Współczesne tendencje w koncepcji kształcenia, idą w kierunku traktowania wychowania przedszkolnego jako pierwszego szczebla nauczania i wychowania. Stąd też, elementarna nauka czytania i przygotowanie do pisania jest jednym z priorytetowych zadań przedszkola. Nie ma wątpliwości, że czytanie i pisanie można by nazwać sztuką słowa, której zdobywanie jest bardzo trudne i długotrwałe. Rolą nauczyciela jest poszukiwanie takich metod i rozwiązań metodycznych, które będą zarówno skuteczne, jak i atrakcyjne dla dziecka. Według mnie taką ciekawą i niezwykle inspirującą metodą są ćwiczenia grafomotoryczne opracowane przez Martę Bogdanowicz. Służą one osiągnięciu przez dziecko gotowości do nauki pisania oraz korygowania nieprawidłowej techniki rysowania i pisania. Wobec dzieci przedszkolnych spełniają one rolę usprawniającą i stymulującą, gdyż wpływają na rozwój motoryki rąk i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Celem ćwiczeń grafomotorycznych jest zapobieganie wszelkim trudnościom, związanych z rysowaniem i pisaniem, jak też ich pokonywanie oraz zachęcanie dzieci niechętnie rysujących do podejmowania aktywności plastycznej.
Ćwiczenia grafomotoryczne to zestaw wzorów, które stanowią zadania o narastającym stopniu trudności. Są to proste wzory do kalkowania (8 szlaczków i 16 rysunków figuralnych), wzory złożone do kalkowania (22 rysunki) oraz wzory do kopiowania (30 wzorów). Do pracy z rysunkami potrzebna jest jeszcze foliowa "koszulka" lub kalka techniczna, mazak lub miękki ołówek. Zabawę w rysowanie rozpoczynamy od zapoznania dziecka ze wzorem. Zachęcamy je, aby opowiedziało co widzi na rysunku, nazwało poszczególne figury, rozpoznało i nazwało elementy figur, określiło ich położenie w przestrzeni. Wyjaśniamy dziecku, że zasadą ćwiczenia jest rysowanie po linii jednym ruchem ciągłym, bez odrywania ręki od rysunku. Prosimy, by pokazało miejsce, w którym rozpocznie i zakończy rysowanie. Przed przystąpieniem do rysowania polecamy również, aby dziecko prześledziło "drogę ruchu" wodząc palcem po linii. Kopiowanie rysunku to zadania "krok wyżej" w stawianiu dziecku wymagań w zakresie czynności grafomotorycznych. Dziecko tylko początkowo rysuje po śladzie, następnie kreśli rysunki samodzielnie na czystej kartce. Wszystkie wzory zgodnie z zaleceniami M. Bogdanowicz dzieci wykonują w czterech różnych pozycjach: w postawie stojącej, rysowanie w płaszczyźnie pionowej, w postawie stojącej, rysowanie w płaszczyźnie poziomej, postawie siedzącej, łokieć uniesiony oraz w postawie siedzącej, przedramię podparte.
W przypadku nieprawidłowego sposobu trzymania narzędzia graficznego podczas rysowania lub gdy dziecko nie potrafi swobodnie kontrolować siły chwytu i nacisku na narzędzie autorka proponuje użycie dwóch typów nasadek: do rysowania i do pisania. Zasadniczym celem bowiem ćwiczeń z użyciem nasadki jest utrwalenie nawyku prawidłowego utrzymania ołówka w czasie rysowania oraz zwolnienie napięcia mięśniowego całej ręki. Dalszą natomiast konsekwencją jest polepszenie poziomu graficznego pisma i rysunku. Podczas prowadzenia ćwiczeń grafomotorycznych, należy jednak pamiętać o podtrzymaniu ich atrakcyjności, bo jest ona warunkiem wytworzenia motywacji dziecka do pracy i pokonywania trudności.
Prezentowane ćwiczenia stosowałam w grupie dzieci sześcioletnich, sukcesywnie podnosiły one poziom ich umiejętności graficznych oraz zwiększały zaangażowanie emocjonalne i twórcze. Początkowo pierwsze wzory - "szlaczki" wykonywały dzieci niechętnie, narysowane linie były "drżące", kanciaste, często obok linii wzoru. Zdarzało się, że przerywały pracę na chwilę, po czym rysowały dalej. Niektóre sześciolatki, wymagały wielokrotnego pokazu lub prowadzenia ręki po wzorze. Wraz z pojawieniem się pierwszych prostych wzorów figularnych, powoli zmieniało się nastawienie dzieci do samych ćwiczeń. Prace ich stawały się coraz dokładniejsze, rysowane linie bardziej odważne, a same dzieci bardziej skupione nad zadaniem. Wzór figularny okazał się bliższym dla sześciolatków znakiem graficznym. Zaobserwowałam samorzutne pojawienie się inwencji twórczej, wyrażającej się w ozdabianiu, dorysowywaniu dodatkowych elementów, wycinaniu i tworzeniu nowych, własnych kompozycji. Powoli można też było zauważyć postępy w umiejętności płynnego kreślenia linii. Dzieci bez trudu zataczały koła, rysowały zygzaki, linie faliste i spirale. Ostatni etap pracy z zeszytem ćwiczeń grafomotorycznych dostarczył sześciolatkom najwięcej autentycznej radości działania. Kopiowanie wzorów przełamało wszelkie opory przez samodzielnym rysowaniem.
Zestaw ćwiczeń grafomotorycznych M.Bogdanowicz okazał się dla mnie wielką pomocą w realizacji przygotowania dzieci do pisania. Często stawał się inspiracją ciekawych zajęć, zabaw, gier dydaktycznych. Pobudzał twórcze myślenie, prowadzące do nowych interesujących rozwiązań metodycznych. Ćwiczenia te pozwalały mi, w sposób najbardziej swobodny, a zarazem żartobliwy wprowadzić dzieci w świat pisma. Wyrażam także nadzieję, że moje doświadczenia z tą metodą zachęcą nauczycieli do sięgania do znanych, sprawdzonych metod, jednak wciąż mało stosowanych w codziennej pracy z dziećmi.
Edyta Cendrowska |
