianych zachowań wyłonił się dość jednolity – negatywny obraz uczniów izolowanych i odrzucanych w ramach grupy. Okazało się, że powodem izolacji może być zabieganie o względy nauczycieli. Z kolei wśród uczniów odrzucanych znalazły się osoby które niegrzecznie zachowują się w stosunku do nauczycieli i jest to potępiane przez badane dzieci.

     Dzieci akceptowane to uczniowie wyróżniający się dobrymi wynikami w nauce, dobrzy organizatorzy życia klasy, koleżeńscy, dobrzy sportowcy, zainteresowani sprawami kolegów. Izolowani to ci, którzy nie cieszą się akceptacją wśród kolegów, unikają ich towarzystwa, żyją na marginesie społeczności klasowej. Posiadają oni wiele cech negatywnych, jak złośliwość, arogancja, wulgarność, zarozumiałość. Wynika z tego, że izolowany może być uczeń, którego słabo „widać w klasie”, a także przejawiający zachowania powszechnie nieakceptowane.

     Odrzuceni okazali się ci, którzy mają niewielki wpływ na to, co się aktualnie dzieje w klasie. Posiadają oni cechy, które powodują, że współżycie z nimi jest bardzo trudne. Negatywne zachowanie przypisywane uczniom odrzucanym powoduje, że są oni przedmiotem jawnie deklarowanej niechęci klasy.

     Na podstawie materiału, który uzyskałam za pomocą techniki „zgadnij kto?” oraz analizy uzasadnienia wyborów pozytywnych podawanych przez uczniów w ankiecie socjometrycznej można stwierdzić, że negatywne cechy charakteru i zachowania nie aprobowane przez rówieśników mogą być przyczyną izolacji i odrzucenia.

     Kolejnym etapem moich badań była analiza danych o osiągnięciach szkolnych uczniów oraz ich ocen otrzymywanych z zachowania. Chcąc dowiedzieć się jak na tle osiągnięć całej klasy przedstawiają się wyniki w nauce uczniów akceptowanych, izolowanych i odrzucanych obliczyłam średnią ocen uzyskaną przez każdego ucznia oraz średnią całej klasy, która wynosi 3,80.

     Okazało się, iż w badanej klasie uczniowie akceptowani osiągają bardzo dobre i dobre wyniki w nauce. Średnia ocen uczniów akceptowanych jest wyższa od średniej ocen całej klasy o 0,45. Uczniowie izolowani osiągają wyniki niższe od średniej klasowej – odchylenie wynosi – 0,34. Interesująco przedstawia się sytuacja uczniów odrzucanych. Jeden z uczniów, na tle klasy osiągnął najniższe wyniki w nauce – jego średnia ocen wynosi 2,20. Drugi natomiast jest jednym z najlepszych uczniów w klasie ze średnią ocen 4,80. Niemniej jednak średnia ocen uczniów odrzucanych odbiega od średniej ocen całej klasy o – 0,30.

     Zatem za cechę wspólną uczniów nieakceptowanych i jednocześnie różnicującą tę kategorię od uczniów akceptowanych, można uznać osiąganie niższych wyników w nauce. Uczniowie izolowani otrzymali w większości ocenę poprawną i dobrą, natomiast odrzucani dobrą i poprawną.

     Tak więc widać, że w przebadanej grupie oceny szkolne są jednym z ważniejszych korelatów warunkujących pozycję ucznia w zespole klasowym. Z wywiadu przeprowadzonego z wychowawcą klasy wynika, że uczniowie akceptowani często przejawiają zachowanie świadczące o koleżeńskości, inicjatywie w życiu klasy, aktywności w jej życiu oraz wysokim stopniu poczucia odpowiedzialności.

     Potwierdzają to również wyniki badań uzyskane techniką „zgadnij kto?”. Uczniowie zaliczani do kategorii osób izolowanych uzyskali średni i niski stopień uspołecznienia. Najniższą punktację uzyskali izolowani w następujących składnikach skali: inicjatywa w życiu klasy, aktywny udział w życiu klasy i szkoły. Wychowawca klasy określił, że uczniowie ci rzadko lub nigdy nie przejawiają tych zachowań. Jeden z uczniów uzyskał wysoką punktację w zakresie koleżeńskości i poczucia odpowiedzialności. Uczniowie odrzucani posiadają niski i średni stopień uspołecznienia. Szczególnie niską ilość punktów otrzymali uczniowie odrzucani w takich składnikach uspołecznienia jak: aktywny udział w życiu klasy, poczucie odpowiedzialności, koleżeństwo. Wynika więc, iż uczniowie izolowani i odrzucani bardzo słabo angażują się w prace społeczne, rzadko też odczuwają potrzebę poświęcania własnego czasu dla innych.

      W celu zbadania poczucia przynależności do zespołu klasowego uczniów akceptowanych, izolowanych i odrzucanych posłużyłam się również ankietą. Pytanie było następujące: czy w przyszłym roku szkolnym chciałbyś chodzić do tej samej klasy? Z analizy odpowiedzi na pytanie wynika, iż wszyscy akceptowani bardzo chcieliby uczęszczać do tej samej klasy. Tak więc, dla tych uczniów zespół klasowy stanowi atrakcyjną grupę. Uczniowie izolowani i odrzucani twierdzili, że raczej chcieliby uczęszczać do tej samej klasy. Tylko jednemu uczniowi izolowanemu obojętne jest, w której klasie będzie się uczył w przyszłym roku szkolnym.

     Twierdzi on również, że nie lubi chodzić do szkoły, bo „tam ciągle ktoś zaczyna”, a przyjaciół ma tylko spoza szkoły. Wiedząc iż dzieci od nowego roku szkolnego przejdą do gimnazjum i znajdą się w sytuacji możliwości zmiany grupy klasowej zapytałam o chęć przejścia do innej klasy. Z odpowiedzi wynika, że prawie wszyscy uczniowie nie chcieliby przejść do innej klasy. Dwójce uczniom izolowanych jest obojętne, w której klasie będą. Jedna z osób odrzucanych deklaruje, iż nie zostałaby w tej klasie. Jest to ten sam uczeń, który twierdzi, że w swojej klasie lubi bardzo niewiele osób a przyjaciół ma tylko poza szkołą. Jakkolwiek więc wszyscy uczniowie przejawiali silny związek emocjonalny z klasą, to najliczniejszą grupę takich osób stanowią uczniowie akceptowani. W kategorii uczniów nieakceptowanych poczucie przynależności do grupy znacznie się obniża. Uczniowie akceptowani przejawiają najbardziej pozytywny stosunek do klasy. Deklarują oni, że w swojej klasie lubią wszystkie lub większość osób.

     Twierdzą, że lubią chodzić do szkoły, bo mają tam wielu przyjaciół. Odpowiedzi uczniów nieakceptowanych wskazują na słabszy związek emocjonalny tych dzieci z pozostałymi kolegami w klasie. Niektórzy z nich źle się czują w zespole klasowym, a jednocześnie boją się nowych sytuacji związanych z poszukiwaniem swojego miejsca w nowym gronie rówieśników.

     Fakt przeprowadzania przeze mnie badań w tej klasie zainspirował wychowawcę klasy do wnikliwego zbadania stosunków panujących w grupie i opracowania programu wychowawczego, którego realizacja powinna się przyczynić do zmniejszenia skali zjawiska izolacji i odrzucenia. Mam nadzieję, że pozycja tych kilku uczniów nieakceptowanych w klasie ulegnie znacznym zmianom i będą oni lepiej funkcjonować w wielu sytuacjach społecznych. Przyniesie mi to wiele satysfakcji.

Marzena Widz

Bibliografia
  1. Brzeziński J. Metodologia badań psychologicznych. PWN. Warszawa 1999
  2. Gordon T. Wychowanie bez porażek w szkole. PAX. Warszawa 1999
  3. Kosińska E. Klasa jako grupa społeczna. Rubikon. Kraków 1999
  4. Kuczkowski S. Przyjacielski spotkania wychowawcze. WAM. Kraków 1985
  5. Łobocki M. Metody i techniki badań pedagogicznych. Impuls. Kraków 2000
  6. Reuttowa N. Dziecko w szkole. WSiP. Warszawa 1985

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie