Posiedzenie parlamentu niepodległej Gruzji
1918
Demokratyczna Republika Gruzji (
gruz.
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა , Sakartvelos Demokratiuli Respublika) - państwo powstałe
26 maja
1918
w wyniku secesji od
Zakaukaskiej DRF
.
Podstawowe informacje
Demokratyczna Republika Gruzji ze stolicą w
Tyflisie
została proklamowana
26 maja
1918
roku, po tym jak politycy gruzińscy uznali, że wygodniej będzie im budować gruzińskie państwo narodowe niż wiązać się federacją z Ormianami i Azerami.
DRG obejmowała terytorium wielkości 107,6 tys. km² (dziś
Gruzja
liczy 69,7 tys. km²), zamieszkiwało ją 2,5 miliona obywateli - w większości
Gruzinów
, jednak również
Ormianie
,
Rosjanie
,
Azerowie
,
Turcy
,
Grecy
i inne mniejszości narodowe.
W ciągu trzech lat istnienia rządząna była przez lokalną socjaldemokrację - mienszewików na czele z
Noem Żordanią
i
Noem Ramiszwilim
. Mimo uznania przez
Ligę Narodów
oraz bolszewickie władze w
Moskwie
została w lutym
1921
roku zaatakowana przez wojska sowieckie (wcześniej zainscenizowano powstanie lokalnej radykalnej lewicy), po czym narzucono jej władzę sowiecką i w grudniu
1922
roku wraz z
Armenią
i
Azerbejdżanem
wcielono w skład
ZSRR
.
Historia
Ustrój i prawo
Deklaracja niepodległości z
26 maja
1918
roku gwarantowała równość praw, w tym wyborczych, i wobec prawa każdemu obywatelowi niezależnie od narodowości, wyznania, pozycji społecznej i płci. Tego samego dnia powstał pierwszy rząd sformowany przez
Noego Ramiszwilego
. Jesienią
1918
roku Narodowa Rada Gruzji przekształciła się w parlament, do którego wybory odbyły się
14 lutego
1919
roku. W ciągu dwóch lat istnienia Zgromadzenie Konstytucyjne Gruzji przyjęło 126 ustaw, m.in. ordynację wyborczą, ustawę o obywatelstwie, obronie narodowej, języku, ustroju rolnym, sądownictwie, edukacji narodowej, mniejszościach etnicznych i narodowych i wiele innych z zakresu polityki finansowej, o kolejach, handlu, rodzimej wytwórczości.
21 lutego
1921
roku na krótko przed sowiecką agresją Zgromadzenie Konstytucyjne uchwaliło pierwszą Konstytucję Demokratycznej Republiki Gruzji. Szef rządu będący najwyższym organem władzy wykonawczej był wybierany przez parlament na roczną kadencję z możliwością jednokrotnej reelekcji. Nominował ministrów i był odpowiedzialny za prowadzenie polityki państwa i reprezentowanie go w stosunkach zewnętrznych.
Terytorium i granice
Ze względu na skomplikowaną sytuację etniczną w rejonie
Kaukazu
, granice
Gruzji
były głównie ustalane przez konflikty militarne i następujące po nich zawieszenia broni lub traktaty pokojowe.
Granica z Rosją sowiecką została uznana w traktacie moskiewskim z
1920
roku, choć przez pierwsze lata wojny domowej w Rosji (
1918
-
19
)
Gruzja
kontrolowała okręg
Soczi
.
Granica z imperium tureckim zmieniała się kilkakrotnie: początkowo przebiegała podobnie do obecnej, po klęsce państw centralnych w listopadzie 1918 roku Gruzja objęła kontrolę nad Artwinią, Ardahanem i południową częścią okręgu
Batumi
.
Traktat z Sèvres
z
1920
roku szedł dalej, przyznając
Gruzji
prawo do wschodniego Lazystanu wraz z Ryzą i Hopą, którego jednak rząd gruziński się zrzekł, nie chcąc popadać w kolejny konflikt militarny z rządem w
Konstantynopolu
.
Z
Azerbejdżanam
Gruzja
była skonfliktowana o
rejon Zakatały
, jednak nie dochodziło do większych konfliktów militarnych. Z kolei napięcia graniczne z
Armenią
w rejonie Bortchalu doprowadziły w grudniu
1918
roku do krótkiej wojny, która została przerwana przez interwencję brytyjską. W jej wyniku powstał neutralny pas w rejonie Lori, zajęty przez
Gruzję
po upadku niepodległej
Armenii
w
1920
roku.
Konstytucja gruzińska z lutego 1921 roku przyznawała autonomię prowincjom
Abchazji
,
Adżarii
i Zakatelo.
W wyniku okupacji radzieckiej
Gruzja
straciła na rzecz sąsiadów prawie 1/3 swojego terytorium. Rejony Artwinu, Ardahanu i część okręgu
Batumi
zostały oddane
Turcji
,
Armenia
przejęła kontrolę nad Lori, a
Azerbejdżan
otrzymał region Zakatala. Niektóre gminy górskie na północy włączono w skład Rosji radzieckiej.
Wojsko
Obroną republiki zajmowała się założona we wrześniu 1917 roku Gwardia Ludowa (wcześniej: Robotnicza). Co ciekawe, bardziej podlegała ona parlamentowi w
Tyflisie
niż ministrowi obrony. Przez cały okres istnienia republiki gwardią dowodził Waliko Jugieli. Wojska regularne składały się z: trzech dywizji piechoty, dwóch regimentów fortecznych, batalionu gwardii narodowej, trzech batalionów artylerii, batalion saperów i batalionu zmotoryzowanego z plutonem samochodów pancernych. Armia posiadała również cztery pociągi pancerne i skrzydło lotnictwa wojskowego. Flota gruzińska posiadała jeden
niszczyciel
, cztery
torpedowce
i cztery
samoloty myśliwskie
. Po utracie przez Gruzję niepodległości
gruzińscy oficerowie kontraktowi
służyli w
Wojsku Polskim
.
Gospodarka
Gruzja
lat
1918
-
21
była typowym krajem rolniczym, rozwojowi tej dziedziny sprzyjała przeprowadzona przez lewicowy rząd reforma rolna. Główne źródła dochodu rolników to uprawa winorośli, owoców i herbaty.
Rozwinął się przemysł (szczególnie w regionie Chiatury): w
1921
roku Gruzja była dostarczycielką 70% manganu do krajów europejskich. Duże znaczenie posiadały porty morskie republiki: w
Batumi
i
Poti
, przez które przechodziła znaczna część ładunków w regionie
Morza Czarnego
.
Mimo pewnego rozwoju w latach
1918
-
21
Gruzja nadal należała do biednych państw Europy, na co wpłynęła m.in. niepewna sytuacja polityczna.
Nauka, kultura i edukacja
W ciągu trzech lat istnienia wolnej Gruzji udało się stworzyć niezależny uniwersytet w
Tyflisie
(
1918
) oraz liczne szkoły gimnazjalne z wykładowym językiem gruzińskim w stolicy państwa,
Batumi
,
Kutaisi
,
Ozurgeti
,
Poti
i
Gori
. Utworzono ponadto Szkołę Wojskową w
Tyflisie
oraz Seminarium Nauczycielskie w
Gori
. Rozwinęło się szkolnictwo mniejszości narodowych i etnicznych.
W dziedzinie kultury i sztuki rozwinęły się Muzeum Narodowe Gruzji, teatry w
Tyflisie
i
Kutaisi
, Opera Narodowa w Tyflisie i Narodowa Akademia Sztuki.
Wychodziła gruzińskojęzyczna
prasa
: Sakartvelos Respublika (Republika Gruzji), Sakartvelo (Gruzja), Ertoba (Jedność), Samshoblo (Ojczyzna), Sakhalkho Sakme (Sprawy publiczne). Istniały też gazety wydawane w innych językach: rosyjskim i angielskim (The Georgian Messenger i The Georgian Mail).
Stosunki dyplomatyczne
Demokratyczna Republika Gruzji została uznana
de facto
przez Radę Najwyższą Ententy w początkach
1920
roku, a
de iure
tuż przed utratą niepodległości -
26 stycznia
1921
roku.
Trzy dni później oficjalnie uznała Gruzję
Rzeczpospolita Polska
, jednak nieformalne stosunki zostały nawiązane już wcześniej. W marcu
1920
roku do
Tbilisi
przybyła misja specjalna RP na czele z
Tytusem Filipowiczem
, który
31 marca
złożył listy uwierzytelniające ministrowi Gegeczkoriemu. Na początku
1921
roku polska nieoficjalna placówka stała się już konsulatem RP, którego szefostwo objął Wiktor Białobrzeski. Przedstawicielem dyplomatycznym
Gruzji
w
Warszawie
był od
1919
roku Waleri Sidamon-Eristavi.
Dyskutowany był
sojusz polsko-gruziński
.