Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Analiza podręcznika do historii

 

 

Współczesna technika i środki masowego komunikowania stworzyły wiele źródeł informacji wykorzystywanych zarówno w szkole, jak również systemie oświaty. Jest rzeczą oczywistą, że te środki oddziaływają na ucznia wspólnie, ale nie w ten sam sposób i nie z tymi samymi efektami. Zasadnicza różnica leży w podziale zadań, przy czym każdy ze środków nauczania i każde pozaszkolne źródło informacji stanowi jeden z czynników. Wśród nich podręcznikowi przypada rola szczególna.

Podręcznik powinien przekazywać informacje w formie uporządkowanej, systematycznej, stając się dzięki temu swoistym punktem odniesienia dla informacji pochodzących z różnych mediów. Dlatego współczesna dydaktyka uznaje wiodącą rolę podręcznika w systemie wszystkich środków dydaktycznych. Powinien on być obudowany w sposób planowy i celowy zróżnicowanymi środkami dydaktycznymi. Ma również nie tylko wyposażać uczniów w wiedzę, ale także pobudzać ich dociekliwość oraz uczyć samodzielnego stawiania i rozwiązywania problemów. Takim właśnie podręcznikiem do nauczania historii, który spełnia to zadanie, jest w klasie IV szkoły podstawowej praca napisana przez Bogumiłę Szeweluk-Wyrwę i Wiesławę Surdyk-Fertsch pod tytułem "Historia i społeczeństwo. Człowiek i jego cywilizacja". Jest to księga otwarta, pozostawiająca szeroki margines dla wysiłku myślowego ucznia.

Funkcje tego podręcznika związane są z realizacją celów nauczania i uczenia się historii i przedstawiają się w następujący sposób:
- dostarczają uczniom podstawowej wiedzy
- kształtują właściwe poglądy na proces historyczny i prawidłowości rządzące jego rozwojem
- kształtują odpowiednie postawy moralne
- wdrażają uczniów do posługiwania się zdobytą wiedzą
- wdrażają do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów
- wyrabiają umiejętności i nawyki niezbędne do samodzielnej pracy z tekstem
- pomagają w utrwalaniu wiedzy oraz w kontroli i ocenie uzyskanych rezultatów.

W podręczniku dla klasy IV "Historia i społeczeństwo. Człowiek i jego cywilizacja" dominuje tekst autorski wspierany przez fragmenty źródeł, obrazy, mapki, wykresy, schematy, diagramy. Autorki są świadome własnych potencjalnych uprzedzeń i czynią wszystko, aby tekst przygotowany dla uczniów spełniał następujące kryteria:
1. Miał odpowiedni poziom, zależny od wieku i zdolności uczniów.
2. Był obiektywny i naukowy (uwzględniał stan aktualnych badań).
3. Zawierał wystarczająco dużo informacji umożliwiających zrozumienie głównych zagadnień danego okresu oraz tych problemów, które są istotne dla ustalenia, co się wydarzyło.
4. Prezentował różne sposoby podejścia do tematu, który powinien być uwydatniony, aby uczniowie mogli skoncentrować się na niektórych zagadnieniach, inne poznając tylko w ogólnym zarysie (uczniowie skupiają się na podstawowym pytaniu lub zagadnieniu).
5. Uwzględniał wiele źródeł historycznych dostosowanych do wieku (10-11 lat) i zdolności uczniów, co umożliwia im rozwijanie umiejętności badawczych.
6. Zawierał wystarczająco wiele informacji na temat pochodzenia źródeł historycznych, aby uczniowie mogli ocenić ich znaczenie
7. Autorki pozwalają nauczycielom na samodzielny podział tekstów do wykorzystania w klasie bądź w domu.
8. Teksty zawierają wystarczająco wiele informacji historycznych. Zdolniejsi uczniowie mogą je uzupełnić przez samodzielne poszukiwania materiałów pomocniczych.

Tekst podręcznika uzupełniany jest i wzbogacany fragmentami tekstów źródłowych. Czasami fragmenty te są w sposób integralny powiązane z tekstem autorskim, albo występują w postaci aneksów do poszczególnych rozdziałów. Te rozwiązania można traktować jako przygotowywanie uczniów do korzystania z podobnych materiałów znajdujących się poza podręcznikiem. Znajdujące się tu teksty źródłowe o charakterze narracyjnym są tak powiązane z tekstem podstawowym, że nie tylko poszerzają informacje zawarte w podręczniku, ale także nadają im swoisty koloryt, przez operowanie językiem omawianej epoki. Natomiast teksty źródłowe o charakterze normatywnym służą jako materiał przeznaczony do analizy przez uczniów. W w/w podręczniku jest niskie nasycenie tekstu podstawowego fragmentami źródeł pisanych ze względu na wiek oraz możliwości percepcyjne uczniów. Biorąc pod uwagę ograniczoną objętość dość często autorki podręcznika odsyłają młodzież do literatury popularnonaukowej, a nawet pięknej, umieszczając wskazówki bibliograficzne i zachęcając do lektury całego opracowania. Są to działania zmierzające do zainteresowania uczniów lekturą historyczną o różnym charakterze.

Ważną rolę w podręczniku odgrywają umieszczone w nim ilustracje. Przekazują one informacje nie tylko o rzeczywistości historycznej, ale także o tekście autorskim. Pomagają w ukierunkowaniu odbioru treści słownych, ułatwiają rozumienie i strukturalizację tekstu. Służą pomocą w realizacji funkcji kształcących przedmiotu, a tym samym ułatwiają kształtowanie umiejętności korzystania z obrazu jako źródła informacji. W kilku miejscach autorki umieściły całe serie ilustracji, które obrazują procesy historyczne.

W uczeniu się historii ważną rolę spełnia lokalizacja przestrzenna omawianych wydarzeń. Za pomocą mapek umieszczonych w podręczniku uczeń umiejscawia informacje pochodzące nie tylko z tekstu autorskiego. Mapki te są punktem odniesienia w pracy ucznia, który przenosi na nie dane z mapy ściennej, lub też odwrotnie. W w/w podręczniku występują mapki całostronicowe oraz mapki obudowane tekstem. Na lekcjach można je wykorzystywać jako środek uzupełniający informacje zawarte w tekście. Brakuje tu aktualnie funkcjonujących mapek w postaci mapek otwartych oraz bezpośrednio powiązanych z treścią danego rozdziału podręcznika. Dobrze byłoby wyposażyć ten podręcznik wkładkę zawierającą brakujące mapki.

W podręczniku zawarte są również ćwiczenia, zadania i polecenia, które wspierają nauczyciela w pracy nad określoną partią materiału. Mają one na celu: przypomnienie i kojarzenie poznanych wcześniej informacji z problematyką aktualnie przerobioną; powtarzanie i utrwalenie określonej partii materiału; wykonywanie zadań, w których uczniowie mają zastosować zdobyte informacje w nowych sytuacjach poznawczych; łączenie informacji przekazywanych w różnej formie czyli tekstu autorskiego ze źródłowym, z mapą i ilustracją; problemowe ujęcie treści zawartych w różnych partiach podręcznika. Ćwiczenia zawarte w podręczniku "Historia i społeczeństwo. Człowiek i jego cywilizacje" są najczęściej przypomnieniem faktów, pojęć i definicji. Stosunkowo niewiele jest ćwiczeń o charakterze problemowym pobudzających dociekliwość uczniów.

Rolę i miejsce podręcznika w strukturze lekcji określa nauczyciel. Podręcznik można wykorzystywać jako podstawowy środek dydaktyczny, równorzędny z innymi, lub jako uzupełnienie innych środków dydaktycznych. W klasie IV za celowe można uznać ćwiczenia w głośnym czytaniu, a następnie ciche czytanie określonego fragmentu połączone z wyjaśnieniem i opowiadaniem treści. Do podstawowych metod zaliczamy również ćwiczenia wdrażające uczniów do wyodrębnienia najważniejszych informacji zawartych w tekście. Podstawą tej pracy są pytania ukierunkowujące pracę uczniów zadawane przez nauczyciela lub autorki podręcznika. Praca z podręcznikiem ma być punktem wyjścia do dalszych działań angażujących ucznia zarówno intelektualnie, jak również emocjonalnie. W miarę jak uczniowie dorastają i rozwijają swój krytycyzm, powinno się ich zachęcać do krytycznego czytania podręczników i badania ich w ten sam sposób, w jaki analizowaliby inne źródła informacji. Uczniowie mogliby cieszyć się możliwością oceniania zalet i słabości własnych podręczników na podstawie kryteriów wyznaczonych przez przytoczone niżej przykładowe pytania:
- czy książka dostarcza dostatecznie wielu źródeł, by uczniowie mogli rozwijać umiejętności ich badania?
- czy wybór źródeł oddaje różnorodność poglądów?
- czy przedstawione zagadnienia dają możliwość rzeczywistego przeprowadzenia badań i dyskusji?

Wnioski:
1. Powinna istnieć bliższa współpraca między autorami a wydawcami oraz uczonymi, aby w podręcznikach uwzględniano aktualny stan wiedzy.
2. Autorzy podręczników muszą dostarczyć nauczycielom wskazówek na temat podziału materiałów w klasach złożonych z uczniów o zróżnicowanych zdolnościach.
3. Uczniów powinno się zachęcać do krytycznego czytania podręczników i badania ich w sposób, jak w przypadku innych źródeł informacji.
4. Jeśli uczniowie czynnie uczestniczą w zdobywaniu wiedzy na temat przeszłości, powinni mieć możliwość korzystania z wielu książek, a nie być zmuszeni opierać się tylko na jednym tekście.

Literatura:

  • Kojs W., Uwarunkowania dydaktycznych funkcji podręcznika, Warszawa 1975
  • Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1980
  • Majorek Cz., Metodyka nauczania historii w szkole podstawowej, Warszawa 1988
  • Maliński E., Samokształcenie w nauczaniu historii, Jelenia Góra 1985
  • Maternicki J., Majorek Cz., Suchański A., Dydaktyka historii, Warszawa 1993
  • Topolski J., Metodologia historii, Warszawa 1984
  • Małgorzata Tomasik

    Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
    INFORMACJE O PREZENTACJI

    Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
    IP autora: 83.21.195.174
    Data utworzenia: 2008-09-01 22:59:38
    Edycja: Edytuj prezentację.

    HISTORIA PREZENTACJI

    Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:59:38) - Edytuj prezentację.





    Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie