Żyjemy wśród ludzi. Nasze liczne i wielostronne kontakty determinują obyczaje, wśród których wyróżniamy reguły dobrego wychowania. Etykieta narodziła się w pałacach dworów królewskich, dotyczyła w głównej mierze przedstawicieli rządów, parlamentów, misji dyplomatycznych, itp. Etykieta sprzyja wytworzeniu się dobrej atmosfery, ułatwia przeprowadzenie rozmów, osiągnięcie porozumienia. Należy zwrócić uwagę, że w naszej obecnej rzeczywistości ludzie nie chcą udawania, pozorowania życzliwości. Pragną oprzeć wzajemne stosunki na poszanowaniu godności człowieka z racji jego osobistych cech, tolerancji, uprzejmości, życzliwości. Problemy zgodnego współżycia między ludźmi noszą nazwę - etykieta, savoir-vivre, bon ton, dobre maniery, dobre obyczaje. Jedną z ważniejszych cech człowieka jest uprzejmość. Obowiązuje ona zawsze, wszędzie i wobec każdego. Uprzejmość przejawia się w rozmaitych formach. Nie powinno na co dzień zabraknąć takich słów jak: "proszę", "dziękuję", "przepraszam". Utrzymując kontakty z ludźmi, nie powinniśmy tylko mówić, ale i słuchać, gdyż nasi partnerzy mają również coś do powiedzenia. Co oznacza powiedzenie: "umieć słuchać?" Oznacza - nie przerywać i słuchać tak, by osoba mówiąca odnosiła wrażenie, że jest się zainteresowanym jej wypowiedziami. Umieć słuchać, to również wydobyć to, co najistotniejsze, wyczuć zaangażowanie emocjonalne rozmówcy. W kontaktach międzyludzkich poważną rolę odgrywa wygląd człowieka - ubiór, uczesanie, postawa i twarz. Odzwierciedla ona nastrój człowieka, jego stosunek do innych ludzi. W jakim stopniu dorośli będą przestrzegać przyjęte reguły obyczajowe, w taki sposób dzieci będą uczyć się i przestrzegać określone normy i zasady. Dziecko uczy się norm obserwując i naśladując zachowania dorosłych. Rodzice zastanawiają się często, czy uda się im wychować dziecko na szczęśliwego, dobrego człowieka.
Oto kilka zasad, które pomogą w tym życiowym zadaniu: - Chwalcie i nagradzajcie, ale z rozsądkiem - Bądźcie konsekwentni - Wprowadzajcie rytuały - mycie zębów, spacer, posiłki o ustalonej porze. Dziecko ma poczucie bezpieczeństwa i harmonii. - Wyznaczajcie granice - dziecko nie czuje się dobrze z nadmiarem swobody - Pilnujcie dyscypliny - Przestrzegajcie przed konsekwencjami złego zachowania - Wszystko wyjaśniajcie - Trenujcie opanowanie, unikajcie krzyku - Uczcie go samodzielności - samodzielnego jedzenia, zbierania zabawek, ubierania się - Bawcie się razem - Sami nie łamcie ustalonych zasad (trudno wymagać od dziecka, aby nie powtarzało "brzydkich" słów, jeśli słyszy je z ust rodzica)
Pojęcie dobroci według dzieci
Pojęcie "dobry" może mieć wiele znaczeń. Według słownika wyrazów bliskoznacznych pojęcie "dobry" jest określany m.in. jako: szlachetny, prawy, moralny, wyrozumiały, pogodny, radosny, staranny, sumienny, pilny. Na pojęcie dobroci inaczej patrzą dzieci w zależności od wieku. Czterolatki uważają, że dobra osoba to taka, która troszczy się o nie. Jest życzliwa wobec innych. Obdarowuje prezentami. Niektóre czterolatki uważają, że dobry człowiek postępuje zgodnie z normami, np. przestrzega przepisów drogowych. Inaczej mówią sześciolatki. Ich zdaniem dobry człowiek kocha przyrodę, myśli o innych, współczuje. Starsze dzieci uważają, że dobry człowiek to taki, który pomaga innym, nie używa przemocy, jest miły, może kogoś wyleczyć. Dzieci przeciwstawiają ze sobą pojęcie dobra i zła. W celu uwidocznienia tej różnicy warto pokazać, jak dzieci określają zło. Czterolatki sądzą, że człowiek zły jest bogaty, chciwy, niszczy, stosuje przemoc. Prawdopodobnie pojęcie zła czterolatki poznają na podstawie oglądanych programów w telewizji. Sześciolatki mówiąc o złu, podają różne przykłady. Niektóre są bardzo skrajne, jak np. morderstwo. Dzieci niekoniecznie rozumieją powinność bycia dobrym tak samo, jak dorośli. Według czterolatków dorośli sądzą, że bycie dobrym jest równoznaczne z byciem grzecznym. Większość prób wyjaśniania pojęcia dobra jest związana z różnymi cechami moralnymi jak: prawdomówność, niesienie pomocy, pomaganie innym. Ustalenia odnalezione w słowniku odnośnie pojęcia "dobry" nie odbiegają bardzo od pojęcia dobroci rozumianego przez dzieci. Wynika stąd, że najmłodsi instynktownie wiedzą czym jest dobro.
Dobre maniery przychodzą z czasem w sposób naturalny. Nie wystarczy, by dziecko mówiło tylko "dzień dobry" i "do widzenia", ale by darzyło ludzi sympatią.. Gdy tego nie czuje, trudno nauczyć je nawet powierzchownych manier. Druga ważna rzecz to unikanie sytuacji, w których dziecko mogłoby odczuwać skrępowanie lub niepokój przy obcych osobach. Chętnie przedstawiamy dziecko odwiedzającej nas osobie, zmuszając je do przywitania się. Z reguły maluch czuje się w takiej sytuacji zakłopotany. W pierwszych 3-4 latach życia dziecko potrzebuje trochę czasu, żeby ocenić nieznajomego. Należy tak kierować rozmową, by raczej odwracać uwagę gościa od dziecka. Maluch poobserwuje sytuację, a potem sam będzie skłonny do zawarcia znajomości. Jeśli to pozytywne nastawienie utrwali się, maluch wkrótce nauczy się, jak okazywać sympatię w bardziej konwencjonalny sposób. Najważniejszą sprawą jest dorastanie w rodzinie, w której panuje atmosfera delikatności, ciepła. Kiedy dziecko słyszy, że rodzice, zwracając się do siebie, często używają słów "dziękuję", "proszę", w naturalny sposób przyswaja sobie serdeczność i życzliwość. Wyjątkowo przyjemną naukę dobrych manier przekazuje literatura dziecięca: opowiadania, wiersze, bajki. Zawierają morał i odpowiedzi na wiele trudnych pytań.
Dobrym przykładem na powyższe zagadnienie jest wiersz Cz.Janczarskiego: "Piękne zwyczaje".
Słonko ma bardzo piękne zwyczaje. Mówi: "dzień dobry, gdy rano wstaje. A drzewa lśniące rosą nad ranem, Szumią: "dzień dobry, słonko kochane".
Gdy słonko chmura zasłoni siwa, mówi: "przepraszam" potem odpływa.
Gdy ciepłym deszczem sypnie dokoła, "dziękuję" szumią trawy i zioła.
Słonko dzień cały po niebie chodzi. "Dobranoc" mówi, kiedy zachodzi.
Mrok szary wkoło, trawy i drzewa "dobranoc" szumią z prawa i lewa.
Savoir-vivre przedszkolaka - podstawowe zasady:
- jeśli coś pożyczasz, pamiętaj, by oddać - nie zaglądaj do cudzych szuflad - nie podsłuchuj - nie zapomnij o używaniu słów: proszę, dziękuję, przepraszam - nie obrażaj innych - nie przerywaj, kiedy mówią inni - pozostawiaj po sobie porządek - myj ręce przed jedzeniem - nie oglądaj książek podczas jedzenia - nie oblizuj talerzy - nie rozmawiaj z pełnymi ustami - nie oglądaj filmów przeznaczonych dla dorosłych - nie hałasuj w lesie. To przeszkadza zwierzętom - nie jedz w kinie, np. cukierków w szeleszczących papierkach - nie jedz lodów w autobusie. Można kogoś poplamić - ustąp miejsca w autobusie starszej osobie.
Literatura: 1. J. Krzyżanek: Dobre maniery czyli savoir - vivre dla dzieci 2. E. Pietkiewicz: Savoir vivre dla każdego, Warszawa 1997 3. Cz. Janczarski: Wiersze dla najmłodszych, Warszawa 1995
Wanda Skowron |