Publikacja zawiera opis jak i wykorzystanie wybranych instrumentów w pracy plastyka nad tworzeniem dzieła.
Nie ma drogi prowadzącej do zrozumienia dzieła sztuki. Jednak znajomość podstawowych zasad, środków wyrazu i możliwości technicznych wykorzystywanych przez artystów przy tworzeniu dzieła pozwala na bardziej świadomy jego odbiór.
Do środków wyrazu możemy zaliczyć takie składowe jak: przestrzeń, ruch, światło, perspektywa, bryła, faktura, kreska, plama, kompozycja, barwa.
ŚWIATŁO
Jasność i nasycenie barwy
Od światła w dużym stopniu zależy to, co widzimy oraz jak to widzimy. Wszystko może wyglądać dziwnie i niezwykle kiedy zmieni się światło, jego rodzaj, kierunek, intensywność.
Przykładowo - zielona plama namalowana bardzo gęstą akwarelą wyda nam się ciemniejsza niż plama namalowana akwarelą z tego samego pojemniczka, lecz rozprowadzoną w większej ilości wody. Mówimy wtedy, iż zieleń plamy pierwszej ma mocniejszy odcień albo, że jest bardziej nasycona niż zieleń plamy drugiej, albo też, że walor plamy pierwszej jest mocniejszy niż walor plamy drugiej. Natomiast w przypadku użycia farby olejnej lub plakatowej, odcień barwy zależy od ilości dodanej bieli.
Światło a przestrzeń
Rzeczy które nas otaczają nie są płaskie, gdyż posiadają szerokość, wysokość i głębię oraz znajdują się zawsze w trójwymiarowej przestrzeni. Światło, dzięki któremu możemy te przedmioty zobaczyć, pochodzi zawsze z jakiegoś źródła. Na dworze - od słońca, gdy jest pochmurno - z jaśniejszej strony nieba; w domu - od okna albo od lampy. Najjaśniejsze są te fragmenty przedmiotów, które skierowane są do światła, czyli posiadają walor najsłabszy. Natomiast te, które są od światła najdalej (czyli odwrócone od światła) są najciemniejsze - posiadają walor najmocniejszy. Przedmioty, które ustawione są względem światła bokiem lub pod niewielkimi kątami posiadają walory w różnych natężeniach. Oddanie tego zjawiska w dziele sztuki nazywamy światłocieniem. Dzięki niemu, rysując jakikolwiek fragment świata potrafimy pokazać, że nie jest on płaski, lecz trójwymiarowy. Dzięki prawidłowemu rozłożeniu walorów - plam czarnych, białych i pośrednich, każdy narysowany przez nas przedmiot daje iluzję trójwymiarowości.
PERSPEKTYWA
Są to proporcje w otaczającym nas przestrzennym świecie i odzwierciedlenia ich na płaszczyźnie.
Perspektywa na przestrzeni wieków rozwijała się następująco:
perspektywa rzędowa - bardziej oddaleni umieszczani ponad tymi, którzy znajdowali się bliżej.
perspektywa rzędowa połączona z pasową - najniższy rząd służył ukazaniu tego, co znajduje się najbliżej, wyższe rzędy pokazywały to, co było bardziej oddalone
perspektywa zwana kulisową - formy zachodzące w obrazie jedna na drugą wywołują wrażenie, że ta, która ukazana jest w całości, znajduje się bliżej patrzącego, a ta, która pokazana jest tylko częściowo - dalej.
perspektywa kulisowa razem z rzędową - odległość ta była większa, gdy przedmiot zasłaniany został przesunięty bardziej do góry; mniejsza natomiast, gdy ten przedmiot znajdował się niżej, tuż za przedmiotem widzianym w całości; perspektywa, zwaną zbieżna, inaczej linearna albo renesansowa (rodzaje: perspektywa żabia, perspektywa z lotu ptaka, perspektywa boczna lub ukośna) - wykorzystuje złudzenie optyczne, któremu stale jesteśmy poddani obserwując rzeczywistość, która nas otacza.
perspektywa powietrzna - uwzględnia zmiany, jakim podlega barwa przedmiotów w miarę ich oddalania się od patrzącego.
perspektywa malarska - barwy ciepłe (np. żółcień, oranż, czerwień, brąz), przybliżają malowany obiekt, a barwy zimne (np. błękit) - oddalają.
BARWA
Na wielkiej palecie barw istnieją trzy barwy podstawowe oraz trzy pochodne.
Barwy podstawowe (nie można ich uzyskać ze zmieszania farb o jakichkolwiek innych barwach) to: czerwona, żółta i niebieska. Po nałożeniu na siebie trzech barw podstawowych uzyskamy barwę czarną.
Barwy pochodne (pochodzą z odpowiedniego zmieszania farb czerwonej, żółtej i niebieskiej) pomarańczowa(czerwonej z żółtą), fioletowa(czerwonej z niebieską) i zielona (niebieska z żółtą)
Odcień, a tym samym i temperatura barwy pochodnej zależy od proporcji użytych farb o barwach podstawowych.
Barwy dopełniające (barwy, które leżą na przeciw siebie w kole barw mają taką właściwość, że zmieszane ze sobą dają barwę szarawą, czyli wzajemnie dopełniają się do szarości.
Barwy czyste należą tu wszystkie barwy podstawowe i pochodne Obrazy namalowane takimi farbami są jasne i pogodne.
Barwy złamane są przeciwieństwem barw czystych. Gdy dodasz do każdej z farb o barwie podstawowej i pochodnej odrobinę farby o barwie dopełniającej ją: do czerwonej odrobinę zieleni, do pomarańczowej odrobinę niebieskiej, do fioletowej - żółtej itd., uzyskasz barwy przygaszone, smutne.
Barwy ciepłe zaliczamy tu czerwoną i pomarańczową oraz te, które w kole barw sąsiadują z nimi bezpośrednio. Barwy ciepłe działają na ogół pobudzająco, a czasem nawet niepokojąco.
Barwy zimne zaliczamy tu zieloną i niebieską oraz te, które znajdują się najbliżej nich. Barwy zimne działają na ogół chłodno, uspokajają i koją.
Patrząc na kolory, można poczuć się wesołym lub smutnym, spokojnym lub ożywionym. Dlatego, że kolor ma wpływ na twój nastrój. Malarz może zmieniać nastrój obrazów, stosując kolory jaśniejsze lub ciemniejsze. Nazywa się to zmianą tonacji obrazu.
Temperaturę barwy w obrazie oceniamy głównie poprzez wrażenie, jakie w nas wywołuje. Przede wszystkim jednak temperatura każdej barwy zależy od tego, jaka barwa znajduje się obok niej.
Względnością barw nazywamy zależność barw od ich otoczenia. ( Temperatura jakiejkolwiek barwy jest zależna od temperatury barwy sąsiadującej. Im dana barwa wydaje się zimniejsza, tym gorętsze jest jej barwne sąsiedztwo.)
Kontrast to przeciwieństwo dwóch odmiennych rzeczy, zjawisk albo wrażeń. Kontrast występuje np. wtedy, gdy po wyłączeniu światła zapada ciemność.
mgr Barbara Mielniczuk
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Bolesława Prusa
w Hrubieszowie |
