Michaił Siergiejewicz Gorbaczow (
ros.
Михаил Сергеевич Горбачёв, ur.
2 marca
1931
) – polityk
radziecki
i
rosyjski
. Ostatni przywódca Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (
KPZR
) i jedyny
prezydent
ZSRR
.
Urodził się we wsi Priwolnoje w
Stawropolskim Kraju
, w rodzinie chłopskiej. Przy narodzinach nadano mu imię Wiktor, jednakże wkrótce potem podczas
chrztu
w
cerkwi
w Letnickoje, jego dziadek Andriej z niewyjaśnionych przyczyn zmienił imię dziecka na Michał (Michaił), które następnie zachowano[1]. Rodzina od strony ojca miała korzenie rosyjskie, zaś od matki - ukraińskie[2]. Od 14 roku życia pracował w
sowchozie
. W wieku 17 lat, za pracę z ojcem na
kombajnie
nagrodzony
Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy
[3]. W
1955
ukończył
studia prawnicze
na Uniwersytecie im. Łomonosowa w
Moskwie
.
W okresie nauki w szkole średniej rozpoczął karierę działacza
Komsomołu
. Od
1952
, po odbyciu dwuletniego stażu kandydackiego, w
KPZR
; pracował jako funkcjonariusz młodzieżowy i partyjny, a także odbywał studia ekonomii rolnej. Był delegatem na
XX
i XXI Zjazd KPZR, przełomowe z punktu widzenia prowadzonej przez
Nikitę Chruszczowa
polityki
destalinizacji
. W latach
1961
-
1962
pierwszy sekretarz obwodowego komitetu Komsomołu w
Stawropolu
, następnie przeniesiony do pracy w aparacie partyjnym. W latach
1964
-
1966
pierwszy sekretarz Komitetu Miejskiego w
Stawropolu
. W latach
1970
-
1978
pierwszy sekretarz stawropolskiego Komitetu Obwodowego. Od
1971
członek Komitetu Centralnego KPZR. Od
1978
sekretarz KC ds. rolnictwa, a od
1980
– członek Biura Politycznego. Był sojusznikiem i protegowanym
Jurija Andropowa
, który w czasie krótkich rządów szykował go na następcę. Po śmierci Andropowa w
1984
mianowany sekretarzem ds. ideologii, pełnił de facto rolę drugiego człowieka w partii po Czernience. W związku ze złym stanem zdrowia Czernienki, często zastępował go w roli prowadzącego obrady Biura Politycznego i Sekretariatu KC.
Po śmierci
Konstantina Czernienki
11 marca
1985
– sekretarz generalny KC KPZR. Zainicjował politykę
pieriestrojki
(przebudowy) i
głasnosti
(jawności), których podstawą były złagodzenie
cenzury
oraz ograniczona
liberalizacja
gospodarcza i polityczna. Największe sukcesy odnotowano w polityce zagranicznej, a Gorbaczow – także dzięki żonie
Raisie
– osiągnął na Zachodzie popularność większą niż w swoim kraju. Dzięki jego polityce możliwa stała się pokojowa rewolucja w państwach Europy Środkowej oraz zjednoczenie
Niemiec
. Gorbaczow wycofał także wojska z
Afganistanu
i poparł
USA
w operacji
Pustynna Burza
. Gospodarka radziecka była jednak zbyt zniszczona, a reformy w tym zakresie zbyt nieśmiałe i z każdym rokiem sytuacja w tej dziedzinie pogarszała się, co potęgowało niezadowolenie mieszkańców ZSRR.
15 marca
1990
został wybrany na pierwszego (i zarazem jedynego)
prezydenta
ZSRR. Próbował na tym stanowisku przeciwdziałać dążeniom odśrodkowym i niepodległościowym. W wyniku
puczu moskiewskiego
w sierpniu 1991 odsunięty na kilka dni od władzy na rzecz wiceprezydenta
Giennadija Janajewa
. Mimo upadku
puczu
dawnej władzy nie odzyskał. Ustąpił z funkcji generalnego sekretarza KPZR, gdy prezydent republiki rosyjskiej Borys Jelcyn (a w ślad za nim wielu przywódców innych republik) zawiesił działalność partii i zarządził przejęcie jej majątku przez państwo. W kolejnych miesiącach jego rządów, mimo podejmowanych prób podpisania nowej umowy związkowej, nie zdołał powstrzymać procesu uniezależniania się republik związkowych. Po rozpadzie ZSRR,
25 grudnia
1991
ustąpił ze stanowiska prezydenta, przekazując też prezydentowi Rosji
Borysowi Jelcynowi
urządzenie do sterowania wyrzutniami z głowicami jądrowymi.
Nie zrezygnował z życia publicznego – jest często zapraszany na wykłady przez rozmaite instytucje w krajach zachodnich, zwłaszcza uniwersytety amerykańskie. Po odejściu od władzy założył Międzynarodową Fundację Badań Społeczno-Ekonomicznych i Politycznych, na prowadzenie której otrzymał od
Jelcyna
pomieszczenia na
Kremlu
. Od
1993
prezydent Międzynarodowej Organizacji Ekologicznej "
Zielony Krzyż
". Brał też udział (bez sukcesu) w wyborach prezydenckich w
1996
(uzyskał poniżej 1% głosów).
Działalność Gorbaczowa jest przedmiotem sporów, dotyczących przede wszystkim tego, w jakim stopniu godził się bądź sprzyjał upadkowi ZSRR i systemu socjalistycznego.
Człowiek Roku
1987
i
1989
według magazynu
Time
. Laureat pokojowej
Nagrody Nobla
w
1990
.
W
2007
Gorbaczow został twarzą kampanii reklamowej ekskluzywnej marki toreb Louis Vuitton. Już wcześniej razem z córką brał udział w reklamach różnorakich produktów (m.in. reklama Pizzy Hut). Spotkało się to w Rosji z falą krytyki.
Przypisy
- ↑ Andriej Graczow, Gorbaczow, tłum. Michał B. Jagiełło, Warszawa 2003, s. 32.
- ↑ Ibidem.
- ↑ Ibidem, s. 35.
Uwaga do sukcesji: Mimo rozpadu ZSRR jego prawną i międzynarodową sukcesorką jest
Federacja Rosyjska