Przedstawiam poradnik dla rodziców dotyczący uzależnień. Można go wykorzystać w czasie pedagogizacji rodziców dzieci z gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych.
Poradnik dla rodziców
Młodzież i papierosy
Ożywienie, łatwość koncentracji to wrażenia palaczy po zaciągnięciu się papierosowym dymem. Podniesienie zdolności umysłowych jest jednak krótkotrwałe, w dłuższym okresie można obserwować obniżenie inteligencji u nałogowców. Prawdopodobnie przyczyną tego jest gorsze dotlenie komórek mózgu. Wypalanie od jednego do czterech papierosów dziennie trzykrotnie podnosi ryzyko zgonu z powodu choroby serca lub raka płuc. Palacze dłużej zdrowieją po złamaniu kości niż osoby niepalące. Przypuszcza się, iż palenie tytoniu prowadzi również do osteoporozy. Dym papierosowy zawiera ponad 4.000 substancji chemicznych, w tym aż 40 związków rakotwórczych. Wdychanie dymu tytoniowego, czyli bierne palenie jest równie niebezpieczne jak samo palenie. Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4cztery razy więcej nikotyny niż dym wdychany przez aktywnych palaczy. Specjaliści odnotowują wiele przypadków zachorowań na choroby odtytoniowe wśród osób, które nigdy nie paliły tytoniu. Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera także wiele substancji alergizujących, powodujących łzawienie oczu, podrażnienie błony śluzowej nosa, kaszel, nawracające zakażenia układu oddechowego, a także uczulenia i w konsekwencji astmę. Bierne palenie niesie więc za sobą identyczne skutki zdrowotne, co aktywne palenie papierosów. Powoduje nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie zatok obocznych nosa, wysiękowe zapalenie ucha, obturacyjne zapalenie oskrzeli i astmę oskrzelową. Nastolatki o skłonnościach do zachowań agresywnych oraz ci, którym dokucza nawet niewielka depresja zagrożeni są nałogiem palenia w pierwszej kolejności. Wysiłki mające na celu zniechęcać młodych do palenia jak dotychczas nie zostały zwieńczone sukcesem - prawie milion nastolatków zaczyna każdego roku swą przygodę z nikotynowym nałogiem. Podczas, gdy liczba palących dorosłych osób systematycznie spada, wśród młodzieży zwolenników papierosów stale przybywa, przy czym młodzież z problemami emocjonalnymi częściej sięga po papierosa. Dziewczęta zwykle przypisują palaczom pewne pozytywne atrybuty, jak dorosłość, dojrzałość społeczną, atrakcyjność, co za tym idzie wśród nich osoby palące się bardziej pożądane jako przyjaciele. Chłopcy mają nieco inne wyobrażenia co do wizerunku palacza w męskim wydaniu - wiążą go raczej z ryzykiem, łamaniem zasad, buntem, niż zabieganiem o kontakty koleżeńskie. Chrońmy nasze dzieci przed nałogiem nikotynowym dając przykład do naśladowania i podejmując częste rozmowy na ten temat.
Młodzież i alkohol
Alkohol zajmuje szczególne miejsce wśród substancji spożywanych przez człowieka. Wynika to z faktu, że bardzo szybko jest wchłaniany przez organizm, wywołując zmiany w samopoczuciu i nastroju. Polska młodzież poddawana jest bardzo agresywnym, starannie przygotowanym i skutecznym oddziaływaniom promującym picie alkoholu. Analizy rynkowe pokazują, że zwiększenie konsumpcji piwa wśród nastolatków jest podstawowym źródłem wysokich zysków biznesu alkoholowego. Większe przyzwolenie rodziców na picie alkoholu przez dzieci może wiązać się z mylnym przekonaniem, że lepiej by dzieci piły niż zażywały narkotyki. Takie podejście jest złudne, gdyż może stanowić „przepustkę” do innych używek. We współczesnych realiach dostęp nieletnich do alkoholu jest nieograniczony. Większość sprzedawców lekceważy zakaz sprzedawania alkoholu dzieciom i młodzieży. W związku z powyższym dramatycznie obniżył się wiek inicjacji alkoholowej – obecnie pierwszy kontakt z alkoholem mają 9-12-latkowie (kilka lat temu granica wieku wynosiła 14-15 lat). Uzależnienie od alkoholu jest chorobą chroniczną, postępującą i potencjalnie śmiertelną. Nie jest możliwe całkowite jej wyleczenie, a jedynie zahamowanie narastania objawów i szkód zdrowotnych z nią związanych. Wedle współczesnej wiedzy jest to choroba wieloczynnikowa – bio-psycho-społeczna, uszkadzająca funkcjonowanie człowieka w sferze somatycznej, psychologicznej, społecznej i duchowej. Pamiętaj !
- Alkohol zawarty w piwie jest tak samo niebezpieczny jak ten zawarty w wódce. - Upijanie się młodych ludzi często prowadzi do wypadków, konfliktów z prawem, ryzykownego seksu (HIV, choroby weneryczne, przypadkowe ciąże, gwałty). - Picie alkoholu zaburza zdolność uczenia się, hamuje rozwój uczuciowy i intelektualny, zwiększa ryzyko sięgania po inne środki uzależniające. - Alkoholizm jest chorobą śmiertelną i nieuleczalną. - Uzależnienie od alkoholu polega na utracie kontroli nad częstotliwością i ilością wypijanego alkoholu i piciu mimo wyraźnych szkód, które to powoduje. - Jedyną szansą dla osoby uzależnionej jest leczenie w placówce odwykowej i całkowita rezygnacja z picia. - Młody człowiek uzależnia się znacznie szybciej niż dorosły.
Młodzież i narkotyki
Narkomania w Polsce stała się problemem społecznym na przełomie lat 60 i 70. W ostatnich latach można zaobserwować stały, znaczny wzrost ilości narkotyków na naszym rynku. Coraz częściej na propozycje zakupu narkotyków narażone są dzieci i młodzież. Narkotyki można spotkać w szkołach, na dyskotekach, w pubach, na imprezach rozrywkowych, czyli wszędzie tam gdzie przebywa dużo młodzieży. Część dzieci na propozycję kupna narkotyków i odbycia „narkotycznej podróży” odpowiada zdecydowanie NIE, jednak pewna grupa, w której może być Twoje dziecko, zechce spróbować „jak to jest”. Być może samo zechce sprawdzić na ile prawdziwe są opowieści kolegów i trudno mu będzie odmówić gdy zostanie poczęstowany marihuaną. Narkomania to choroba duszy i emocji. U człowieka który sięga po narkotyki po pewnym czasie pojawia się przekonanie, że to jedyny środek, który pomaga „załatwić” różne problemy i potrzeby. Gdy jest mu źle kupuje jedną z używek i świat zmienia się na lepsze. Kiedy narkotyk przestaje działać powracają kłopoty, smutek, złość. Człowiek złapany w „narkotyczną pułapkę” nie zauważa jak krótkie i nieprawdziwe są te zmiany. Znów, jak najszybciej chce się poczuć dobrze i znów bierze. Problem zażywania narkotyków drastycznie nasila się. Amfetamina i zabójcze tabletki ekstazy kosztują tyle co pączki. Działka amfetaminy kosztuje 2 zł, tabletki ekstazy 5 zł. Do tego dochodzą „promocje”, nasilające się zwłaszcza na początku roku szkolnego. Rynek jest tak nasycony narkotykami, że pojawia się wśród dealerów problem pozbycia nagromadzonego towaru co dodatkowo zaniża ceny. Bariera ekonomiczna dla chcących brać przestaje istnieć. Kupić każdy może!
Dlaczego młodzież sięga po narkotyki ?
Þ z ciekawości, Þ ponieważ robią to ich koledzy, Þ daje im to poczucie przynależności do grupy, Þ szukają nowych, przyjemnych wrażeń, Þ dodaje im to pewności siebie, Þ szukają rozluźnienia, atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu, Þ chcą się uwolnić od problemów, stresów, negatywnych uczuć, Þ gdyż są niezadowoleni z siebie i swojego życia, Þ chcą czuć się osobami niezależnymi, dorosłymi.
Jak rozpoznać czy Twoje dziecko „bierze” ?
Zachowanie
Zwróć uwagę na zachowanie Twojego dziecka. Powinny zaniepokoić Cię wszelkie radykalne zmiany w jego sposobie bycia, a zwłaszcza: Ø huśtawka nastrojów, naprzemienne ożywienie i ospałość, Ø nadmierny apatyt lub jego brak, Ø porzucenie dotychczasowych zainteresowań, Ø kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami i kolegami, wagary), Ø izolowanie się od domowników, Ø zamykanie się w pokoju, niechęć do podejmowania rozmów, Ø zamykanie swojego pokoju na klucz, akcentowanie potrzeby prywatności, Ø częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza, Ø wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków, Ø zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie, Ø krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami, Ø późne powroty i nagłe wyjścia z domu, Ø bunt, łamanie obowiązujących w domu zasad, Ø kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu, Ø powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień bądź kradzieży pieniędzy, Ø kłopoty z koncentracją, Ø zmiany pory snu, Ø nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia. Wygląd zewnętrzny
Ø nowy styl ubierania się, Ø szybkie wychudzenie lub nagły wzrost masy ciała, Ø przewlekły katar, krwawienie z nosa,
Ø zaburzenia pamięci oraz toku myślenia,
Ø przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice, nie reagujące na światło,
Ø bełkotliwa, niewyraźna mowa,
Ø brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny,
Ø słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania,
Ø ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, „gęsia skórka”.
Narkotyki lub przybory do ich używania
Ø fifki, fajki, bibułki papierosowe, Ø małe foliowe torebki z proszkiem, tabletkami, kryształkami, suszem, Ø kawałki opalonej folii aluminiowej, łyżka, Ø znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami, Ø leki bez recepty, Ø tuby, słoiki, foliowe torby z klejem, Ø igły, strzykawki.
Informacje o narkotykach
Konopie indyjskie (marihuana, haszysz)
Nazwy slangowe: dżoint, skręt, ziele, Marycha, trawa, gandzia, skun, afgan, plastelina. Marihuana jest najpopularniejszym narkotykiem wśród młodzieży. Stworzono mu błędną opinię „lekkiego narkotyku”. Podział na lekkie i mocne stworzono w latach 70-tych, kiedy niewiele osób zajmowało się badaniem skutków palenia konopi indyjskich, a sama marihuana zawierała 2% THC (głównego składnika toksycznego, zmieniającego pracę mózgu). W marihuanie sprzedawanej obecnie stężenie THC sięga 15%. Narkotyk ten wbrew obiegowej opinii nie pełni funkcji „rozweselacza”, a jedynie potęguje nastrój w jakim człowiek się znajduje. Próby pozbycia się smutku mogą w związku z tym zakończyć się odwrotnym działaniem i doprowadzić do depresji. Marihuana działa 4 godziny, można ją wykryć w ciągu 14 dni od momentu zażycia. Objawy po zażyciu:
Zmiana percepcji, euforia, chichot, gadatliwość, skłonność do filozofowania, pozbycie się zahamowań, zwiększenie łaknienia, suchość w ustach i gardle, opóźnione reakcje, przekrwione spojówki, lekko powiększone źrenice. Skutki zażywania:
Upośledzenie postrzegania i koncentracji, kłopoty z pamięcią, zanik zainteresowań, zaburzenia koordynacji ruchowej, uporczywy kaszel, rozedma płuc, depresja, psychozy, stany majaczeniowe, choroba wieńcowa, uszkodzenie komórek rozrodczych.
Amfetamina
Nazwy slangowe: amfa, feta, proch, setka, power. Jest to substancja o działaniu silnie pobudzającym. Przy czym organizm płaci wysoką cenę: częste bóle głowy, wyczerpanie fizyczne i psychiczne, anemia. Narkotyk usuwa przez jakiś czas objawy zmęczenia, w chwili zaniku jego działania wyczerpanie powraca ze zdwojoną siłą. Duże i częste dawki amfetaminy mogą wywoływać delirium, silny niepokój, halucynacje. Amfetamina jest środkiem silnie działającym na psychikę i przez to jest w stanie wyzwolić chorobę psychiczną. Działa do 12 godzin, można ją wykryć w moczu do 7 dni od zażycia. Objawy po zażyciu:
Zwiększona aktywność, poczucie siły, przypływ energii, brak potrzeby snu, brak apetytu, przyspieszona czynność serca, wzrost ciśnienia, zwiększone wydalanie moczu, potliwość, rozszerzone źrenice, drapanie się, bardzo szybkie mówienie, sztywność szczęk.
Skutki zażywania:
Bezsenność, kłopoty z koncentracją, wzrost agresji, wychudzenie, wypadanie zębów, drżenie kończyn, psychoza amfetaminowa, halucynacje, zaburzenia pracy serca, stany lękowe.
Opiaty (opium, morfina, heroina) – czyli przetwory maku.
Nazwy slangowe: hera, kompot, towar, brown sugar Heroina (kompot) ma wygląd mocnej herbaty, można otrzymać ją w warunkach domowych. Podawana jest dożylnie, w warunkach dalekich od zasad higieny, dlatego też oprócz oczekiwanego „kopa” można zarazić się żółtaczką lub AIDS. Polska heroina jest narkotykiem silnie uzależniającym psychicznie i fizycznie. Kilkakrotne zażycie może doprowadzić do nałogu. Kompot zabił już ogromną liczbę młodych ludzi. Coraz częściej spotykana jest heroina do palenia w postaci brązowych kryształków tzw. brown sugar. Działa bardzo szybko i szybko wywołuje uzależnienie. Działa od 2 do 6 godzin, można ją wykryć w moczu do 3 dni po zażyciu. Objawy po zażyciu:
Uczucie odprężenia, zamroczenie, senność, „szklane oczy”, początkowo zwężone, później rozszerzone źrenice, brak apetytu, spowolniona mowa, utrata koordynacji ruchowej, obniżone ciśnienie krwi. Skutki zażywania:
Apatia, swędzenie skóry, drgawki, bóle mięsni, wymioty, stany zapalne żył, uszkodzenia nerek i wątroby, niewydolność serca, uszkodzenie centralnego układu nerwowego, zmiany osobowości, kłopoty z pamięcią i koncentracją, zanik zainteresowań, śmierć z przedawkowania.
Inhalanty
Klej jest tani i ogólnie dostępny, dlatego też stał się najpopularniejszym narkotykiem wśród uczniów szkół podstawowych, Stan euforii jaki wywołuje oraz jego niska cena wystarczają aby nie zwracać uwagi na ponoszone koszty psychiczne i fizyczne zabawy w niuchanie. Tymczasem wdychane cząsteczki kleju z łatwością dostają się za pośrednictwem krwi do mózgu gdzie uszkadzają nieodwracalnie komórki nerwowe. Działanie od 2 do 4 godzin. Wąchacza można poznać po zapachu kleju, którym jest przesiąknięte jego ubranie i włosy. Objawy po zażyciu:
Stan odurzenia i euforii, odrętwienie, niewyraźna mowa, ślinotok, krwawienie z nosa, zaburzenia równowagi, halucynacje. Skutki zażywania:
Trwałe uszkodzenia mózgu, płuc, wątroby, utrudniona koncentracja uwagi, kłopoty z pamięcią, bóle głowy, ból w klatce piersiowej, utrata przytomności, śmierć wskutek uduszenia.
Kokaina
Nazwy slangowe: koka, śnieg, biała dama. Występuje w formie białego proszku, należy do najmocniej uzależniających narkotyków. Najczęściej wdychana jest przez rurkę do nosa, rzadziej wstrzykiwana. Jest środkiem silnie pobudzającym. Krystaliczną formą kokainy przeznaczoną do palenia jest crack. Stan silnej euforii trawa około 20 minut. Możliwość wykrycia w moczu w ciągu kilku godzin od zażycia. Objawy po zażyciu: euforia, niepokój ruchowy, gadatliwość, rozszerzone źrenice, pociąganie nosem, katar. Skutki zażywania: stany zapalne nosa i krtani, bezsenność, wybuchy agresji, napady strachu, podejrzliwość, stany psychotyczne, utrata popędu płciowego, skłonności samobójcze.
LSD
Nazwy slangowe: kwas, kwach, listek, trip. LSD, mimo że nie wywołuje uzależnienia fizycznego może doprowadzić do silnego uzależnienia psychicznego. Stan odurzenia trwa do kilku godzin i w przypadku pojawienia się negatywnych obrazów nie sposób go przerwać. Zdarzały się przypadki śmiertelne gdy komuś wydawało się, że jest ptakiem i wylatywał z 10 piętra. Częste zażywanie LSD prowadzi do wielu powikłań. Jednym z nich jest flashback czyli odbłyski. Są to epizody będące jakby krótkotrwałą chorobą psychiczną połączone z omamami słuchowymi i wzrokowymi, silnym lękiem. Narkotyk sprzedawany jest w postaci znaczków nasączonych narkotykiem lub łączony z innymi środkami i formowany w tabletki. Objawy po zażyciu:
Halucynacje wzrokowe i słuchowe, niespójność mówienia, uczucie oszołomienia, zimne dłonie i stopy, płacz, śmiech, panika, czasami zachowanie przypominające atak padaczki. Skutki zażywania:
Uszkodzenia naczyń krwionośnych, mózgu, napady lęku, trudności w skupieniu uwagi, apatia, bezsenność, tendencje samobójcze, flashback, zanik zmysłu czucia.
Sterydy
Anaboliki lub sterydy to najczęściej środki powstałe na bazie testosteronu lub hormonów pochodzenia zwierzęcego. Dawniej nadużywane przez sportowców, obecnie coraz częściej zażywane przez niecierpliwych kulturystów, sportowców amatorów. Nastolatki, które sięgają po sterydy chcą jak najszybciej zmienić swój wygląd, mieć więcej siły i męskości. Skutki zażywania:
Żółtawa barwa skóry, zwiększenie trądziku, zmęczenie, zmiany nastroju, wzrost agresywności, uszkodzenia wątroby i nerek, zaburzenia wzrostu ciała.
Ekstaza
To narkotyk związany z muzyką techno. Działa podobnie jak amfetamina, jednak oprócz zdolności pobudzających podwyższa temperaturę ciała. Zagrożenie wzrasta jeżeli narkotyk zażywany jest w przegrzanym pomieszczeniu np. na dyskotece. Dochodzi wówczas do konwulsji, utraty przytomności, nierzadko śmierci. Trudno ustalić jak duża dawka może być niebezpieczna, gdyż każdy reaguje w inny sposób. Ekstaza wywołuje szybkie uzależnienie psychiczne, szybko wzrasta również tolerancja organizmu, co oznacza konieczność zwiększania dawek. Skutki zażywania:
Wyczerpanie organizmu, podwyższone ciśnienie, uszkodzenie nerek, wątroby, choroba psychiczna, epilepsja, śmierć w skutek przegrzania organizmu.
Co możesz zrobić, aby twoje dziecko nie sięgało po narkotyki:
- Poznaj specyfikę okresu dojrzewania. Pamiętaj, że nastolatek potrzebuje akceptacji ze strony dorosłych jak i rówieśników, przeżywa stres hormonalny, pragnie być niezależny.
- Ustal rozsądne zasady domowe, których dziecko powinno przestrzegać np. powrót do domu o określonej godzinie, stałe obowiązki. Zakreśl granice jego niezależności.
- Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi narkotyków, abyś miał sposobność poznać czy dziecko je stosowało.
- Rozmawiaj z dzieckiem, pomóż mu rozwijać umiejętności społeczne: jak odmawiać, jak zdobywać przyjaciół, jak podejmować decyzje.
- Spraw, aby wasz dom był bezpieczną przystanią dla dziecka, miejscem gdzie może znaleźć zrozumienie i wsparcie.
- Poznaj przyjaciół dziecka.
- Znajdź wolny czas dla swojego dziecka. Wykorzystaj te chwile, aby jak najczęściej:
- okazywać dziecku ciepło i czułość,
- rozmawiać, nie unikać trudnych tematów,
- słuchać uważnie i nie lekceważyć jego problemów,
- służyć radą i być kiedy Cię potrzebuje,
- nie oceniać i nie porównywać z innymi,
- nie wyśmiewać,
- nie stawiać zbyt wysokich wymagań,
- doceniać starania i postępy,
- uczyć podstawowych wartości, pamiętając, że ważniejsze jest to co robisz, a nie to co mówisz,
- starać się zawsze wiedzieć gdzie jest i co robi,
- wyrażać zdecydowanie negatywną opinię o narkotykach.
- Bądź dobrym przykładem dla swojego dziecka.
Gdzie możesz szukać pomocy ?
- Ogólnopolski Antynarkotykowy Telefon Zaufania, tel. 0801199990 (16.00-21.00) - MONAR Punkt Konsultacyjny, ul. Asnyka 2 60-832 Poznań, tel. 061 847-63-27 - Pomarańczowa linia – ogólnopolska bezpłatna linia, pomaga rodzicom, których dzieci piją tel. 0801140068
Opracowała: mgr Katarzyna Więcławik
Opracowano na podstawie:
materiałów pozyskanych na szkoleniu przeprowadzonym przez Centrum Profilaktyki i Edukacji Psychologicznej w Ostrowie Wlkp.
Biuletynu Informacyjnego Instytutu Psychologii Zdrowia.
|
