Gotowość szkolna to inaczej stopień rozwoju dziecka niezbędny do podjęcia obowiązków, związanych z rozpoczęciem nauki w szkole.
Wg M. Przetacznikowej (psycholog) "dojrzałość szkolna to zespół tych cech psychofizycznych ukształtowanych w okresie pierwszych 6 lat życia, które umożliwiają dziecku przystosowanie się do nauki w szkole"
Wg W. Okonia "dojrzałość szkolna to inaczej gotowość szkolna, to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy I"
Gotowość szkolna jest pojęciem, pod którym kryje się wiele aspektów życia dziecka. To przede wszystkim gotowość do podjęcia nauki, zainteresowanie nauką i chęć ją podejmowania oraz taki sam poziom rozwoju fizycznego, intelektualnego i społecznego, który pozwoli podołać szkolnym obowiązkom, odnaleźć się w grupie rówieśniczej i osiągnąć sukces w szkole. Gotowość szkolna jest wynikiem dwóch procesów: dojrzewania i uczenia się. I nie tylko, ale zależy od warunków, w jakich żyje dziecko, od jego zdolności, zainteresowań i od tego, czy uczęszczało do przedszkola czy nie.
Wielu rodziców zastanawia się, czy posłać swoje dziecko wcześniej do szkoły, czy wtedy, kiedy skończy 7 lat i zostanie objęte obowiązkiem szkolnym. Dużo wątpliwości mają ci rodzice, których dziecko opanowało już umiejętność czytania i pisania, a poza tym są zainteresowane nauką i chętne do pracy. Lecz musimy uświadomić sobie, że świadomie skracamy dziecku beztroskie dzieciństwo i czas przeznaczony na zabawę zostanie podzielony między prace, a zabawę. Pomocą w podjęciu decyzji może być rozmowa z wychowawcą, a także opinia specjalisty psychologa. Bez taki opinii dziecko niestety nie może pójść do szkoły. Czasem rodzice są pewni, że ich dziecko pójdzie do szkoły, gdyż czyta, pisze, dodaje, odejmuje, chętnie się uczy itd. Nie zawsze zdają sobie sprawę, że nie tylko wiedza się liczy, ale i przy ocenie gotowości szkolnej jest ważna dojrzałość fizyczna, manualno-motoryczna i emocjonalno-społeczna.
O tym, czy dziecko jest prawidłowo rozwinięte pod względem fizycznym decyduje lekarz specjalista. To on ocenia jego stan zdrowia po badaniu (bilans sześciolatka) i dostarcza rodzicom informacji o jego stanie zdrowia. Gdy jest coś niepokojącego wysyła na dalsze badania lub kieruje do innych specjalistów. Ważna jest ogólna sprawność ruchowa, motoryczna, koordynacja, sprawność ruchowa ręki, lateralizacja. Dziecko przygotowane do szkoły prawidłowo trzyma ołówek, posługuje się nożyczkami, chętnie rysuje, maluje, lepi, wycina, wydziera. Ocenia się jego umiejętność posługiwania się przyborami, ale i poziom graficzny jego prac.
Przyszły pierwszoklasista powinien nawiązywać kontakty w dużej grupie, posiadać umiejętność rozwiązywania konfliktów, skupić uwagę na zadaniu, współpracować z innymi dziećmi, rozumieć zasady rywalizacji. Powinien kontrolować emocje i panować nad nimi. O społecznej dojrzałości dziecka świadczy jego stopień samodzielności, a zwłaszcza w czynnościach samoobsługowych: samodzielnie musi się ubrać i rozebrać, wiązać buty, zapiąć guziki, korzystać z toalety. Dziecko gotowe do szkoły jest obowiązkowe, starannie wykonuje zadania, jest systematyczne. Dziecko dojrzałe emocjonalnie cechuje też pewna równowaga psychiczna i umiejętność reagowania adekwatnie do sytuacji. Dziecko dojrzałe emocjonalnie nie wpadnie w panikę czy histerię, gdy np.: nauczyciel je skrytykuje, bądź w skrajnych przypadkach zademonstruje całą gamę agresywnych zachowań. Dzieci niezrównoważone z błahego powodu wybuchają, złoszczą się i płaczą, a inne wycofują się i unikają konfliktów z rówieśnikami. Dojrzałość emocjonalna dziecka przejawia się poprzez wyrażenie wdzięczności, przyjaźni, solidarności, życzliwości. Przeżywa radości i smutki nie tylko własne, ale i kolegi. Jest empatyczne. Gotowość szkolna to nie tylko dojrzałość emocjonalna, ale i intelektualna. To oczywiście nie tylko zasób wiedzy o świecie, o bliższym i dalszym otoczeniu, o życiu przyrody i ludzi, ale i spostrzegawczość, umiejętność myślenia i wypowiadania się. O umysłowej dojrzałości świadczy jego chęć ciekawości świata. Dziecko przygotowane do szkoły potrafi słuchać innych, skupić się na tym, co inni mówią, lub na tym, co robi. Rozumie polecenia dorosłych, swobodnie wypowiada się w mowie potocznej. Bogaty zasób słów powinien pozwolić mu porozumiewać się w sposób zrozumiały nie tylko z rodzicami i najbliższymi kolegami, ale i z innymi osobami z jego otoczenia. Dziecko powinno umieć wyrażać pragnienia i dzielić się wrażeniami. Mowa powinna być poprawna pod względem artykulacyjnym i gramatycznym. Prawidłowa wymowa jest bardzo ważna w procesie uczenia czytania i pisania. O rozwoju umysłowym dziecka świadczą też jego rysunki i sposób ich wykonywania. Rysunek dziecka spostrzegawczego będzie bogatszy w szczegóły, bardziej kolorowy. Dziecko gotowe do szkoły potrafi ukończyć pracę, doprowadzić czynność do końca. Mniej dojrzałe nie finalizuje prac, przerywa zadania, kaprysi, nie dając się namówić na jej zakończenie. Bardzo ważna jest zdolność analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej.
Rozwój dziecka w poszczególnych sferach musi być harmonijny, to znaczy taki, by w każdej dziedzinie tempo zmian było podobne. Wówczas wszystkie aspekty rozwoju pozostaną w ścisłym związku. Gotowość do podjęcia nauki wymaga ogólnej dojrzałości dziecka i dlatego rozwój we wszystkich sferach jest bardzo ważny. O powodzeniu w szkole zdecyduje rozwój intelektualny, emocjonalny, manualno-motoryczny, fizyczny oraz motywacja dziecka do podjęcia nauki. Nie wszystkie dzieci w równym stopniu mają rozwiniętą motywację do rozpoczęcia pracy w szkole. Są przecież dzieci, którym szkoła kojarzy się z zabawą i nową fajną przygodą. Tym dzieciom trzeba pomóc zrozumieć trud nauki i jej sens. Pokazać cele, środki, którymi będzie dążyło się do ich realizacji. Należy także uświadomić dziecku, że mimo dużych umiejętności na początku jeszcze nie dają gwarancji sukcesu w szkole. A więc mówmy o systematycznej pracy, nauce, chęci zdobywania wiedzy w szkole, a to wszystko złoży się na sukces życiowy dziecka, a przecież tego życzymy naszym dzieciom.
Lidia Pytlik
Przedszkole Publiczne w Świętoszówce |
