Temat dotyczący nadpobuliwości wśród dzieci stał się ostatnio bardzo popularny . Wierzę , że nie wynika to z egoistycznych potrzeb nauczycieli ubiegających się o kolejne szczeble awansu zawodowego , ale raczej z ogromnej chęci pomocy dziecku i jego rodzicom , jakże często bezradnym wobec zaistniałego problemu .
Przyczyny i możliwości pomocy dzieciom nadpobudliwym psychoruchowo w wieku przedszkolnym
Autor mgr Wiesława Kaniasty
Wśród dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze , i to często od wczesnego dzieciństwa , jest grupa charakteryzująca się określonymi cechami zachowania .
Są to dzieci niespokojne , nadmiernie ruchliwe i aktywne , o zmiennych nastrojach , impulsywne i „ roztrzepane „ – nazywamy je dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo , ponieważ zespół objawów dotyczy zarówno sfery ruchowej , jak i psychicznej .
Nadpobudliwość przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego, w nadmiernej reaktywności emocjonalnej oraz w specyficznych zaburzeniach funkcji poznawczych , głównie w postaci zaburzeń uwagi .
Najbardziej widocznym , a często bardzo uciążliwym dla otoczenia objawem nadpobudliwości jest nadmierna ruchliwość .
Wyraża się ona w stałym niepokoju ruchowym dziecka , w ciągłym kręceniu się, bieganiu , podskakiwaniu , w zmianach pozycji , w niemożności zachowania spokoju itp. W zabawach u dzieci z nadpobudliwością przeważa element ruchowy . Dzieci te wolą gonitwy , zawody , odgrywanie scen z filmów pełnych ruchu i walk niż zabawy wymagające spokoju lub ograniczające ruch dziecka poprzez zasady i reguły .
Problem dziecka nadpobudliwego wydaje się ważny , gdyż zjawisko nadpobudliwości jest bardzo częste .
Wiemy z praktyki i obserwacji życia codziennego , że znaczna liczba zarówno dzieci , jak i dorosłych , przejawia cechy wzmożonej pobudliwości , co nie stanowi poważnej przeszkody dla prawidłowego działania w normalnych warunkach życia społecznego . Przeciwnie , staje się często właściwością korzystną przejawiającą się w aktywnym , twórczym stosunku do wykonywania zadań i do problemów otaczającego świata .
Analizując zjawisko nadpobudliwości musimy brać pod uwagę zarówno indywidualne cechy dziecka , które możemy uważać za wrodzone , jak i cały układ warunków środowiskowo-wychowawczych działających od wczesnego dzieciństwa .
Dzieci nadpobudliwe swoim zachowaniem stwarzają wiele problemów wychowawczych ; wymagają nie tylko specjalnego sposobu postępowania , ale odpowiedniej postawy rodziców i wychowawców . Wymagają także większego skupienia uwagi i sił niż dzieci zrównoważone.
Objawy nadpobudliwości , występujące we wczesnym dzieciństwie są często nie zauważane i bagatelizowane , co powoduje utrwalanie się niewłaściwych form zachowania . Wielokrotnie dorośli liczą na to , że dziecko z tych cech wyrośnie , co rzeczywiście nierzadko się zdarza , ale zwykle przy pomocy właściwego procesu wychowawczego , dzięki pracy rodziców i wychowawców, z czego nie zawsze zdajemy sobie sprawę .
Dlatego właśnie najważniejszym elementem przeciwdziałania niekorzystnym skutkom nadpobudliwości jest wczesne jej rozpoznanie i wczesne odpowiednie postępowanie wychowawcze takie , które by nie dopuściło do pogłębiania zaburzenia i doprowadziło do względnego zrównoważenia dziecka .
Wychowanie dziecka nadpobudliwego powinno mieć charakter leczniczo-zapobiegawczy . Leczniczy , gdyż chodzi o zlikwidowanie niepożądanych objawów , które utrudniają przystosowanie dziecka , a więc i dalsze jego wychowanie . Zapobiegawczy , dlatego że utrwalenie prawidłowych reakcji i prawidłowego zachowania dziecka w różnych grupach społecznych przeciwdziała powstawaniu nowych objawów i nie dopuszcza do wzmożenia już istniejących . Bywają przypadki nadpobudliwości , w których właściwemu wychowaniu powinno towarzyszyć leczenie farmakologiczne .Musimy jednak pamiętać , że nie zastąpi ono wychowania i nie będzie miało decydującego wpływu na ukształtowanie osobowości dziecka.
Wzmożone reakcje ruchowe dziecka nadpobudliwego są często następstwem jego nadmiernej pobudliwości emocjonalnej . Emocje i uczucia są siłą napędową ludzkiego działania . U osób zrównoważonych przejawy uczuć są opanowywane lub modyfikowane w zależności od oceny sytuacji , w jakiej się pojawiły .U dzieci nadpobudliwych psychoruchowo nie dochodzi do pełnego zrównoważenia stosunku między reakcjami emocjonalnymi a ich przyczyną . Obserwujemy u nich zachowania świadczące o nadmiernie wzmożonej pobudliwości emocjonalnej przejawiającej się w postaci wybuchów złości , łatwego obrażania się , czasem płaczliwości . Niektóre dzieci cechuje też wzmożona wybuchowość , skłonność do bijatyk , dokuczliwość , niezdyscyplinowanie wobec dorosłych , niechęć do podporządkowania się kolegom . Dzieci te nie są wytrwałe w zabawie i w pracy , wykazują skłonność do zniecierpliwienia oraz zmienność nastrojów przechodzących od radosnego podniecenia do smutku i gniewliwości . Niezrównoważenie emocjonalne i niedojrzałość uczuciowa powodują , że dzieci nadpobudliwe są mało odporne na sytuacje trudne , łatwo zniechęcają się , tracą zapał , zaczynają działać w sposób niezorganizowany , porzucają rozpoczęte zadania .
W wieku przedszkolnym wymagania stawiane dziecku są stopniowo coraz większe , a dziecko nadpobudliwe często nie może im sprostać nie dlatego , że jest uparte , „trudne” czy złośliwe , lecz dlatego , że samo nie może sobie poradzić z regulowaniem własnego działania.
Niemożność spełnienia wymagań rodziców czy wychowawców , ciągłe narzekania i strofowania powodują napięcia emocjonalne , które dziecko rozładowuje w płaczu , wybuchu złości lub agresji .
U dzieci , u których nadmierna ruchliwość jest cechą dominującą , musimy dbać o to , aby z jednej strony nie hamować jej nadmiernie i pozwolić na zaspokojenie potrzeby ruchu w odpowiedniej formie , z drugiej strony należy „trenować „ dziecko w zajęciach i czynnościach wymagających spokoju i skupienia . Podobnie jak w przedszkolu tak i w domu rodzinnym nie można pozwolić , aby dziecko cały dzień „szalało „. Trzeba organizować mu zajęcia i brać w nich udział po to , by skłonić dziecko do spokojnego , planowego działania .Możemy zatem zachęcić je do rysowania , kolorowania obrazków , słuchania muzyki lub oglądania audycji telewizyjnych dla przedszkolaków . Pamiętajmy jednak , że dziecko nadpobudliwe nie wytrwa długo w spokoju : rysunek staje się bezładną mazaniną lub jest wykonany w kilka sekund , obrazki pokolorowane byle jak , a w czasie audycji dziecko kręci się , rozmawia , robi uwagi itp. Wszystkie te zachowania powinny być regulowane przez dorosłych .
Zamiast strofować : „nie kręć się ”, „ bądź cicho”, „nie spiesz się ”, „jak będziesz gadał to wyłączę telewizor ” itp. Należy raczej wpływać na ukierunkowanie uwagi dziecka , zwolnienie tempa jego działania przez włączenie się do rysowania lub malowania , skierowanie zainteresowania na nową postać , nową sytuację . Należy pokazać dziecku jak trzeba kolorować obrazek , aby nie „wychodzić „ za linię , zaproponować jeszcze nowe szczegóły do narysowania , pomóc mu w tym i doprowadzić do zakończenia czynności .
Całe to oddziaływanie powinno odbywać się bez pośpiechu , uwagi powinny być robione głosem nieco stłumionym i jakby w zwolnionym tempie . Należy unikać jednak długich , rozwlekłych „przemówień „ .
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo wychowywane od najwcześniejszych lat w spokojnej atmosferze , w systemie konsekwentnych wymagań i stałej kontroli , przy pełnej pomocy rodziców i nauczycieli , mają wszelkie szanse prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie , aczkolwiek nadal pozostaną skłonne do przejściowych zaburzeń równowagi procesów nerwowych .
Opracowanie : mgr Wiesława Kaniasty na podstawie materiałów zgromadzonych w toku studiów podyplomowych z zakresu Socjoterapii , Nowa Wieś Wielka , październik 2004 r.
|
