Rok 1999 zapoczątkował nowy etap w rozwoju polskiego szkolnictwa, rozpoczęła się bowiem długo oczekiwana reforma edukacji, która jest przede wszystkim „przebudową struktury systemu szkolnego podporządkowaną celom programowym”. W zakres treści programowych weszła charakterystyka komunikatów medialnych, w tym również multimedialnych.
mgr Iwona Anna Łukwińska
Komputerowe wspomaganie nauczania przyrody w klasach IV-VI szkoły podstawowej z wykorzystaniem programu multimedialnego "EDU- ROM-Strefa P"
I. WSTĘP
"Komputery opanowały świat. I nic się na to nie poradzi. Są na poczcie, w banku, w sklepie, u lekarza, w bibliotece...". W swej ekspansji dotarły także do szkół, a informatyka stała się jednym z obowiązkowych przedmiotów na wszystkich szczeblach edukacji.
Rok 1999 zapoczątkował nowy etap w rozwoju polskiego szkolnictwa, rozpoczęła się bowiem długo oczekiwana reforma edukacji, która jest przede wszystkim "przebudową struktury systemu szkolnego podporządkowaną celom programowym". W zakres treści programowych weszła charakterystyka komunikatów medialnych, w tym również multimedialnych. Uczeń odtąd ma samodzielnie poszukiwać informacji we wszystkich dostępnych źródłach, wśród których nie sposób pominąć tych poza książkowych, jakimi są komputerowe programy multimedialne oraz multimedialne encyklopedie, słowniki czy wreszcie Internet. Właśnie w samodzielnym zdobywaniu potrzebnej wiedzy należy dostrzegać podstawową rolę komputerowych środków multimedialnych. Pod takim niewątpliwie kątem powinien pracować współczesny nauczyciel.
Komputerowe środki multimedialne wspomagające sam proces dydaktyczny, wzbogacają i uatrakcyjniają dotychczas stosowane metody nauczania. Istotnego znaczenia nabiera zwłaszcza wyrabianie umiejętności samodzielnego uczenia się, na co w dziedzinie stosowania komputerów będzie zdany dzisiejszy uczeń, chcący stosować nowoczesne metody w późniejszym życiu i w pracy zawodowej.
Multimedia spełniają w procesie kształcenia trzy zasadnicze funkcje :
- poznawczo –kształcącą
- emocjonalno – motywacyjną
- działaniowo – interakcyjną
Funkcja poznawczo-kształcąca ze swym całym bogactwem różnorodnych informacji przekazywanych w języku obrazów, słów, dźwięków i działań rozszerza pole poznawcze uczących się poprzez udostępnianie im niemalże całej rozległej rzeczywistości, rozwijając jednocześnie ich procesy percepcyjne, intelektualne i wykonawcze. Dzięki nim uczniowie spostrzegają współczesne obiekty, procesy i zjawiska w sposób możliwie wierny, w ich autentycznym otoczeniu, w ruchu, w kolorze, a więc z uwzględnieniem wszelkich właściwości poznawanej rzeczywistości, a także obiekty, rzeczy, procesy, zjawiska odległe w czasie i przestrzeni.
Dzięki funkcji emocjonalno-motywacyjnej człowiek najpełniej poznaje świat, kiedy w ów proces zaangażowana jest cała jego osobowość – wszystkie procesy psychiczne, a więc nie tylko sfera intelektualna, ale i emocjonalno-motywacyjna. Sprawdzono, że multimedia posiadają siłę angażowania całej jednostki, a więc również sfery emocjonalno-motywacyjnej człowieka. Wywołują one bowiem nie tylko określone przeżycia intelektualne, ale również wzruszenia, przeżycia emocjonalno-ekspresyjne, przez co z kolei rozbudzają zaangażowanie, zaciekawienie materiałem nauczania. Dzieje się tak między innymi dlatego, że multimedia mają wiele wspólnego ze sztuką, posiadają bowiem określoną dramaturgię, oddziałują na ludzi całym zespołem środków wyrazowych: pięknem obrazu i słowem, harmonijną kompozycją, bogactwem różnorodnych efektów akustycznych i muzycznych. Między emocjami a motywacją istnieje ścisły związek. Media oddziałując na sferę emocjonalną człowieka, uruchamiają tym samym u niego określone procesy motywacyjne.
Funkcja działaniowo-interaktywna. Współczesne media stosowane w procesie kształcenia są nie tylko źródłem niesamowitego bogactwa informacji i oddziaływania na wszystkie sfery osobowości człowieka, ale również umożliwiają działania motoryczne i komunikowanie się. Owa działaniowa funkcja mediów jest szczególnie ważna w procesie kształcenia umiejętności i sprawności manualnych. Funkcja, która jest szczególnie ważna w procesie nauczania-uczenia się oraz stanowi główną cechę komputera i tworzonych na jego bazie multimediów to interakcyjność. Funkcja ta polega na tym, że media interakcyjne nie tylko przekazują informacje, ale również umożliwiają wzajemne komunikowanie się, wymianę informacji, prowadzenie dialogu, co dotychczas było atrybutem jedynie ludzi, choć na ogół słabo wykorzystywanym w procesie kształcenia. To właśnie dzięki interakcyjności media stają się alternatywnym nauczycielem, gdyż mogą organizować wszystkie niezbędne ogniwa procesu uczenia się: począwszy od postawienia zadania poznawczego a skończywszy na sprawdzeniu osiągnięć uczących się.
O potrzebie prezentowania treści w formie odmiennej niż czytanie, słowo podające nikt już nie dyskutuje. Problemem pozostaje umiejętna selekcja materiału, dostosowanie go do potrzeb odbiorcy. Stosowanie środków medialnych sprzyja doskonaleniu warsztatu pracy zawodowego nauczycieli, pozwala na wzbogacenie metodyki kształcenia, jak również rozwija umiejętność posługiwania się nowymi nośnikami informacji zarówno przez uczniów jak i nauczycieli. Medialne środki dydaktyczne, odpowiednio wykorzystane, tworzą nowy wzorzec procesu dydaktycznego.
Powyższe zagadnienia poruszone zostaną w rozdziale 1 . Ponadto omówione zostaną tu dostępne programy typu encyklopedycznego , pakiety multimedialne i zasoby internetowe wspomagające nauczanie przyrody w klasach IV- VI szkoły podstawowej
Wydawnictwa oświatowe swoje oferty książkowe wzbogacają o propozycje komputerowych programów edukacyjnych. Firmy zajmują się wydawaniem programów komputerowych, mają w swej sprzedaży obok multimedialnych słowników, encyklopedii, atlasów czy kursów językowych, także multimedialne programy oświatowe. Czy w dzisiejszej szkole można je optymalnie wykorzystać? Czy są one tak atrakcyjne, skuteczne i nowatorskie, jak zapewniają producenci? Czy można je traktować jako podstawowy środek dydaktyczny na lekcji? Czy na obecnym etapie komputeryzacji szkół możliwa jest indywidualna praca uczniów, którą niewątpliwie umożliwiają pecety? Jakie ogniwa lekcji przyrody będą się nadawały do pracy z komputerem? Czy wybrane programy komputerowe spełniają oczekiwania nauczyciela przyrody ? Wreszcie, jak wykorzystać je w codziennej pracy nauczyciela. Zasygnalizowane problemy stanowią treść rozdziału 3 i 4.
Analizie i zakresowi przydatności na lekcjach przyrody zostanie poddany program: "EDUROM – Strefa P", wydany przez Young Digital Poland. Zaproponowane w ostatnim rozdziale przykłady wykorzystania omawianego programu są opracowane w oparciu o nowe założenia reformy programowej, głównie pod kątem podniesienia atrakcyjności i efektywności nauczania.
II. Rozdział 1 WSPOMAGANIE KOMPUTEROWE NAUCZANIA PRZYRODY
2.1. Nauczanie i uczenie się przy pomocy komputera
Koniec XX wieku uważa się za początek ery technologii informacyjnej. Ważnym zastosowaniem tej technologii jest posługiwanie się informacją i możliwość komunikowania się ludzi na odległość. Informacje, z których korzystamy i które przekazujemy w trakcie procesu dydaktycznego zgromadzone są w podręcznikach, encyklopediach, książkach, planszach, zbiorach prezentowanych na taśmach dźwiękowych i filmowych oraz w postaci pomocy komputerowych.
Programy edukacyjne przeznaczone są dla szczególnego odbiorcy. Często jest nim dziecko w młodszym wieku szkolnym. Programy dla młodych użytkowników komputera nazywa się Edutainment. To sztucznie powstałe słowo składa się z dwóch angielskich wyrazów: "kształcenie" (education) oraz "rozrywka" ( entertainment) . Chodzi tutaj o naukę poprzez zabawę. Zakres tematyczny programów edukacyjnych obejmuje różnorodne dziedziny nauki: m. in. język polski, matematykę, muzykę, historię, języki obce oraz encyklopedie i leksykony. Treść tych multimedialnych programów edukacyjnych jest kombinacją tekstów wzbogaconych grafiką, efektami dźwiękowymi, animacjami, a nawet krótkimi sekwencjami filmowymi. Często programy edukacyjne nazywa się grami edukacyjnymi. Oprócz gier edukacyjnych poleca się dla dzieci gry strategiczne, symulacyjne, gry z podejmowaniem decyzji.
Młody użytkownik często nie umie jeszcze dobrze czytać i pisać, ma niewielkie umiejętności w posługiwaniu się komputerem, dlatego oprócz poprawności merytorycznej i dydaktycznej programom tym stawiane są również dodatkowe wymagania, do których należą:
- prosty, naturalny i przyjazny sposób komunikacji pomiędzy programem a dzieckiem;
- zrozumiały i natychmiastowy sposób reakcji na wszelkie działania użytkownika;
- praca z myszką, czyli wskazywanie i wybieranie opcji zamiast pisania na klawiaturze;
- łączenie cech dobrej zabawy i wartościowego materiału dydaktycznego;
- uczenie logicznego i twórczego myślenia;
- wykorzystanie wyobrażeń znanych już użytkownikowi;
- uczenie kojarzenia wspólnych cech elementów programu;
- planowanie przyszłych posunięć ucznia;
- wyrabianie poczucia estetyki;
- stworzenie bodźca do rywalizacji pomiędzy programem a uczniem oraz między uczniami;
- stopniowanie trudności zadań wraz z widocznymi postępami ucznia w nauce;
- wynagradzanie dziecka dodatkowo za trafne rozwiązania krótką melodyjką lub ciekawym efektem dźwiękowym;
- wprowadzanie różnorodnych działań, aby nie spowodować znużenia i zniechęcenia dziecka do dalszych działań;
- umożliwienie przerwania i zakończenia pracy w dowolnym miejscu.
Podstawowym kryterium efektywnego zastosowania programu edukacyjnego do wspomagania nauczania w klasach młodszych jest powiązanie go ściśle z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane na lekcji. Czynnikiem następnym są manualne umiejętności ucznia, które wykorzystuje on czynnie w chwili znalezienia właściwego rozwiązania problemu w programie. Te uwarunkowania narzucają w początkowym etapie komputerowego wspomagania nauczania stosowania tylko tych programów, których wykorzystanie jest związane z bardzo prostymi działaniami i które nie wymuszają podjęcia natychmiastowej reakcji ucznia. Głównym narzędziem pracy z programem edukacyjnym jest myszka lub klawisze kursora wraz z klawiszem spacji.
Dla dzieci z klas starszych i młodzieży ze szkół średnich programy edukacyjne nie muszą spełniać tak ostrych kryteriów. Jednak nadal wymaga się od nich zrozumiałych znaków graficznych, niewielkiej liczby ikon i przycisków w interfejsie użytkownika, odpowiednio dobranych barw oraz multimedialności, a nawet hipermedialności. Programy te są zazwyczaj bardzo obszerne i wydawane są na płytach CD - ROM.
Oprogramowanie dydaktyczne, stając się jednym z najważniejszych elementów mediów dydaktycznych, zalicza się do materiałów dydaktycznych. Stąd funkcje tego oprogramowania mogą być rozpatrywane w aspekcie funkcji mediów dydaktycznych. Rozróżnia się następujące funkcje mediów dydaktycznych:
- poznawczą, jako bezpośrednie źródło spostrzeżeń,
- kształcącą, polegającą na umożliwieniu uczniom wnikliwej obserwacji, porównywania, analizowania,
- wychowawczą, poprzez rozwijanie uczuć i woli.
W miejscu funkcji wychowawczej C. Kupisiewicz umieścił funkcję dydaktyczną, gdyż media są źródłem wiadomości i umiejętności, ułatwiają utrwalanie przerobionego materiału, weryfikację hipotez, sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy itp.
Inną klasyfikacją funkcji mediów dydaktycznych są funkcje związane z nauczaniem programowanym, w którym rozróżnia się:
- funkcję podającą,
- funkcję kontrolną,
- funkcję korektywną,
- funkcję repetytoryjną.
Podobną, nieco rozszerzoną klasyfikację funkcji, spełnianych przez media dydaktyczne, przedstawił M. Tanaś wyróżniając następujący układ tych funkcji:
- poznawczą,
- emocjonalno - motywacyjną,
- praktyczną,
- utrwalającą,
- przyspieszającą,
- kontrolną
Katalogów układów funkcji spełnianych przez media dydaktyczne, a tym samym przez oprogramowanie dydaktyczne, jest wiele. Program dydaktyczny może spełniać tylko jedną z funkcji, jednak jego wartość wzrasta ze wzrostem ich ilości. Dlatego też ważnym kryterium przy zakupie nowego oprogramowania jest jego wielofunkcyjność.
2. 2. Wartości pedagogiczne komputerowego wspomagania procesu kształcenia.
Wiele szkół unowocześnia swe metody nauczania oraz wprowadza nowe media dydaktyczne, wśród których dominuje komputer wraz z układami multimedialnymi. Programy multimedialne nadają informacjom urozmaiconą formę przez co uczenie staje się bardziej atrakcyjne, zwłaszcza dla pokolenia wychowanego na telewizji. Uczniowie stają się bardziej zaangażowani i aktywni na lekcjach.
Wykorzystując techniki komputerowe w procesie nauczania należy traktować komputer jako jeszcze jeden, nowoczesny środek dydaktyczny, który można wykorzystać jako:
- multimedialny podręcznik;
- środek do prezentacji i ilustracji zjawisk;
- narzędzie do rozwiązywania problemów (zadań);
- narzędzie do wyszukiwania i gromadzenia informacji;
- narzędzie do projektowania;
- narzędzie umożliwiające prowadzenie prac badawczych;
- narzędzie umożliwiające spotkania z ciekawymi ludźmi (rozmowa w czasie rzeczywistym) ;
- automat umożliwiający sprawdzenie wiadomości.
Mikrokomputer jako medium interaktywne pobudza i zachęca do poszukiwań i odkryć. Umożliwia rozwój nowych umiejętności kognitywnych oraz językowych. Działa na uczniów aktywizująco i służy nauczycielom jako środek pobudzający odkrywcze pasje uczniów. Zapewnia użytkownikowi poczucie czynnego udziału w procesie kształcenia oraz kontrolę nad przekazywanymi lub możliwymi do uzyskania danymi bądź informacjami. Wykorzystanie nowych mediów w procesie uczenia się i nauczania pozwala na syntezę wizualną i słuchową. Pozwala promować myślenie twórcze, które zacznie przenikać wszystkie aspekty uczenia się dziecka. Umiejętność pracy z komputerem ćwiczy i rozwija sprawności analizowania, kodowania, abstrahowania i klasyfikowania. Dopomaga w doskonaleniu umiejętności czytania i pisania. Różnorodne aplikacje, bazy danych, praca w Internecie wiążą się z umiejętnościami modelowania i organizowania. Komputer łączy walory edukacyjne słowa pisanego oraz zalety graficzne wideo. Umożliwia dokonywanie zróżnicowanych przekazów informacyjnych przy wykorzystaniu tekstu, grafiki i animacji. Oprogramowanie komputerowe maksymalizuje ilość przekazywanych informacji w formie przystępnej dla ucznia. Komputer stanowi znakomity instrument indywidualizacji procesu kształcenia, charakterystycznego dla współczesnej szkoły.
Zdaniem R. Tadasiewicza [podaję za S. Juszczyk ] wprowadzenie nowoczesnych mediów technicznych do procesu nauczania może zwiększyć stromość wykładniczego narastania parametrów charakteryzujących wiedzę ucznia. Jednak istnieją indywidualne uwarunkowania związane z zakresem i tempem przekazywania wiedzy poszczególnym uczniom, związane z ich indywidualnymi predyspozycjami psychicznymi i intelektualnymi. Zdolność przyswajania i zapamiętywania nowych wiadomości ma określone różne granice u różnych osób. Nieustanny wzrost tempa nauczania może doprowadzić do załamania psychicznego i całkowitego zniechęcenia uczniów. Dlatego komputer powinien przynosić pozytywne wyniki jakościowe. Jeżeli program komputerowy zostanie właściwie skonstruowany i pozwoli na interaktywną pracę z nim uczniowi i nauczycielowi, to można mówić o nowym, jakościowym elemencie programu nauczania. Komputer uzyskuje w tym procesie np. odpowiedzi ucznia na stawiane przez siebie pytania testowe oraz przekazuje podpowiedzi i sugestie nauczycielowi, a wreszcie sporządza raport o osiągnięciach poszczególnych uczniów. Interakcja pomiędzy uczniem a komputerem polega także na tym, że po przekazaniu kolejnych informacji komputer może na bieżąco kontrolować poziom ich przyswajania poprzez krótkie testy i diagnostyczne sprawdziany. Jeżeli poziom przyswojenia treści merytorycznych jest niski, program komputerowy powinien powtórnie zaprezentować te same treści nauczania, ale już w innej formie. Jeżeli uczeń będzie miał trudności ze zrozumieniem prezentowanych treści, to zmianie powinna ulec nie tylko forma prezentacji, ale również zmniejszeniu powinny ulec jej porcje, przy częstszych powtórkach, prostszych i bardziej przejrzystych wyjaśnieniach. Przekaz wiedzy staje się wtedy bardziej zindywidualizowany, stymulując intensywny rozwój ucznia zdolnego i pomagając słabszemu.
Komputer zapewnia uczniowi natychmiastową odpowiedź, nie pesząc dziecka, jeśli popełniło błąd. Pozytywna reakcja komputera przysparza uczniowi mnóstwo radości, którą dzieli się ze swymi kolegami. Sprzyja kształtowaniu się pozytywnych postaw wobec zdobywania wiedzy i poprawia samoocenę ucznia. Może spowodować istotne zmiany wzorów nauczania oraz interakcji w klasie szkolnej. Podczas pracy z komputerem uczniowie rozmawiają ze sobą, wzajemnie zadają sobie pytania i udzielają na nie odpowiedzi, głośno komentują swe osiągnięcia. Najpożyteczniejszym przykładem interakcji zachodzących w związku z zastosowaniem komputerów w szkole jest aktywny udział dzieci w nauczaniu kolegów. Bywa, że nowa technika przedstawiana jest kilku zapaleńcom komputerowym, a po kilku tygodniach posługuje się nią cała klasa - wiedza upowszechniana jest poprzez interakcje uczniowskie.
Wykorzystując komputer w nauczaniu, dzieci uczą się formułowania problemu i analizowania możliwości uzyskania jego optymalnego rozwiązania. Wypracowane przez dzieci konkluzje wyrabiają u nich nawyki myślenia twórczego i pojęciowego. Zatem realizowany jest cel procesu nauczania i uczenia się poprzez przyswajanie wiadomości, umiejętności i wartości oraz monitorowany jest proces dydaktyczno - wychowawczy.
Poprzez korzystanie ze sprzętu informatycznego wyrabiany jest nawyk do skoncentrowania się i dobrego zorganizowania swej pracy. Opanowanie określonych umiejętności w pracy z komputerem, takich jak znajomość klawiatury i sposobu użycia określonych klawiszy, uruchomienie programu i praca z nim stanowi ważny element kultury informatycznej, którą dzieci powinny wzbogacać na dalszych etapach kształcenia.
Zastosowanie dydaktycznych gier komputerowych wprowadza element współzawodnictwa, silnie aktywizuje, zachęca ucznia do rywalizacji z samym komputerem. Ponieważ większość gier bawiąc jednocześnie uczy, diagnozuje lub służy terapii, warte są polecenia na lekcjach począwszy od klas początkowych
2. 3. Zagrożenia pedagogiczne
Komputery stały się potężnym "przedłużeniem" ludzkiego umysłu. Uwalniają nas od prac nudnych i żmudnych, ale jednocześnie odpowiedzialnych. Umożliwiają gromadzenie, przetwarzanie i generowanie informacji oraz dostęp do ogromnej ilości danych. Rozwiązują w krótkim czasie problemy i zadania. Jednocześnie pojawiają się nowe problemy - szybkość i sprawność stały się normą, przetwarzanie danych zastępuje ludzką symbolizację, zwiększa się izolacja jednostki. Rodzą się obawy, że zerwaniu może ulec związek między informacją, a celem człowieka. W konsekwencji sprzyjać to będzie rozwojowi kultury technopolu. Oznacza to, że kultury mogą cierpieć z powodu zatoru informacyjnego, z powodu informacji pozbawionej znaczenia i mechanizmów kontroli.
Powyższe problemy dotyczą dzieci i młodzież szkolną poruszających się po świecie rzeczywistości wirtualnej wykreowanej przez komputer. Zuboża to czasami kontakty młodego człowieka ze społecznością i jest w sprzeczności z zasadą harmonijnego rozwoju osobowości, co w konsekwencji może doprowadzić do jej wypaczenia, może stać się także źródłem lęków, nerwic i negatywnych postaw. W urojonej rzeczywistości wirtualnej ogrom ludzkich uczuć, doznań i myśli jest niczym wobec królestwa niedającej się obalić logiki. Obrazy i skojarzenia nie mają większego znaczenia; tradycyjne wartości przyjmowane są czasami z dezaprobatą. Rezultatem jest zniekształcony wizerunek świata.
Kluczowym problemem tworzonego systemu edukacji powinno być zhumanizowanie procesu kształcenia, pełnego nowoczesnych technik. Powszechność dostępu do nowych znaczeń informacji oraz możliwość nadawania innego sensu uznanym wartościom, będzie wymagać od systemu edukacji działań umacniających humanistyczne ideały.
2. 4. Programy komputerowe i zasoby internetowe wspomagające nauczanie przyrody w klasach IV-VI szkoły podstawowej
Wykorzystaniu komputerów w nauczaniu przyrody sprzyja fakt, że na rynku pojawia się coraz więcej programów użytkowych oraz dydaktycznych programów multimedialnych.
Programy multimedialne
Obecnie dostępne programy można podzielić na dwie grupy:
- programy typu encyklopedycznego, których zadaniem jest dostarczenie czytelnikowi jak najwięcej informacji w formie tekstowej, dźwiękowej oraz w formie obrazu statycznego i dynamicznego
- pakiety multimedialne, które oprócz funkcji encyklopedycznej posiadają możliwość generowania dla uczniów różnych problemów do rozwiązania.
Encyklopedie:
Ptaki Polski; Encyklopedia człowieka; Encyklopedia wszechświata; Encyklopedia szkolna, Biologia; Encyklopedia Omnia 2001; Encyklopedia przyrody; Szkolny atlas Polski; Encyklopedia PWN;
Pakiety multimedialne:
Jak to działa; Poznaj świat (Materiały i substancje, Siły i energia, Przyroda i my) oraz omówiony szerzej w następnych rozdziałach niniejszej pracy pakiet EDUROM Strefa P.
Zasoby internetowe
W Internecie można znaleźć informacje na wiele różnych tematów, które są stale aktualizowane. Nauczyciele wymieniają swoje uwagi, propozycje oraz doświadczenia. Zamieszczane są przykłady konspektów, rozkładów materiału, programy autorskie, ogłoszenia MEN, propozycje wydawnictw edukacyjnych
- www.wsip.com.pl – Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne przygotowały obudowę internetową dla swoich podręczników, animacje i interakcje w postaci prezentacji dla uczniów, materiały do wykorzystania przez nauczycieli( konspekty, sprawdziany)
- www.mawi.pl – serwer oświatowy Mawi zawiera szereg publikacji zamieszczonych przez nauczycieli, ogłoszeń i informacji dotyczących edukacji.
- www.men.waw.pl- -znajdujemy tu m.in. listę podręczników, programów dopuszczonych do użytku szkolnego przez MEN, zbiory opracowań dotyczących nauczania, aktualne zarządzenia dotyczące oświaty.
- encyklopedia.wp.pl – bardzo dobry serwis encyklopedyczny, który powstał we współpracy z PWN
- wiem.onet.pl, encyklopedia.interia.pl, em.pwn.pl – encyklopedie internetowe, łatwe w obsłudze nawet dla początkujących.
- www.ptm.edu.pl – serwis, który pomoże wybrać środek dydaktyczny zalecany przez MEN.
- www.profesor.pl/dla naucz. - znajdziemy tam artykuły przeznaczone dla nauczycieli i przydatne adresy www.
- http://katalog.onet.pl/specjalne/nauczyciele/materiałydydaktyczne - stworzone przez nauczycieli, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami.
- www.eduseek.pl – na stronie głównej znajdziemy kolekcję odnośników, prowadzących do ciekawych materiałów np. forum materiałów edukacyjnych.
- www.interklasa.pl – portal zawierający scenariusze lekcji z różnych przedmiotów.
- www. Literka.pl –portal z ciekawymi artykułami pomocnymi w codziennej pracy nauczyciela
- http://republika.pl/edukacja - bardzo bogaty portal w scenariusze zajęć i artykuły z różnych dziedzin.
III. Rozdział 2 CHARAKTERYSTYKA I OCENA PROGRAMU "EDU-ROM- STREFA P"
3. 1. Ogólna charakterystyka programu
EDU ROM - pierwsza na świecie seria multimedialnych podręczników do szkoły podstawowej i gimnazjum. W każdym z nich znajdują się filmy wideo, trójwymiarowe prezentacje oraz specyficzne programy narzędziowe, które pozwalają natychmiast dotrzeć do najważniejszych informacji. Systematyczne rozwiązywanie umieszczonych po każdej lekcji i po każdym rozdziale testów stanowi doskonały sposób utrwalania nowych wiadomości. Niekonwencjonalny sposób prezentacji treści, doskonałe zdjęcia, trójwymiarowe animacje, filmy wideo oraz setki interaktywnych ćwiczeń to cechy charakterystyczne wszystkich EDUROMÓW .
Program eduROM Przyroda został wpisany na listę środków dydaktycznych zalecanych przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu pod numerem: 1235/2001, 1265/2001 i 1328/2001.
Materiał dydaktyczny zawarty na EDUROMACH obejmuje najważniejsze zagadnienia zawarte w rozszerzonej podstawie programowej nauczania przyrody odpowiadające co najmniej 100 godzinom efektywnej nauki. Pakiet składa się z trzech części tj.: Strefa P4 (dla klasy 4) Strefa P5 (klasa 5) i Strefa P6 (Klasa 6) . Każda z nich podzielona jest na 6 rozdziałów .
W części pierwszej są :
- krajobraz najbliższej okolicy ( krajobraz, plan i kierunki w terenie, widomy ruch Słońca, rośliny uprawne , zmiany w krajobrazie);
- powietrze ( ciało fizyczne, substancja, zjawisko, właściwości trzech stanów skupienia , budowa substancji, skład chemiczny powietrza, parowanie i ulatnianie , pogoda, pomiar temperatury i ciśnienia powietrza, zanieczyszczenia powietrza , zwierzęta latające) ;
- woda na Ziemi (roztwory wodne, zawiesiny, opady i osady atmosferyczne, wody powierzchniowe, rośliny wodne, przystosowanie ryb i płazów do życia w wodzie, ssaki wodne, zanieczyszczenia wód) ;
- skały, minerały i gleby (powstawanie ciał stałych, minerały i skały, gleby- ich powstawanie i niszczenie) ;
- fauna i flora (cechy organizmów żywych, grupowanie organizmów, cechy roślin nasiennych, kręgowce lądowe) ;
- człowiek i środowisko (tradycje kulturowe, uczeń i jego rodzina, rozwój osobniczy człowieka, zdrowy styl życia, parki narodowe i obszary chronione, oszczędzanie surowców i energii w życiu codziennym).
Część P 5 składa się z następujących rozdziałów :
- krajobrazy Polski (położenie Polski, krajobrazy naturalne i kulturowe, mapa, rzeźba powierzchni) ;
- atmosfera i klimat (właściwości fizyczne gazów, znaczenie tleny w procesie spalania i oddychania, obserwacje i prognoza pogody, cechy klimatu Polski, regiony klimatyczne Polski, owady i ptaki, zanieczyszczenie powietrza) ;
- wody (rzeki i jeziora Polski, wody podziemne, bagna, środowisko Bałtyku, czystość wód w Polsce) ;
- skały i gleby (rodzaje skał, bogactwa mineralne i ich wykorzystanie, typy gleb, wartości znaczenie gleb, środowisko odpadów i ich wpływ na niszczenie gleb) ;
- rośliny i zwierzęta (zespoły roślinne w Polsce, uprawa roślin, zwierzęta lądowe Polski, komórka, organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe)
- człowiek i środowisko (Polacy jako naród, formy i rodzaje zawodów, ludność Polski, prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka, choroby wywołane przez wirusy, skażenie środowiska, odpady) .
W części przeznaczonej dla klasy 6 odnajdziemy
- krajobraz i rzeźba (Ziemia w Układzie Słonecznym, morskie podróże i odkrycia geograficzne, rzeźba powierzchni Ziemi, krajobrazy) ;
- fizyka atmosfery i klimat (pierwiastki i związki chemiczne, optyka i akustyka, klimat i strefy klimatyczne, zanieczyszczenia powietrz, producenci i konsumenci tlenu) ;
- woda w świecie(obieg wody w przyrodzie, morza i oceany, rzeki, jeziora i sztuczne zbiorniki, lodowce i lądolody) ;
- gleba i skały (elektryczność i magnetyzm, korozja metali, surowce mineralne, klasyfikacja gleb na Ziemi) ;
- zoo i fitogeografia (rośliny uprawne na Ziemi, fitogeografia, zoogeografia, klasyfikacja organizmów, w świecie bezkręgowców, pojęcie łańcucha pokarmowego ) ;
- człowiek i jego środowisko (prawa dziecka, zróżnicowanie rasowe, językowe i religijne, ewolucyjny rozwój człowieka, dlaczego chorujemy, eksplozja demograficzna i jej następstwa, parki narodowe na świecie.
Po każdej lekcji i po każdym rozdziale umieszczone zostały ćwiczenia sprawdzające. Ich systematyczne rozwiązywanie stanowi doskonały sposób utrwalania nowych wiadomości.
Wykorzystanie mediów i technologii informacyjnej dogłębnie objaśnia uczniowi wszystko, co dzieje się wokół niego. W każdej części programu znajduje się kilkanaście filmów wideo i trójwymiarowych prezentacji, które mają na celu przybliżenie uczniowi :
- bogaty materiał merytoryczny przedstawiony za pomocą wszystkich dostępnych mediów;
- odpowiednio przygotowane filmy wideo oraz dwu- i trójwymiarowe prezentacje;
- programy narzędziowe ułatwiające naukę przyrody;
- tysiące kolorowych zdjęć, rysunków i ilustracji;
- setki interaktywnych ćwiczeń, nagrań, narracji;
- ciekawostki.
Specjalnie z myślą o nauczycielach i szkolnych pracowniach komputerowych przygotowano sieciową wersję programów EDUROM, zwaną EDULAN. Uwzględnia ona rolę dydaktyczną nauczyciela i oferuje mu szerokie możliwości wpływu na pracę ucznia. Należy do nich:
- sterowanie pracą uczniów ze stanowiska nauczyciela w pracowni szkolnej;
- przejęcie sterowania programem na wszystkich komputerach w pracowni;
- organizowanie pracy grupowej uczniów;
- dokonywanie oceny pracy uczniów;
3. 2. Programy narzędziowe i wymagania sprzętowe
Programy narzędziowe
Szybkiemu zapamiętywaniu prezentowanych wiadomości oraz ich systematyzacji służą charakterystyczne dla przyrody programy narzędziowe, takie jak:
- Galeria gatunków - systematyczny podział organizmów żywych wraz z opisem i ilustracjami;
- Słowniczek - kilkaset terminów z zakresu przyrody wraz z ilustracjami;
- Mapy - kilkaset map zaopatrzonych w indeks, legendę oraz opcję umożliwiającą maksymalne powiększenie każdego fragmentu;
- Zrób to sam - zestaw doświadczeń, które można wykonać samodzielnie w domu;
- Zdjęcia i ilustracje - możliwość obejrzenia każdej ilustracji i każdego zdjęcia w maksymalnym powiększeniu.
Doskonałym sposobem na utrwalanie nowych wiadomości jest systematyczne rozwiązywanie ćwiczeń sprawdzających, umieszczonych po każdej lekcji i po każdym rozdziale. Testy te sprawdzają stopień zrozumienia materiału oraz pozwalają szybko i skutecznie przygotować się do klasówek oraz egzaminów.
Program został wyposażony w aplikacje nie tylko ułatwiające pracę z programem, ale również systematyzujące wiedzę ucznia:
- Zapamiętaj! - wykaz najważniejszych wiadomości, które należy zapamiętać z danej lekcji i z danego przedmiotu
- Notatki - elektroniczny zeszyt umożliwiający tworzenie własnych notatek
- Szukaj - możliwość wyszukiwania interesujących informacji według kategorii i słów kluczowych
- Zakładki - możliwość "zapamiętywania" najważniejszych lub najciekawszych stron w danym przedmiocie
Minimalne wymagania techniczne:
- komputer PC z procesorem Pentium 166 MHz
- system operacyjny Microsoft Windows 95/98/Me, 2000/XP
- Internet Explorer w wersji 5.0 lub lepszy
- 32 MB pamięci operacyjnej
- karta grafiki pracująca z rozdzielczością 800x600 i tysiącami kolorów
- 16-bitowa karta dźwiękowa
- napęd CD-ROM
- mysz
- modem 14400 BPS (w przypadku korzystania z EDUNET)
3. 3. Ocena przydatności programu
Program EDUROM istnieje na rynku już od połowy 2000 roku i mimo znacznego jak na realia postępu informatyzacji upływu czasu cieszy się niesłabnącą popularnością. Firma Young Digital Poland zaś wciąż nie ustaje w promowaniu swego produktu. Ostatnio wersje demonstracyjne ukazały się wraz z "Gazetą Wyborczą" ( luty 2004 r). W ciągu 4 lat swego istnienia produkt zbierał pochlebne recenzje zarówno ze strony środowiska informatycznego , jak też i nauczycielskiego .
Oto kilka przykładowych recenzji prasowych i opinii nauczycielskich :
EDUROM- y to elektroniczne wersje tradycyjnych podręczników przeznaczonych dla uczniów klas 4-6 szkoły podstawowej oraz klas 1-3 gimnazjum. Zawierają nie tylko wiadomości, które można znaleźć w książkach, lecz pozwalają również dobrze wykorzystać możliwości współczesnych komputerów. Dzięki nim nauka nie jest żmudna ani monotonna. Dużą zaletą programów jest możliwość łatwego kontrolowania wyników osiąganych przez ucznia.
Komputer Świat nr 06/02
Jeżeli nie wchodzi Ci do głowy biologia czy przyroda, EDUROM - y stworzono właśnie dla Ciebie! Obejrzysz tutaj niesamowite zdjęcia, trójwymiarowe animacje, filmy wideo z lektorem i mnóstwo ciekawostek z zakresu każdego przedmiotu. Masz do użycia słowniczki, przeglądarki zdjęć i ilustracji, zadania sprawdzające Twoją wiedzę oraz najważniejszy materiał do zapamiętania po każdej lekcji. Kalendarz Filipinki 2001/2002
Seria EDUROM autorstwa Young Digital Poland cieszy się świetną opinią. (...) Pakiet P4, jak sama nazwa wskazuje, przeznaczony jest dla uczniów czwartej klasy szkoły podstawowej. (...) Z pewnością pakiet ten jest świetną kopalnią wiedzy. Będzie też bardzo przydatny do robienia różnego rodzaju referatów. No i najważniejsza rzecz - nauka połączona z zabawą zawsze jest bardziej skuteczna.
Świat Gier Komputerowych, 2001-08-01
Programy YDP nie są kopią tradycyjnych podręczników. Nacisk został tu położony na połączenie tekstu z filmami, zdjęciami, mapami oraz dwu- i trójwymiarowymi animacjami, by jak najatrakcyjniej i najprzystępniej przekazać wymagane treści. Jeśli tylko omawiane zagadnienie - syntezę chemiczną, przekrój biologiczny, zjawisko zaćmienia - można pokazać, jest to prezentowane za pomocą filmów, ilustracji, animacji czy diagramów, często komentowanych przez lektora.
Chip, 2001-02-01
Firma Young Digital Poland S.A. opracowała nowatorski edukacyjny projekt informatyczny. Projekt o nazwie i-Szkoła dotyczy nowoczesnych metod edukacji w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach. Obejmuje nie tylko podręczniki i pomoce szkolne w technologii CD i DVD-ROM, ale też różnorakie przedsięwzięcia internetowe.
Enter, 11/2000
Programy eduROM są bardzo interesującą i udana próbą połączenia nauczania z wykorzystaniem komputera, służąca wykształceniu ludzi lepiej przystosowanych do zmian zachodzących w otaczającym nas świecie (...) Programy eduROM to doskonały kompromis między rutyną i schematyzmem szkoły a koniecznością kształtowania u uczniów twórczej postawy.
Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Płocku
Osobiście posiadam program eduROM – strefa P i bardzo chciałbym, aby moi uczniowie mogli uczyć się przyrody, wykorzystując to narzędzie. Prosta obsługa programu jest tym ważniejsza, że korzystać z niego mają również dzieci, które nie posiadają w domu własnych komputerów, jak również nauczyciele, którzy mniej wprawnie posługują się technologią informacyjną
Roman z Lublina (nauczyciel przyrody w szkole podstawowej)
Niewątpliwie jakość i precyzja graficzna EDUROM - ów, ich ciekawie posegregowana zawartość oraz wykorzystanie najnowocześniejszych technik informatycznych sprawiają, że dziecko może chłonąć wiedzę wszystkimi zmysłami, stając się aktywnym uczestnikiem lekcji, a nie biernym podmiotem, któremu wtłaczana jest wiedza.
IV. Rozdział 3 SCENARIUSZE LEKCJI PRZYRODY W PRACOWNI KOMPUTEROWEJ
4. 1. L E K C J A 1 (klasa IV)
(P 4 dysk 3, lekcja 46)
Temat : Poznajemy parki i rezerwaty przyrody
Cel główny:
- uświadomienie roli parków i rezerwatów przyrody w ratowaniu środowiska naturalnego człowieka
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń wskazuje na mapie położenie parków narodowych
- uczeń wymienia największe parki narodowe
- uczeń określa sposób zachowania się w parkach i rezerwatach
- uczeń przyporządkowuje nazwy parków do ich symboli
- uczeń potrafi wskazać elementy przyrody ożywionej i nieożywionej
Metody pracy:
- praca z mapą
- praca z tekstem
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie do lekcji :
- Jak ratować przyrodę ?
- Dlaczego nie wolno niszczyć zieleni ?
- Dlaczego las należy pozostawić w czystości ?
II. Podanie tematu lekcji .
III. Wprowadzenie :
- Co to jest park narodowy i jakie są jego główne zadania. Uczniowie zapoznają się z definicją i głównym zadaniem parków narodowych , oglądają przykłady osobliwości przyrody ożywionej i nieożywionej (str. 2). Wypełniają część 1 karty pracy.
IV. Prezentacja video osobliwości Ojcowskiego Parku Narodowego (Str.3)
- Uczniowie oglądają prezentację
- Nauczyciel pokazuje park na mapie
- Uczniowie uzupełniają część 2 karty pracy
V. Uczniowie oglądają planer na temat : "Czego nie wolno robić w parku narodowym (str.4), odpowiadają na pytania nauczyciela, wyjaśniają.
VI. Uczniowie zapoznają się ze str. 5- 7 odpowiadają na pytania zawarte w części 3 karty pracy
VII. Uczniowie wykonują ćwiczenie ze str. 8-10 dotyczące :
- Połączenia nazwy z rejonem Polski , Wskazują park na mapie
- Dopasowują nazwy parku do jego opisu
VIII. Podsumowanie wyników lekcji . Zapisanie w zeszytach tablicy "Zapamiętaj" ze str. 10.
IX. Sprawdź, czy umiesz . Uczniowie wykonują ćwiczenie ze str. 11. Analizują i poprawiają błędy porównują swoje wyniki.
Karta pracy
Część 1.
Uzupełnij zdania.
Park narodowy to obszar o powierzchni powyżej ...... hektarów , objęty najwyższą formą ...... Skupia osobliwości przyrody ożywionej i ..........
Uzupełnij tabelkę :
OSOBLIWOŚCI PRZYRODY
OŻYWIONEJ NIEOŻYWIONEJ
1.
2
3
4
1.
2.
3.
4.
Część 2.
Uzupełnij tabelkę krótkim opisem osobliwości Ojcowskiego Parku Narodowego
Nazwa osobliwości
Krótki opis
Zamek Kazimierzowski
Maczuga Herkulesa
Dolina Prądnika
Jaskinia Łokietka
Część 3.
Uzupełnij zdania :
Trzy największe niebezpieczeństwa zagrażające parkom to ......... ...............................
W Polsce mamy ... parki narodowe. Największy z nich to ............. ....................., a najstarszy to ..... ................................
4. 2. L E K C J A 2 (klasa IV)
(P 4 dysk 3, lekcja 48)
Temat : Odpady są wszędzie, czyli w jaki sposób możemy ratować przyrodę?
Cel główny:
- uczniowie dostrzegają własną odpowiedzialność za stan środowiska przyrodniczego
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń wskazuje źródła zanieczyszczeń
- uczeń uzasadnia potrzebę sortowania śmieci
- uczeń określa wpływ różnych stylów życia na stan środowiska naturalnego
- uczeń potrafi wskazać przykłady zachowań , które najmniej szkodzą przyrodzie
Metody pracy:
- pogadanka
- praca z tekstem
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie : Surowce są wokół nas . Wykonanie ćwiczenia polegającego na przeciąganiu zdjęcia produktu do opisu odpowiedniego surowca ( str. 2). Wybór właściwego i niewłaściwego postępowania człowieka (ćwiczenie ze str.3)Zdefiniowanie głównego cele lekcji. Zapisanie tematu w zeszycie przedmiotowym.
II. Segregowanie urządzeń codziennego użytku na te które wymagają energii i te które jej nie potrzebują (str. 4) . Podanie wniosku.
III. Analiza podziału źródeł energii na źródła odnawialne i nieodnawialne.(str. 5).
IV. W jaki sposób możemy oszczędzać energię elektryczną . Uczniowie analizują prezentacje na str. 6-7 , odpowiadają na pytania nauczyciela.
V. Uczniowie oglądają prezentacje video na str. 8. Odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczącą zagrożeń dla środowiska naturalnego człowieka za strony odpadów stałych.
VI. Uczniowie wykonują ćwiczenie z segregowaniem produktów na produkty krótkotrwałego i długotrwałego użytku (str. 9). Wysuwają wnioski.
VII. Uczniowie obserwują prezentacje dotyczące recyklingu szkła, plastiku i papieru ( str. 10 – 12) . Odpowiadają na pytania nauczyciela. Zadają pytania.
VIII. Podsumowanie lekcji . Na podstawie planszy na stronie 13 uczniowie sporządzają pod kierunkiem nauczyciela notatkę do lekcji .
IX. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1- 4 na str. 14 – :"Sprawdź, co potrafisz".
X. Praca domowa : Napisz w jaki sposób dbasz o środowisko przyrodnicze . W jaki sposób o środowisko naturalne powinni dbać dorośli.
4. 3. L E K C J A 3 (klasa V) ( P 4 dysk 1 , lekcja 8-9)
Temat : Trzy stany skupienia ciał .
Cele główne:
- wyodrębnianie i odróżnianie trzech stanów skupienia występujących w przyrodzie
- doskonalenie pracy z komputerem
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń rozróżnia 3 stany skupienia
- uczeń na podstawie obserwacji określa właściwości ciał stałych , cieczy i gazów,
- uczeń podaje przykłady ciał będących w różnych stanach skupienia
- uczeń potrafi określić właściwości dowolnie wybranej substancji
- uczeń potrafi wytłumaczyć, jak zmienić kształt ciała
- uczeń wyjaśnia, czym różnią się od siebie ciała stałe, ciecze i gazy.
Metody pracy:
- pogadanka,
- praca z tekstem
- prezentacja,
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa, grupowa
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie do lekcji :
- pojecie ciała fizycznego i substancji
- przykłady substancji w najbliższym otoczeniu
- objętość i kształt
- uczniowie uzupełniają ćwiczenie 3 str.8 z programu komputerowego dopasowując rozsypankę substancji do odpowiednich ciał fizycznych.
II. Podanie tematu lekcji.
III. Wprowadzenie :
Uczniowie oglądają planszę wstępną lekcja 9 str. 2 wraz z zamieszczoną tam prezentacją video i uzupełniają w grupach 2 – osobowych kartę pracy Nr 1 ( wklejają do zeszytu)
IV. Jak zmienić kształt ciała ? (str. 4) . Uczniowie indywidualnie dopasowują do odpowiednich fotografii określenia trudności zmiany kształtu w parach porównują wyniki
V. Czy ciało można ścisnąć ? (str.5). w grupach dopasowują określenia.
VI. Uczniowie obserwują planszę porównującą substancje o różnej gęstości (str. 7 )słuchają wyjaśnień nauczyciela, uczestniczą w dyskusji.
VII. Uczniowie wypełniają Kartę pracy nr 2. (wklejają ja do zeszytu).
VIII. Porównanie właściwości ciał stałych, cieczy i gazów na str. 9
IX. Podsumowanie wyników lekcji . Zapisanie w zeszytach tablicy "Zapamiętaj" ze str. 10.
X. Sprawdź, czy umiesz . Uczniowie wykonują ćwiczenie ze str. 11.Analizują i poprawiają błędy
Karta Pracy Nr 1
- Uzupełnij zdanie : Ciała fizyczne mogą być ciałami ......., ciekłymi lub .............. .
- Uzupełnij tabelę podanymi poniżej określeniami :
- Kształt nieokreślony, przyjmują kształt zbionika i wypełniają jego dolną część
- Objętość określona
- Kształt określony
- Objętość nieokreślona, zależy od objętości zbiornika
- Kształt nieokreślony, przyjmują kształt zbiornika i wypełniają go równomiernie
Ciała stałe
Ciecze
Gazy
Karta Pracy Nr 2
Połącz w pary
Gazy Gęstość duża ale zwykle mniejsza niż gęstość ciał stałych
Ciała stałe Gęstość bardzo duża
Ciecze Gęstość duża
4. 4. L E K C J A 4 (klasa V) ( P 5 dysk 3 , lekcja 39 )
Temat : Poznajemy porosty.
Cele główne:
- występowanie i znaczenie porostów
- wyjaśnienie zjawiska symbiozy
- doskonalenie pracy z komputerem
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń nazywa organizmy tworzące porost
- uczeń opisuje budowę plechy porostu,
- uczeń wymienia miejsca występowania porostów,
- uczeń rozpoznaje formy skorupiaste, liściaste i krzaczkowate,
- uczeń udowadnia, że porosty to rośliny pionierskie
- uczeń jest świadom konieczności ochrony środowiska dla zachowania bogactwa gatunków.
Metody pracy:
- pogadanka,
- praca z tekstem
- obserwacja,
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa.
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez lekturę strony tytułowej (str. 1), oraz obejrzenie prezentacji video na temat morfologii porostów (str. 2 ) . Pogadanka na temat miejsc występowania porostów.
II. Sformułowanie tematu lekcji.
III. Nauczyciel wyjaśnia na czym polega symbioza glonów i grzybów
IV. Uczniowie oglądają zdjęcia i opisy porostów oraz miejsc ich występowania str. 3 .
- Misecznicy murowej
- Chrobotka reniferowego
- Płucnicy islandzkiej
- Granicznika płucnika
- Płucnicy kędzierzawej
Odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące opisu oglądanych porostów.
V. Uczniowie oglądają stronę 4 z prezentacją video dotyczącą sposobu rozmnażania się porostów pod hasłem "Dzieci porostów to urwistki lub wyrostki".
VI. Uczniowie redagują pod kierunkiem nauczyciela notatkę dotyczacą porostów na podstawie strony 6.
VII. Uczniowie uzupełniają kartę pracy.
VIII. Sprawdz, czy potrafisz ? Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia sprawdzające 1 – 6 na str. 7 – 12 .
IX. Nauczyciel ocenia uzyskane przez uczniów wyniki.
X. Praca domowa : Zadanie dla chętnych .
- Dokonaj obserwacji porostów na drzewie blisko lasu
- Dokonaj obserwacji porostów na drzewie przy ruchliwej szosie
- Posłuż się skalą porostową z podręcznika . Wyciągnij wnioski i zapisz je.
4. 5. L E K C J A 5 (klasa VI) ( P 6 dysk 1 , lekcja 1 )
Temat : Ziemia i jej miejsce w Układzie Słonecznym .
Cele główne:
- opis Układu Słonecznego
- doskonalenie pracy z komputerem
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń wymienia planety Układu Słonecznego,
- uczeń podaje różnice pomiędzy planetami a gwiazdami,
- uczeń opisuje warunki umożliwiające życie na Ziemi,
- uczeń porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej do najdalszej,
- uczeń wyjaśnia dlaczego Księżyc nie ma atmosfery,
- uczeń rozwija wyobraźnię przestrzenną.
Metody pracy:
- pogadanka,
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez obejrzenie prezentacji video na temat powstania Wszechświata. ( str. 2 ).
II. Podanie tematu lekcji.
III. Opis Układu Słonecznego ( str. 4 ) :
- nazwy planet
- opis planet, zbliżenia planet
- warunki termiczne na poszczególnych planetach
- ruchy planet, ich okresy obiegu dookoła Słońca.
IV. Księżyc jako naturalny satelita Ziemi. Nauczyciel wyjaśnia, dlaczego Księżyc nie ma atmosfery.
V. Uczniowie w parach redagują notatki na podstawie str. 7 – Zapamiętaj.
VI. Podsumowanie lekcji. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia na str. 8 – 11 dotyczące :
- Liczby planet w Układzie Słonecznym,
- Dokonania Mikołaja Kopernika,
- Podziału planet na zewnętrzne i wewnętrzne,
- Porządkowania planet Układu Słonecznego od najbliższej do najdalszej od Słońca.
VII. Ocena uczniów.
VIII. Podanie pracy domowej . Napisz krótkie opowiadanie na temat : " Jest rok 2054. Jak wygląda życie ludzi na Ziemi ?"
4. 6. L E K C J A 6 (klasa VI) ( P 6 dysk 1 , lekcja 9 )
Temat : Klimat i strefy klimatyczne .
Cele główne:
- strefy klimatyczne Ziemi i ich charakterystyka
- doskonalenie pracy z komputerem
Cele szczegółowe (operacyjne):
- uczeń wymienia podstawowe elementy klimatu,
- uczeń odczytuje dane z wykresów,
- uczeń podaje kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy klimatyczne,
- uczeń pokazuje rozmieszczenie stref,
- uczeń opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy,
- uczeń opisuje krajobraz wybranej strefy.
Metody pracy:
- pogadanka,
- praca z komputerem
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa.
Przebieg lekcji :
I. Wprowadzenie do tematu lekcji . Uczniowie oglądają klip video dotyczący obserwacji pogody w stacjach meteorologicznych . zapoznają się ze sposobami obserwacji oraz przyrządami pomiarowymi. ( str. 2 ). Nauczyciel podkreśla, że na podstawie wieloletnich obserwacji meteorologicznych oblicza się wartości średnie, które pozwalają później scharakteryzować klimat danej miejscowości.
II. Uczniowie analizują informacje podane w prezentacji na str. 3 , uzupełnią na kartach pracy zadania dotyczące :
- definicji klimatu (zad.1),
- strefowości klimatu
- czynników zakłócających strefowość klimatu (zad. 2).
III. Film video (str. 3) – od czego zależy klimat ? .
IV. Uczniowie uzupełniają zadanie 3 na karcie pracy.
V. Analiza map stref klimatycznych : Azji, Europy, Afryki , Australii.
VI. Analiza stref klimatycznych Świata. Uczniowie zapoznają się z podstawowym podziałem klimatów. Zapoznają się z opisami i zdjęciami z poszczególnych stref. Wypełniają zadanie 4 z karty pracy.
VII. Nauczyciel sprawdza wypełnione przez uczniów karty pracy. Uczniowie wklejają karty do zeszytów przedmiotowych.
VIII. Podsumowanie zajęć. Sprawdź, czy potrafisz ? Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia sprawdzające 1 – 3 na str. 6 – 10 a następnie kontrolują poprawność ich wykonania .
Karta Pracy
Zadanie 1.
Podaj krótką definicję klimatu :
.........................................................................
Zadanie 2
Wymień 3 czynniki zakłócające strefowość klimatu ;
- ................................................
- .................................................
- .................................................
Zadanie 3
Napisz od czego zależy klimat .
.....................................................
Zadanie 4
Wybierz i opisz jedna ze stref klimatycznych Świata .
Nazwa strefy : ......................
Opis : ........................................................................................ ........................................................................................
V. ZAKOŃCZENIE
Praca nauczyciela zarówno zarówno w domu jak i w szkole wymaga korzystania z różnych środków dydaktycznych nazywanych coraz częściej, również w literaturze mediami. Rzeczywistość w której funkcjonuje współczesna polska szkoła, podlega ciągłym, dynamicznym i wielokierunkowym zmianom. Niestety, reforma strukturalna nie rozwiąże wszystkich problemów. Stała się ona wyzwaniem przede wszystkim dla nauczycieli.
W podstawie programowej kształcenia ogólnego podkreślona jest konieczność organizowania zajęć w ramach wszystkich przedmiotów nauczania w taki sposób, aby uczniowie mogli zdobywać wiedzę samodzielnie. Szkoła ma zapewnić uczniom warunki do nabywania takich umiejętności jak poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystanie informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną.
Przedstawione w niniejszej pracy zagadnienia oraz przykładowe scenariusze lekcji związane z wykorzystaniem programów multimedialnych są przykładem na kształtowanie u uczniów wspomnianych powyżej umiejętności. Oczywiście takich możliwości jest więcej, wszystko zależy od tego, jakimi pomocami i umiejętnościami dysponuje uczący nauczyciel.
Scenariusze zostały skonstruowane tak, aby mogli z nich korzystać nauczyciele, którzy nie są przygotowani do pracy z komputerami, a ich szkoły dysponują takim sprzętem. Program multimedialny jest w nich tylko jedną z wielu pomocy dydaktycznych wykorzystywanych tradycyjnie.
Realizacja lekcji w taki sposób powoduje, że stają się one ciekawsze i bardziej atrakcyjne dla uczniów. Mogą spowodować zainteresowanie przedmiotem lub rozwój zainteresowań. Korzystanie z programu multimedialnego dostosowane jest do tempa pracy dziecka. Wiadomości połączone z obrazami wpływają na lepsze zrozumienie zagadnień i ich łatwiejsze zapamiętywanie.
VI. LITERATURA
- Dębek Piotr, O Księdze bez Księgi, W: CHIP, nr 3/2000.
- Gajda J.: Edukacja bez granic. O środkach masowego przekazu, Lublin 1992.
- Gregorczyk G.: Programy edukacyjne dla nauczania początkowego. "Komputer w szkole" 1995.
- Izdebska J.: Rodzina dziecko telewizja. Szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji, Wyd. Trans Humana, Białystok 1996.
- Juszczyk S. : Metodyka nauczania informatyki w szkole, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001.
- Juszczyk S. :, Podstawy informatyki dla pedagogów, Kraków 1999.
- Jagielski M. : Zrozumieć i polubić komputer, Warszawa 1999.
- Kowalska D.: Strona przeznaczona dla nauczycieli, http://d.kowalska.prv.pl
- Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1994.
- Maran R. : Ilustrowany przewodnik po komputerze i Internecie
- Ministerstwo Edukacji Narodowej o reformie programowej. Biblioteczka reformy 8 . II etap edukacyjny, Warszawa 1999.
- Ministerstwo Edukacji Narodowej o nauczaniu przyrody. Biblioteczka reformy 14 Warszawa 1999.
- Program nauczania przyrody w klasach IV-VI szkoły podstawowej Nr DKW-4014-165/99. Wyd. Wydawnictwa Nowa Era, Warszawa1999.
