www.szkolnictwo.pl

Szkoła – rodzice

Wspieranie przez szkołę wychowawczej funkcji rodziny, ze zwróceniem uwagi na udział rodziców w planowaniu i realizacji zadań statutowych szkoły.

     Szkoła obok rodziny wypełnia w sposób istotny obszar życia człowieka. I niezależnie od tego, jak przebiega edukacja szkolna, szkoła staje się znaczącym dla jednostki ludzkiej punktem odniesienia. Szkoła jako instytucja edukacyjna stanowi ważną część przestrzeni życiowej człowieka i tak jak rodzina wiąże się z nim - choć w różnej postaci - do kresu jego życia. Rodzina i szkoła zajmują ważne miejsce w rozwoju i kształtowaniu się człowieka jako jednostki ludzkiej. Płaszczyzna edukacyjna jest tym, co wiąże oba ogniwa w przebiegu ludzkiego życia. Spotkanie rodziny i szkoły, a co z tym się wiąże, ukształtowanie relacji na poziomie współpracy, wymaga odpowiedniej orientacji jej współuczestników. Nie można osiągnąć tego celu bez włączenia w ten proces sfery edukacyjnej.

     Współpraca rodziców ze szkołą to sprawa trudna i delikatna ze względu na dużą liczbę czynników, które różnicują środowisko rodzinne. Są nimi: wiek rodziców, pochodzenie społeczne, poziom życia kulturalnego, środki materialne itd. Jej pomyślność zależy od rozpoznania, z jakim środowiskiem mamy do czynienia. Wiedza ta wskaże kierunek podjęcia działań w celu przybliżenia rodzicom wiedzy o rozwoju wychowania i nauczania swoich pociech. Często wiedza ta jest niewystarczająca, nabyta spontanicznie, tradycyjna, uzależniona od poziomu wykształcenia. W tej sytuacji zwiększanie wiedzy rodziców o wychowaniu, potrzebach rozwojowych staje się niezmiernie ważne. Należy pomóc rodzinie w pokonywaniu trudności, roztaczać nad dziećmi opiekę poza godzinami nauki w szkole, organizować czas wolny uczniów. Efektywna współpraca nauczycieli z rodzicami warunkuje jakość życia szkolnego. Ważne jest przełamanie istniejących podziałów dom-szkoła na rzecz rozwijania i wzbogacania doświadczeń tych dwóch środowisk.

     Treść i rodzaj oczekiwań rodziców wobec szkoły można sklasyfikować w następujących grupach:

• oczekiwania wobec nauczyciela: powinna to być osoba mająca solidne przygotowanie merytoryczne do pracy, osoba potrafiąca rozwiązywać problemy dziecka, będąca dla niego autorytetem;
• oczekiwania wobec szkoły: /dotyczą warunków życia dziecka w szkole/ czyli szkoła zagwarantuje dziecku poczucie bezpieczeństwa, zapewni wszechstronny rozwój, zagwarantuje odpowiednią jakość edukacyjną decydującą o powodzeniu dziecka w dalszych etapach kształcenia;
• oczekiwania co do bazy szkolnej: wyposażenie sal dydaktycznych, liczebność dzieci w klasie, racjonalne zaplanowanie tygodnia pracy dziecka, zagwarantowanie opieki medycznej;
• oczekiwania dotyczące relacji nauczyciela z dzieckiem: akceptacja dziecka, wymagania dostosowane do możliwości dziecka, stwarzanie atmosfery tolerancji i wzajemnego zaufania, indywidualne i konsekwentne egzekwowanie wymagań w stosunku do wszystkich dzieci;
• oczekiwania dotyczące kontaktowania się rodziców z nauczycielami: rzetelna informacja o dziecku, zaznajomienie z planem pracy nauczyciela, przedstawienie ofert programowych, przekazywanie informacji o wydarzeniach w życiu klasy i szkoły.

W relacjach z rodzicami nauczyciele też mają swoje oczekiwania, które dotyczą:

• otwartej, szczerej komunikacji nauczyciel-rodzic w sprawach dotyczących problemów dziecka w szkole i rodzinie;
• obiektywnego ukazywania przez rodziców sytuacji dziecka w domu oraz problemów szkolnych sygnalizowanych przez dziecko;
• systematycznego kontaktowania się rodziców oraz stałego zainteresowania tym, co dzieje się na co dzień w życiu dziecka, w szkole i w domu;
• informacji na temat swojej osoby, akceptacji osoby nauczyciela przez dziecko i rodziców;
• aprobaty przez rodziców nauczyciela jako dydaktyka i wychowawcy oraz dostrzegania jego codziennego trudu.

     Ważny jest też udział rodziców w organizowaniu życia dziecka w szkole. Nauczyciele oczekują od rodziców przejawiania zainteresowania tym, co się dzieje w klasie i szkole. Ważne dla nich też jest, aby rodzice potrafili dostrzegać zmiany w dziecku, doceniać te zmiany oraz cieszyć się z czynionych przez nie postępów. Rodzice i nauczyciele wspólnie powinni ponosić odpowiedzialność za dziecko i jego rozwój.

     Pierwsze zetknięcie się dziecka z życiem społecznym w przedszkolu czy szkole poprzedzone jest oddziaływaniem wychowawczym i poznawczym jego pierwszych nauczycieli-rodziców. Przedszkole, a następnie szkoła muszą nie tylko pogłębiać i rozwijać wpływy domu rodzicielskiego, ale nieustannie czerpać z doświadczenia osób emocjonalnie najbliższych dziecku. Rodzina formułuje psychikę dziecka, daje pierwszą wiedzę o życiu i świecie, wpaja zasady moralne, rozbudza uczucia i kształtuje wyobraźnię. Obecnie obserwuje się wzrost troski rodziców o zabezpieczenie materialne bytu dziecka, zmniejsza się natomiast zainteresowanie sferą potrzeb i doznań psychicznych. W pełnieniu tych obowiązków szkoła winna udzielać rodzinie wszechstronnej pomocy. W szkole i w nauczycielach rodzice znajdować powinni najbliższych pomocników, sojuszników i przyjaciół. Należy pamiętać o tym, że współdziałanie powinno opierać się na zaufaniu, życzliwości i wzajemnym szacunku.

     Współpraca powinna dotyczyć:

• Wzajemnej wymiany informacji o uczniu- zapoznanie rodziców z programem pracy szkoły, postępami uczniów w nauce, zachowanie się w grupie rówieśniczej, z charakterystycznymi trudnościami rozwojowymi, jego zainteresowaniach i trudnościach wychowawczych.
• Zapoznanie rodziców z systemem oceniania, z zestawem wymagań dydaktycznych i wychowawczych, ustalenie sposobów likwidowania braków lub odchyleń od normy, przeciwdziałanie trudnościom wychowawczym.
• Pozyskiwanie przez szkołę pomocy rodziców w organizowaniu i przygotowywaniu imprez i wycieczek, gdzie rodzice uczestniczą jako opiekunowie dzieci.
• Upowszechnianie wśród rodziców kultury pedagogicznej, które odbywa się w czasie prowadzonych "wywiadówek".
• Zachęcanie rodziców do współdziałania ze szkołą w zakresie spraw opiekuńczo-wychowawczych we wszystkich możliwych formach organizacyjnych.
• Stworzenie rodzicom dogodnych terminów spotkań dla systematycznych kontaktów z poszczególnymi nauczycielami. Stała forma spotkań z rodzicami w ustalonych godzinach oraz w każdej chwili, gdy sprawa tego wymaga ze strony szkoły lub domu rodzinnego.       Z rodzicami uczniów konieczna jest nauczycielska współpraca dla dobra ich dzieci, dla dobrego wychowania i kształcenia. Większość rodziców zachowuje bierną postawę wobec współpracy ze szkołą, a wielu przychodzi do szkoły z niechęcią i lękiem. Są rodzice, którzy bardzo chętnie i na każdym kroku wspierają działania szkoły. Są też rodzice, którzy wykazują wobec szkoły postawę wyłącznie roszczeniową. Aby pozyskać współpracę wszystkich rodziców, wychowawcy klas oraz dyrektor szkoły muszą w swoich działaniach wykazać wiele cierpliwości i umiejętności przekonania każdego rodzica, jak ważna jest jego rola w procesie wychowania dziecka we współpracy ze szkołą.
  
       W swojej pracy wychowawczej nauczyciele wspierają zadania wychowawcze rodziców tak, aby umożliwiać uczniom przejmowanie odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy. Nauczyciele oferują uczniom pomoc w realizacji specyficznych dla wieku, wymienionych niżej zadań:
  1. tworzenie w szkole środowiska sprzyjającego wszechstronnemu rozwojowi osobowemu w wymiarze fizycznym (w tym zdrowotnym), psychicznym, intelektualnym, moralnym i duchowym, a także rozwojowi społecznemu uczniów,
  2. rozwijanie w sobie dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie,
  3. uzyskanie świadomości życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów nauczania, jak i całej edukacji na danym etapie,
  4. dążenie do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, umiejętne godzenie dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialności za siebie z odpowiedzialnością za innych, wolności własnej z wolnością innych,
  5. poszukiwanie, odkrywanie i dążenie na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie,
  6. przygotowywanie się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w państwie, w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego,
  7. przygotowywanie się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości,
  8. kształtowanie w sobie postawy dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów.
        Szkoła, aby mieć szansę na dobre wychowanie ucznia, na jego rozwój i pielęgnowanie wartości ogólnoludzkich, by mieć szansę na autorytet musi znaleźć płaszczyznę porozumienia z rodzicami, musi zdobyć zaufanie rodziców, przezwyciężyć ich niechęć i bierność. Jednak nie mniejszą rolę w wychowaniu i kształceniu odgrywają rodzice. Nauczyciele muszą bardzo dużo zrobić, aby pomóc rodzicom to zrozumieć, pomóc włączyć się w życie szkoły. W kontaktach rodziców ze szkołą stroną aktywniejszą powinien być nauczyciel. Poglądy pedagogiczne rodziców wynikają często z ich mglistych uczniowskich wspomnień. Zadaniem szkoły jest ich przekonanie, że oddają dziecko w ręce profesjonalistów. Dobra szkoła, to szkoła nastawiona na otwarcie się nauczycieli na rodziców, rodziców na szkołę we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania.
  
  Cechy dobrej szkoły:
  1. Informowanie rodziców o ich organizacyjno-prawnych możliwościach wpływu na warunki szkolnej edukacji dzieci.
  2. Dostrzeganie w rodzicach naturalnych sprzymierzeńców w pracy podejmowanej z ich dziećmi.
  3. Docenianie wszelkich przejawów współuczestnictwa rodziców w procesie szkolnej edukacji dzieci.
  4. Umożliwianie rodzicom dokonywania wyborów, współdecydowania o wszelkich sprawach dotyczących dziecka w szkole.
  5. Wzajemne pobudzanie rozwoju i entuzjazmu rodziców i nauczycieli w toku ich współuczestnictwa w procesie edukacji dzieci.
  6. Tendencja do dzielenia odpowiedzialności za kształt tego współuczestnictwa (współodpowiedzialność).
       Współpraca rodziców i szkoły nie zawsze jest właściwie rozumiana i realizowana; między szkołą a rodzicami często się zdarzają różnice w poglądach na wychowanie dzieci, a czasami brakuje po prostu zaufania i chęci współpartnerstwa. Aby uczestnictwo rodziców w życiu szkoły było coraz większe, należy ich włączać w sprawy życia szkoły. Rodzice powinni brać aktywny udział w procesie jej rozwoju. Mogą oni dostrzec takie sprawy, które wymykają się spod kontroli nauczycieli, a które są ważne dla szkoły. Dlatego należy pozwolić rodzicom na wyrażanie ich opinii i oczekiwań wobec szkoły - przeprowadzać ankiety, otwarte rozmowy, tak, aby czuli się potrzebni i docenieni. Należy ich zachęcać do działań na rzecz szkoły.
  
       Każdej szkole powinno zależeć na tym, aby rodzice zechcieli konstruktywnie włączyć się w jej życie. Nauczyciele muszą chcieć (i umieć) nawiązać dobre kontakty z rodzicami swoich uczniów. Dobre wzajemne relacje będą wtedy, gdy działania nauczycieli będą przezroczyste, czytelne dla rodziców, gdy nauczyciele będą często zapraszać rodziców do szkoły, do udziału w różnych imprezach, gdy pomogą zrozumieć rodzicom , co i dlaczego w szkole się dzieje, jakie kompetencje mają nauczyciele, co powinien dać szkole (swojemu dziecku) rodzic, jak ma wspierać własne dziecko w szkolnym bytowaniu i w szkolnym rozwoju.
  
  Literatura:
  1. T.Kotwica: Współdziałanie szkoły ze środowiskiem w realizacji zadań opiekuńczo- wychowawczych, Problemy oświaty na wsi, nr 1/1988.
  2. E.Misiorna, E.Misiarek: Rodzice jako partnerzy, Edukacja i Dialog, nr 4/1995.
  3. M.Mendel: Szkic do portretu dobrej szkoły z rodzicami we wnętrzu, Edukacja i Dialog, nr 4/1995.
  4. E.Misiorna, E.Ziętkiewicz(red): Zintegrowana edukacja w klasach I-III, Poznań 1999, WOM-Pracownia Edukacji Elementarnej.
  5. R. Nowicka: Rola rodziców w rozwoju uzdolnień, Edukacja i Dialog, nr 8/1992.
  6. I.A.Rubczewska: Współpraca nauczycieli z rodzicami, Nowa Szkoła, nr 2/2000.
  Opracowała
  Małgorzata Baran