Obserwacje małych dzieci zwracają uwagę na ich badawczy stosunek do obiektów w otoczeniu .Poświęcają one sporo czasu i wysiłku na badanie napotkanych przedmiotów , choć nie jest to bezpośrednio związane z zaspokajaniem ich potrzeb biologicznych .
Czynności badawcze , zwane także eksploracyjnymi , pojawiają się w kontekście nowych bodźców i sytuacji , prowadzą do zaspokojenia potrzeb poznawczych jednostki , występują w formie nastawienia receptorów , zbliżania się do przedmiotu , manipulowania nim , stawiania wobec niego pytań i hipotez .
Zabawa badawcza jako stymulator poznawczej aktywności małego dziecka
Autor : Wiesława Kaniasty
Zabawa jest podstawową formą aktywności dzieci w wieku przedszkolnym .Z uczestnictwem w zabawie łączą się różnorakie przeżycia , doznania , tany psychiczne określane jako: beztroska , uciecha ,wesołość , humor , przyjemność , poczucie swobody , wolność czy żywiołowość.
Dziecko wybiera dowolny rodzaj czynności zabawowych; z własnej woli podejmuje także zabawę badawczą , której pośrednią przyczynę stanowi potrzeba poznania otoczenia .
W trakcie zabawy badawczej dziecko odkrywa właściwości przedmiotów i zjawisk oraz związki między nimi . O specyfice zabawy stanowi jej treść .
Dziecko najbardziej , właśnie dzięki zabawie, bo w sposób czynny i samodzielny , zdobywa doświadczenie umysłowe .Działając-myśli , poznaje funkcjonowanie przedmiotów, zjawisk , ich cech , a także zależności przyczynowo-skutkowe między badanymi przedmiotami i zjawiskami . Przez badanie dziecko zdobywa materiał do tworzenia wyobraźni i pojęć oraz przygotowuje się do rozwiązywania problemów poprzez kombinację różnych sposobów działania . Uczy się chętnie tego , co je zaciekawia , a najlepiej wówczas , gdy czynnie eksperymentuje i samo ustala tematy badań chcąc iść w poznaniu własną drogą , dochodzić do własnych rozwiązań.
Dziecko ze swymi potrzebami poznawczymi jest w zabawie badawczej podmiotem działania. Przedmioty działania są przedmiotami materialnymi rzeczywistości zewnętrznej , posiadającymi właściwości , które pobudzają podmiot do odbierania wrażeń i odzwierciedlania przedmiotów .
Najczęściej spotykanymi przedmiotami w zabawach badawczych są materiały dostępne dla dziecka w środowisku naturalnym , jak np. piasek ,liście , śnieg , woda ,kwiaty , owoce , nasiona , kamyki , kora itp. oraz narzędzia do zajęć plastycznych i technicznych ,np. magnes , kompas , baterie , lupa , termometr , wiatrak , zestaw "Mały elektryk ", papier , szpulki , instrumenty muzyczne itp.
Cel działania to uzyskanie zamierzonych skutków-gromadzenie doświadczeń , wiadomości i odkrywanie wiedzy o świecie, doskonalenie umiejętności korzystania i posługiwania się nowymi przedmiotami oraz doznawanie przyjemnych przeżyć intelektualnych i estetycznych .
Sposoby działania mają indywidualny charakter oraz odgrywają szczególnie ważną rolę w kształtowaniu myślenia dziecka i utrwalaniu się w jego umyśle różnorakich doświadczeń . Środkami tych działań są narządy albo narzędzia .
W zabawie badawczej dziecko zmierza do uzyskania informacji . Zdobycie tej informacji jest skutkiem zewnętrznym , którego pojawienie się wywołuje u dziecka nie tylko uczucie radości , ale także rozwija wyobraźnię , przenosi myślenie na wyższy etap , pełni zatem funkcję rozwojową w sferze psychiki .
Czynnikiem , który ma największe znaczenie w rozwoju dziecka jest aktywność .
Aktywność własna dziecka to jego biologiczne zdeterminowane czynne uczestnictwo w poznawaniu świata i przeobrażaniu go .Dziecko nie odzwierciedla biernie przedmiotów i zjawisk otoczenia , lecz zdobywa aktywnie doświadczenie najpierw w toku własnych działań oraz przy pomocy osób dorosłych , a następnie dzięki świadomej i zinterioryzowanej działalności psychicznej .
Czynności badawcze , zwane eksploracyjnymi , pojawiają się w kontekście nowych bodźców i sytuacji , prowadzą do zaspokajania potrzeb poznawczych jednostki , występują w formie nastawienia receptorów , zbliżania się do przedmiotu, manipulowania nim , stawiania wobec niego pytań i hipotez . Dziecko pytając "dlaczego?" chce uzyskać odpowiedź .
Gdy jest pewne odpowiedzi pyta dalej , śmielej i częściej . Obowiązkiem nauczyciela jest słuchanie pytań i szukanie na nie odpowiedzi . O ile człowiek dorosły sam wyznacza granice swojego poznania , o tyle dziecko zawsze skazane jest na pomoc innych .
Dziecko w wieku przedszkolnym ze wszystkich stron otacza natłok informacyjny . Uczą je nauczyciele , rodzice , telewizja , czasopisma i książki . Bierne przyswajanie coraz większej liczby wiadomości częściowo osłabia potrzebę refleksji , zastanowienia się i przetworzenia informacji . Niezdolność usystematyzowania wiedzy powoduje ,iż staje się ona nieoperatywna . Zostaje naruszona zdolność dziecka do samodzielnej analizy i syntezy . Empiryczne poznawanie zjawisk przyrodniczych pozwala naszym wychowankom aktywnie kształtować zainteresowania , badać otaczającą ich rzeczywistość wszystkimi zmysłami przy użyciu narzędzi dostarczonych przez nauczycieli . Kształci dzieci na mądrych , dociekliwych i twórczych ludzi , zdolnych do praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy .
Autor : Wiesława Kaniasty dyrektor Przedszkola Samorządowego "Stokrotka" w Nowej Wsi Wielkiej k/Bydgoszczy , staż zawodowy 10 lat , na stanowisku dyrektora 6 lat . Wykształcenie : mgr w zakresie wychowania przedszkolnego z nauczaniem początkowym ; studia podyplomowe na kierunku zarządzanie i organizacja oświaty ; studia podyplomowe w zakresie socjoterapii . |
