Opanowanie umiejętności czytania i pisania jest jednym z podstawowych zadań, jakie stawia się przed dzieckiem na początku jego kariery szkolnej. Jest to jednoczesnie zadanie, z którym duża grupa uczniów ma problemy. Przedstawione przez nas zabawy doskonalące sprawności funkcji systemu percepcyjno-motorycznego aktywnych w procesie czytania i pisania mogą pomóc dzieciom i nauczycielom w pokonywaniu trudności, a zarazem uatrakcyjnić ten proces.
Zabawy wspomagające naukę czytania i pisania.
Zabawa jest istotnym czynnikiem rozwoju psychicznego dziecka, formą poznawania rzeczywistości i uczenia się w przyjemnej atmosferze. Uczenie się przez zabawę wyzwala ciekawość i zainteresowanie, wzbudza motywację do wykonywanych zadań szkolnych i wpływa na rozwijanie twórczych postaw poznawczych dzieci. Zabawowe formy uczenia się przyczyniają się do doskonalenia koncentracji uwagi, pamięci spostrzeżeniowo-wzrokowej i słuchowej. Aktywność dziecka poprzez zabawę jest bardzo pomocna w rozwijaniu zdolności dostrzegania znaczących elementów obserwowanych zdarzeń, wskazywaniu zależności i związków przyczynowo-skutkowych. Zabawy ułatwiają wytwarzanie pozytywnej motywacji, przy której uczeń chętnie podejmuje się wykonania zadania, ponieważ czerpie z tego satysfakcję.
Z tych względów metody zabawowe są szczególnie przydatne w pracy dydaktycznej prowadzonej z całą klasą , jak również podczas zajęć w mniejszych grupach i zajęć indywidualnych. Pomagają odreagować stresy i niepowodzenia szkolne i pozaszkolne. Pozwalają dziecku również zwiększyć poczucie własnej wartości, przeżyć sukces, uwierzyć w siebie.
Zabawy dydaktyczne stanowią ważny środek wpływający na ukształtowanie odpowiednich postaw wobec nauki, przyczyniając się do minimalizowania trudności i niepowodzeń szkolnych uczniów. Różnorodne zadania i ćwiczenia realizowane w formie zabaw i gier dydaktycznych mogą stać się dla dzieci źródłem sukcesów i pożądanych wyników. Tym wynikiem, który dziecko chce osiągnąć może być rozwiązanie rebusu, krzyżówki czy łamigłówki. Od momentu zrozumienia przez dziecko zadania i podjęcia jego realizacji zabawa staje się środkiem aktywizującym sferę poznawczą i społeczno-emocjonalną. Podczas gier i zabaw dzieci przyswajają sobie różne reguły, zapamiętują je i stosują w odpowiednim momencie.
Wśród zabaw i gier stosowanych w kształceniu zintegrowanym można wyróżnić:
- zespołowe zabawy i gry ruchowe z elementami rywalizacji,
- zabawy konstrukcyjne, w których dominują czynności motoryczne,
- zespołowe zabawy tematyczne tj. zabawy w role, dramatyzacje, inscenizacje, konkursy itp.
- zespołowe zabawy i gry dydaktyczne opracowane specjalnie w celach poznawczych np.: loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki, karty logiczne itp.
Opanowanie umiejętności czytania i pisania jest jednym z podstawowych zadań, jakie
stawia się przed dzieckiem na początku jego kariery szkolnej. Jednocześnie jest to zadanie, które dla dużej grupy uczniów stanowi poważny problem. Często zawodzą tradycyjnie stosowane metody nauczania. Dlatego w pełni uzasadnione wydaje się sięganie do metod zabawowych, mających zapewnić większe zaangażowanie dzieci i dających nadzieję szybszego osiągnięcia sukcesu. Mogą być one przydatne zarówno na etapie początkowej nauki czytania i pisania, jak i na etapie doskonalenia tych umiejętności.
PRZYKŁADY ZABAW I GIER STOSOWANYCH NA ETAPIE NAUKI
I DOSKONALENIA UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA
CIĄG RYTMICZNY
Cele:
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu słuchowym
- rozwijanie pamięci słuchowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: kwadraty i prostokąty ( po kilka dla każdego dziecka ), fasolki, kubki
Przebieg:
Nauczyciel wystukuje prosty rytm. Zadaniem dziecka jest zapamiętanie układu i ułożenie z figur geometrycznych odpowiedniego ciągu. Za prawidłowo wykonane zadanie przyznawany jest punkt – fasolka do kubeczka.
Przed przystąpieniem do właściwej zabawy należy wykonać kilka zadań na próbę.
Wygrywa osoba, która zbierze najwięcej fasolek.
INNE DYKTANDO
Cele:
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu słuchowym
- rozwijanie pamięci słuchowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: nagranie magnetofonowe, odpowiadające nagraniu obrazki, fasolki, kubeczki
Przebieg:
Każdy uczestnik zabawy otrzymuje zestaw obrazków, np. kotek, samochód, dziecko, kogut, piesek. Nauczyciel przedstawia dzieciom pojedynczo nagrane odgłosy, np. płaczącego dziecka, piania koguta i pozostałe, które dają przyporządkować się obrazkom. Następuje wspólne ustalenie, jakiemu odgłosowi odpowiada który obrazek.
Nauczyciel przedstawia przygotowane sekwencje dźwięków. Uczniowie wysłuchują, następnie układają obrazki zgodnie z usłyszaną kolejnością. Następuje sprawdzenie poprawności wykonania zadania i przydzielenie punktów. ( fasolek do kubeczków )
Po ustalonej liczbie prób następuje przeliczenie punktów i wyłonienie zwycięzcy.
SADZIMY KWIATKI
Cele:
- rozwijanie słuchu fonemowego w obrębie zaburzonych opozycji ( np. cz: sz )
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu słuchowym wchodzącym w skład mowy ludzkiej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: kwiatki w dwóch kolorach ( po 15 dla każdego dziecka )
Przebieg:
Nauczyciel dzieli dzieci na dwie grupy. Każda z grup otrzymuje kwiatki w innym kolorze. Jedna grupa ma reagować ( odkładać kwiatek ) na sylaby ( słowa ) zawierające głoskę ,,sz”, druga – na sylaby ( słowa ) zawierające głoskę ,,cz”. Nauczyciel wypowiada słowa z ,,sz” lub ,,cz” – dzieci ,,sadzą” kwiatki. W przypadku pomyłki następuje utrata punktu – kwiatka. Zabawa trwa do wyczerpania przygotowanego zestawu słów.
ZAPAMIĘTAJ, GDZIE JESTEM
Cele:
- doskonalenie słuchu fonemowego i fonematycznego
- doskonalenie umiejętności wyróżniania elementów z tła
- rozwijanie pamięci wzrokowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: zestaw obrazków
Przebieg:
Nauczyciel przygotowuje zestaw odwróconych obrazków. Dzieci – podzielone na dwie grupy. Członkowie jednej grupy będą zbierać obrazki, których nazwa zawiera ,,sz”, drugiej - ,,s”. Dziecko odkrywa obrazek, nazywa go. Jeżeli nazwa zawiera określoną głoskę – zabiera obrazek i uzyskuje w ten sposób punkt. Jeżeli nazwa nie zawiera wskazanej głoski obrazek należy odwrócić i zostawić na swoim miejscu. Zwycięża osoba, która po pokreślonej liczbie odsłon zbierze najwięcej kart.
ZGADYWANKA SŁUCHOWA
Cele:
- rozwijanie słuchu fonematycznego
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu słuchowym
- rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: karty z obrazkami dla każdego dziecka
Przebieg:
Nauczyciel wypowiada wyraz z podziałem na głoski, po każdej z wypowiedzianych głosek robi dłuższą przerwę. Zadaniem uczestników zabawy jest wskazanie obrazka, którego nazwę usłyszeli. Jeżeli rozpoznali prawidłowo – karta będzie jednocześnie zdobytym w zabawie punktem. Po ustalonej liczbie kolejek następuje przeliczenie punktów.
MAGICZNE KOŁO
Cele:
- doskonalenie słuchu fonematycznego
- rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: karty z wyrazami, kostka do gry, pionki w różnych kolorach
Przebieg:
Nauczyciel rozkłada w kole przygotowane karty z wyrazami. Obok jednego z wyrazów wszyscy uczestnicy zabawy ustawiają swoje pionki. Następuje ustalenie – ile kolejek rzutów się odbędzie. Uczestnicy po kolei rzucają kostką i przesuwają swój pionek po kartach z wyrazami odpowiednio do liczby wyrzuconych oczek. Po zatrzymaniu się głośno odczytują wyraz. Jeżeli zawiera on określoną wcześniej literę ( np. ,,s” ) – uczestnik zabawy zabiera kartę z wyrazem. Po ustalonej liczbie kolejek następuje przeliczenie kart i wyznaczenie zwycięzcy.
KTO MA WIĘCEJ
Cele:
- rozwijanie słuchu fonematycznego
- doskonalenie umiejętności przeliczania i porównywania liczby głosek
Liczba uczestników: 2
Środki dydaktyczne: karty z obrazkami
Przebieg:
Wszystkie karty rozdaje się między uczestników zabawy. Dzieci układają je w stosie, obrazkiem do dołu. Na podany sygnał odkrywają pierwszą z góry kartę. Każde z nich nazywa to, co przedstawia obrazek, dzieli nazwę na głoski, liczy ile ich jest. Kto ma wyraz z większą liczbą głosek zabiera kartę swoją i przeciwnika. Wygrywa osoba, która zbierze więcej kart.
( Zabawę można przeprowadzić z liczeniem sylab w wyrazach, liczeniem samogłosek lub spółgłosek .)
IDZIEMY DO SKLEPU
Cele:
- rozwijanie słuchu fonematycznego
- doskonalenie spostrzegawczości wzrokowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: zestaw obrazków, zestaw kart z pojedynczymi literami
Przebieg:
Nauczyciel rozkłada obrazki ( nie widać, co przedstawiają ). Dziecko losuje kartę z literą, odczytuje ją. Teraz ma prawo udać się do sklepu na zakupy. Może kupić tylko taki towar, którego nazwa rozpoczyna się wylosowaną głoską. Odkrywa 3 karty, nazywa co przedstawiają. Zabiera tylko te, które mają na początku odpowiednią głoskę, pozostałe – zakrywa z powrotem. Wygrywa osoba, która zbierze najwięcej kart.
( Zabawę można przeprowadzić z zestawem wyrazów ,,do kupowania”. )
DOMINO OBRAZKOWO – WYRAZOWE
Cele:
- doskonalenie słuchu fonematycznego
- rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: zestaw kart: obrazek – wyraz dających ułożyć się w łańcuszek
Przebieg:
Nauczyciel rozdaje między uczestników zabawy karty domina. Dzieci układają je w taki sposób, aby ,,przeciwnicy” ich nie widzieli. Wylosowane dziecko jako pierwsze wykłada jedną ze swoich kart. Następne ma za zadanie dołożyć swoją kartę według zasady: obrazek powinien odpowiadać następującemu po nim wyrazowi i na odwrót. Zwycięża osoba, która jako pierwsza pozbędzie się wszystkich swoich kart.
( Zabawę można przeprowadzić w różnych ,,odmianach”, np. obrazek – obrazek, sylaba – sylaba, wyraz – wyraz, liczba głosek – wyraz, liczba sylab – wyraz )
ZNAJDŹ PARĘ
Cele:
- rozwijanie słuchu fonematycznego
- doskonalenie pamięci wzrokowej i spostrzegawczości
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: zestaw kart z sylabami
Przebieg:
Nauczyciel rozkłada odwrócone karty z zapisanymi sylabami. Pierwszy uczestnik zabawy odkrywa jedną z kart, odczytuje głośno zapisaną sylabę. Następnie odkrywa drugą kartę. Jeżeli z odkrytych sylab daje się ułożyć sensowny wyraz – zabiera obie karty i ma prawo powtórzyć poszukiwania; jeżeli nie – odwraca karty z powrotem. Podobnie postępują pozostałe dzieci. Po odkryciu wszystkich kart następuje przeliczenie zdobytych i podsumowanie zabawy.
( Zabawę można przeprowadzić z dobieraniem par wyrazów lub przy rozłożeniu na dwie grupy – dobieranie obrazek i wyraz. Ciekawym rozwiązaniem jest również przeprowadzenie tych zabaw w wersji ,,Piotruś”. )
KTO UZUPEŁNI
Cele:
- doskonalenie słuchu fonematycznego
- rozwijanie spostrzegawczości i koncentracji uwagi
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: zestaw wyrazów do uzupełnienia, zestaw pojedynczych liter
Przebieg:
Każde dziecko otrzymuje zestaw kart z zapisanymi pojedynczymi literami. Rozkłada je przed sobą. Nauczyciel pokazuje wyraz, w którym brakuje jednej litery. Zadaniem dziecka jest wyszukanie odpowiedniej litery w swoim zestawie, podniesienie jej do góry i odczytanie wyrazu w całości. Po prawidłowym wykonaniu zadania - układa obok siebie odgadnięty wyraz, jest to zarazem punkt zdobyty w zabawie.
Po wyczerpaniu zapasu wyrazów do uzupełnienia wszyscy uczestnicy zabawy przeliczają zdobyte przez siebie punkty.
( Zabawę można przeprowadzić w wersji – dobieranie brakującej sylaby w wyrazie lub brakującego wyrazu w zdaniu. )
NAGRODA ZA DOBRĄ PAMIĘĆ
Cele:
- rozwijanie stałości spostrzegania
- doskonalenie orientacji przestrzennej
- wyrabianie koncentracji na bodźcu wzrokowym
- wdrażanie do samokontroli
Liczba uczestników: 2 – 6
Środki dydaktyczne: duże kwadraty, koła, prostokąty i trójkąty; małe figury dla każdego dziecka, fasolki, kubeczki
Przebieg:
Każde dziecko otrzymuje po 2 figury z każdego rodzaju ( kwadraty, prostokąty, trójkąty i koła ). Nauczyciel przedstawia na tablicy układ tych figur, np. kwadrat, trójkąt i 2 koła.
Zadaniem uczestników zabawy jest zapamiętanie układu i ułożenie go z małych figur. ( Tablica zostaje na czas układania zasłonięta. ) Za prawidłowo wykonane zadanie przyznawane są punkty – fasolki do kubeczków. Błąd popełniony w układaniu kosztuje utratę jednego punktu. Po określonej wcześniej liczbie kolejek następuje wyłonienie zwycięzcy.
CO SIĘ ZMIENIŁO
Cele:
- rozwijanie funkcji stałości spostrzegania oraz rozumienia stosunków przestrzennych
- doskonalenie pamięci wzrokowej
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu wzrokowym
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: 6 – 8 obrazków
Przebieg:
Nauczyciel układa obrazki w jednym szeregu. Dzieci przypatrują się im przez chwilę.
Po zabraniu jednego obrazka uczestnicy zabawy mają powiedzieć, jakiego brakuje.
( Pierwsza część zabawy może przebiegać bez przydzielania punktów. )
W wersji ,,punktowanej” można rozdać dzieciom podobne – małe obrazki, aby mogły przed sobą układać podobne szeregi.
W wersji trudniejszej zabawy można zabierać po więcej niż jednym obrazku, zmieniać ich układy.
NIE NAŚLADUJ MNIE
Cele:
- rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej
- wdrażanie do koncentracji na bodźcu słuchowym
Liczba uczestników: dowolna
Przebieg:
W pierwszej części zabawy jej uczestnicy pokazują dokładnie to, o czym mówi i co wykonuje nauczyciel, np. mówi ,,podłoga” – pokazując na podłogę, ,,sufit” – pokazując na sufit.
Wszyscy jednocześnie wykonują te same ruchy.
Druga część zabawy polega na tym, żeby pokazywać to o czym mówi nauczyciel, nie zwracając uwagi na to, co jednocześnie pokazuje. Np. nauczyciel mówi ,,podłoga”, a pokazuje na okno.
KOLOROWE POLA
Cele:
- rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej
- doskonalenie orientacji w schemacie własnego ciała
Liczba uczestników: 2 – 4
Środki dydaktyczne: plansza z polami w trzech kolorach: czerwonym, zielonym, niebieskim, karty z określeniami do zajmowania pozycji na planszy
Przebieg:
Uczestnicy zabawy przyjmują pozycję na polach zgodnie z wylosowana kartą, np. ,,prawa noga na zielonym, lewa ręka na niebieskim”. Wygrywa osoba, która najdłużej utrzyma się na planszy.
KTO SZYBCIEJ
Cele:
- usprawnianie drobnych ruchów rąk
- doskonalenie szybkiej reakcji na sygnał
- rozwijanie koncentracji
Liczba uczestników: dowolna
Środki dydaktyczne: malutkie przedmioty, np. ziarenka fasoli, kubeczki plastikowe, stoper
Przebieg:
Nauczyciel rozkłada po sali ziarenka fasoli. Każde dziecko otrzymuje kubeczek. Zadaniem uczestników zabawy jest zebranie w określonym czasie jak największej liczby ziarenek.
Fasolki można zbierać tylko jedną ręką, każde ziarenko osobno wrzucamy do kubka. Startujemy na sygnał nauczyciela, po sygnale końcowym należy pracę przerwać.
( Zabawę można przeprowadzić w wersji: wkładanie fasolek do przygotowanych kubeczków, przyklejanie kuleczek z papieru na karcie papieru. )
Literatura:
J. Jastrząb, Usprawnianie funkcji percepcyjno – motorycznych
H. Pętlewska, Przezwyciężanie trudności w uczeniu się
A. Bogdanowicz, Uczeń z dysleksją w szkole
J. Jastrząb, Edukacja terapeutyczna
M. Szurmiak, Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu
H. Skibińska, Praca korekcyjno – kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu i czyta-niu
Opracowanie: Aleksandra Perszutów, Anna Górzyńska
nauczycielki kształcenia zintegrowanego
Zespół Szkół nr 26 w Bydgoszczy
|
