Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie –
pomnik
króla
Zygmunta III Wazy
na
placu Zamkowym
w
Warszawie
, wzniesiony w latach
1643
–
1644
z fundacji
Władysława IV Wazy
według projektu
Augustyna Locci
i
Constantino Tencalli
; zburzony w
1944
,
zrekonstruowany
w latach
1948
–
1949
, wpisany do
rejestru zabytków
w
1965
.
Historia pomnika
Kolumna na tle wypalonego zamku ok. 1941
Transport nowej kolumny w 1949
Kolumna Zygmunta pochodzi z
1644
i jest najstarszym świeckim pomnikiem w
Warszawie
. Została wystawiona z fundacji jego syna
Władysława IV Wazy
, który chciał w ten sposób uczcić pamięć swojego ojca. Monumentalny pomnik króla stał poza murami miasta aż do
1818
. Koncepcję kolumny opracowali
Augustyn Locci
i
Constantino Tencalla
. Brązowy posąg króla pierwotnie złocony wykonał bolończyk Clemente Molli, a odlew z brązu wykonał królewski ludwisarz Daniel Tym.
Kolumna Zygmunta przechodziła kilka renowacji. Pierwszą w
1743
przeprowadzał Franciszek Dąbrowski. Następną w
1810
wykonali
Jakub Kubicki
i
Józef Boretti
. W
1827
otaczające kolumnę ogrodzenie z żelaznych krat zmieniono na kamienne słupy połączone żelaznymi łańcuchami. W
1854
Henryk Marconi
zaprojektował nowe otoczenie pomnika. Jego podstawa została otoczona żeliwną balustradą i ozdobiona czterema tryskającymi wodą trytonami zaprojektowanymi przez rzeźbiarza Kissa z Berlina, odlanymi z cynku w warszawskiej fabryce
Karola Mintera
. W latach
1862
-
1863
przeprowadzane były prace renowacyjne pod kierunkiem Józefa Orłowskiego.
Gruntowną rekonstrukcją w latach
1885
-
1887
zawiadywał Edward Cichocki. Wówczas zwietrzały trzon kolumny z
permskiego
zlepieńca
zygmuntowskiego zastąpiono
granitowym
. W związku z pracami regulacyjnymi przesunięto wtedy pomnik z osi Krakowskiego Przedmieścia ku zachodowi. W latach
1929
-
1931
podczas prac renowacyjnych przywrócono otoczeniu kolumny pierwotny wygląd usuwając basen, trytony i balustradę.
Kolumna Zygmunta została powalona w nocy z 1 na 2 września
1944
, trafiona pociskiem z niemieckiego działa czołgowego.
W
1949
odbudowana (zatuszowano ok. 200 uszkodzeń figury, dorobiono lewą dłoń, szablę i krzyż); z powodu budowy
trasy W-Z
figurę przesunięto o 6 m w kierunku płn.-wsch. i lekko obrócono. Nowy trzon kolumny został wykonany z granitu
strzegomskiego
. Uroczysty powrót kolumny nastąpił
22 lipca
1949
.
Starsze trzony kolumny są eksponowane w jej pobliżu, opodal
Zamku Królewskiego
.
Opis kolumny
Tablica od strony południowej
Cokół
kolumny przyozdabiają cztery brązowe tablice. Łaciński napis od strony południowej po przetłumaczeniu na polski brzmi:
Czci i przywiązaniu Poświęconą Kolumnę tę Zygmuntowi III Władysław IV Z rodu, miłości, talentów Syn; Z elekcji, porządku, szczęścia Następca; Ze ślubów, serca i czynu Wdzięczny; Ojcu Ojczyzny, Rodzicowi najlepiej zasłużonemu, Roku Pańskiego 1643 Wystawić rozkazał, Któremu już, Sława wieniec, Potomność wdzięczność, Wiekuistość pomniki Wzniosła, albo jest dłużna.
Od strony zachodniej:
Zygmunt III na mocy wolnych wyborów król polski, z tytułu dziedziczenia, następstwa i prawa – król Szwecji, w umiłowaniu pokoju i w sławie pierwszy pomiędzy królami, w wojnie i zwycięstwach nie ustępujący nikomu, wziął do niewoli wodzów moskiewskich, stolicę i ziemie moskiewskie zdobył, wojska rozgromił, odzyskał Smoleńsk, złamał pod Chocimiem potęgę turecką, przez czterdzieści cztery lata panował, czterdziesty czwarty z szeregu królów, dorównał w chwale wszystkim, albo ogarnął całą.
Od strony północnej:
Nie rośnie sława Zygmunta dzięki kolumnie ani głazom ciosanym: sam on dla siebie był górą: nie bierze on blasku od złota ani mocy od spiżu: blask jego był jaśniejszy od złota a mocniejszy od spiżu.
Oryginalna tablica od strony zachodniej zawiera wszystkie oficjalne tytuły Zygmunta III, północna duży kartusz herbowy i plakietkę z nazwiskiem ludwisarza Daniela Tyma oraz datę dokonania odlewów. Cokół wieńczą cztery spiżowe orły. Postać króla w rycerskiej zbroi, z szablą z krzyżem w ręku i koroną mierzy 275 cm. Pomnik ma 22 m wysokości.
Ciekawostki
- Z szablą króla związany jest
przesąd
, wedle którego upuszczenie szabli przez króla zwiastowało nieszczęścia i upadek miasta.
- Czerwono-czarna grafika przedstawiająca kolumnę Zygmunta posłużyła jako tło do tekstu A Martyr For My Love For You zamieszczonego we wkładce albumu
Icky Thump
grupy
The White Stripes
.
Linki zewnętrzne