Abchazja (
abch.
Аҧсны – Apsny,
gruz.
აფხაზეთი – Apchazeti,
ros.
Абха́зия – Abchazija) –
państwo nieuznawane
, położone w północno-zachodniej
Gruzji
, nad
Morzem Czarnym
, w górach
Kaukazu
. Zajmuje powierzchnię 8 550 km², zamieszkiwanych przez około 216 000 osób[1].
Stolicą
Abchazji jest
Suchumi
.
Zgodnie z
prawem międzynarodowym
Abchazja jest
republiką autonomiczną
wchodzącą w skład
Gruzji
noszącą nazwę Abchaska Republika Autonomiczna (
gruz.
აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა – Apchazetis Awtonomiuri Respublika,
abch.
Аҧснытәи Автономтәи Республика – Apsnytłyj Awtonomtłyj Respublika). Od
1992
faktycznie niepodległa, poza kontrolą władz
gruzińskich
, w silnej zależności od
Rosji
nosząca nazwę Republika Abchazji (
abch.
Аҧсны Аҳәынҭқарра – Apsny Ahłyntkarra lub Ареспублика Аҧсны – Arespublika Apsny[2],
ros.
Республика Абхазия – Riespublika Abchazija,
gruz.
რესპუბლიკა აფხაზეთი – Respublika Apchazeti). Niepodległość Abchazji uznawana jest tylko przez kilka państw (w tym
Rosję
).
Progruziński rząd Abchaskiej Republiki Autonomicznej do czasu wojny separatystów z Gruzją w sierpniu
2008
, rezydował w
Czchałcie
w
Górnej Abchazji
. Obecnie całe terytorium kraju kontrolowane jest przez władze abchaskie.
Ustrój polityczny
Organizacje międzynarodowe (
ONZ
,
Rada Europy
,
Rada Unii Europejskiej
itd.) uznają Abchazję za część składową Gruzji i namawiają obydwie strony do pokojowego rozwiązania konfliktu. Sam separatystyczny rząd Abchazji przyjmuje, że jest ona niepodległym państwem zaś
Rosja
oficjalnie deklaruje, iż Abchazja nigdy już nie powróci w skład Gruzji.
Tymczasem rosyjska Duma poszukuje prawnych środków które pozwoliłyby włączyć ten region do Federacji Rosyjskiej. Wspierają ją media rosyjskie, otwarcie popierające separatystyczny rząd. Podczas wojny domowej rosyjskie władze przyczyniły się w decydującym stopniu do przetrwania niezależnego państwa abchaskiego poprzez wsparcie militarne i finansowe. Dzisiaj Rosja wciąż posiada szerokie wpływy polityczne i wojskowe we władzach republiki, de facto będąc gwarantem jej istnienia. Stosunki dyplomatyczne z Abchazją utrzymują tylko 2 inne nieuznawane kraje:
Naddniestrze
i
Górski Karabach
. 26 sierpnia 2008 roku Abchazja została uznana przez Federację Rosyjską.
Tuż po jednostronnym proklamowaniu niepodległego państwa przez
Kosowo
w lutym 2008, również sama Abchazja zechciała pójść w jego ślady i oderwać się od Gruzji. Prezydent Bagapsz zapowiedział, że skieruje wniosek do Rosji i innych państw Wspólnoty Niepodległych Państw o uznanie państwowości swojej republiki. Abchazowie i zamieszkująca Abchazję grupa etniczna Ormian zainteresowani są wejściem Abchazji do Związku Białorusi i Rosji jako trzeciego członu państwowego a jako minimum-uzyskaniem statusu niepodległego państwa luźno stowarzyszonego z Federacją Rosyjską.W sierpniu
2008
po wygranej wojnie w Abchazji odbyły się masowe demonstracje ludności z żądaniem uznania niepodległości Abchazji.
Państwa uznające niepodległość Abchazji
Ponadto niepodległość Abchazji uznały, jeszcze w 2006, dwie inne nieuznawane na arenie międzynarodowej republiki -
Osetia Południowa
i
Naddniestrze
. Poparcie dla niepodległości Abchazji udzieliły również różne inne niepaństwowe jednostki, m.in.
Krym
i
Gagauzja
.
Geografia
Większą część terytorium zajmują południowe stoki
głównego grzbietu Kaukazu
(ważniejsze przełęcze:
Kłuchorska
i
Maruchska
) oraz jego odgałęzienia: na północnym zachodzie Góry Gagryjskie, w centrum
Góry Bzypijskie
i
Góry Abchaskie
, na południowym wschodzie
Góry Kodorskie
). Najwyższy szczyt
Dombaj-Ulgen
(4046 m n.p.m.).
Niewielkie zasoby węgla kamiennego, rud cynku, ołowiu, miedzi, rtęci i barytu, surowców budowlanych. Liczne źródła mineralne (miejscowość Awdachara).
Główne rzeki:
Kodori
, Bzyb, Gumista, Galidzga.
Na wybrzeżu klimat podzwrotnikowy, wilgotny, w górach od 500 do 2000 m n.p.m. górski umiarkowany, powyżej 2000 m n.p.m. – górski chłodny.
Średnia temperatura w styczniu od –2 °C do +7 °C, w lipcu od +16 °C do +24 °C, roczne opady 1300-2400 mm. Na wybrzeżu i pogórzu przeważają
czerwonoziemy
i
żółtoziemy
, wyżej gleby próchniczno-węglanowe,
brunatne
gleby leśne i gleby górskie.
Pierwotna roślinność, chroniona w rezerwatach (Rica, Gumistyński, Pschuski, Picundyjsko-Miusserski) to do wys. 1000 m n.p.m. zrzucające na zimę lasy liściaste (
buk
,
kasztan
,
dąb
,
grab
) z podszytem z wiecznozielonych krzewów (laurowiśnia,
rododendron
,
ostrokrzew
,
bukszpan
).
Lasy zajmują ponad 55% powierzchni. W lasach występują
niedźwiedzie
,
dziki
,
jelenie
,
sarny
,
żubry
. Z ptactwa
bażanty
.
Zobacz też:
Geografia Abchazji
.
Historia
Obszar zamieszkany już w paleolicie jeden z najwcześniejszych ośrodków rolnictwa i obróbki metali. W I tysiącleciu p.n.e. część starożytnego królestwa Kolchidy, skolonizowany przez Greków,
65 p.n.e.
przejęty przez Rzymian, od
IV wieku
pod wpływami Gruzji (część Lazyki), chrystianizacja (przez Bizancjum) na początku
VI wieku
, w
IX
i
X wieku
niepodległa Abchazja ze stolicą w
Kutaisi
, którego władca Leon II ogłosił się królem. Abchazja przeżywała rozkwit rozszerzając panowanie na sąsiednie księstwa, m.in.
Imeretię
i
Kartlię
. Następnie przyłączona do Gruzji (po objęciu jej tronu
978
przez króla gruzińskiego Bagrata III). W
XV
-
XIX wieku
staje się księstwem zależnym od Turcji (islamizacja, głównie odłam
sunnicki
). W konsekwencji m.in w latach
1725
,
1733
,
1771
,
1806
kolejne powstania Abchazów przeciwko Turcji. Książęta abchascy w walce z Imperium Osmańskim zaczęli stopniowo poszukiwać protekcji w Rosji. W
1810
po zwycięskiej wojnie z Turcją Abchazja na wniosek abchaskiego władcy włączono do
Rosji
(formalnie rządził książę abchaski podporządkowany bezpośrednio carowi). W
1864
włączono Abchazję bezpośrednio do administracji rosyjskiej jako suchumski oddział wojskowy. W reakcji na zniesienie autonomii w
1866
powstanie narodowe Abchazów przeciwko Rosji zakończone klęską i krwawo zdławione. Bardzo zniszczona podczas wojny rosyjsko-tureckiej
1877
-
1878
. W konsekwencji klęski powstania i przegranych wojen masowa emigracja Abchazów przez
Morze Czarne
do Turcji - w XIX wieku wyemigrowała tam połowa ludności (
muhadżirstwo
). W Abchazji zaczęli osiedlać się prawosławni
Gruzini
,
Rosjanie
i uchodzący z Turcji
Ormianie
i
Grecy
, co było wspierane przez władze carskie. Od maja
1918
do marca
1921
Abchazja wchodziła w skład niepodległej Gruzji na prawach autonomii. W latach 1918-1922 kolejna fala mohadżirstwa-emigracji Abchazów do Turcji.
Od marca
1921
po podboju przez Armię Czerwoną proklamowana jako
Abchaska Socjalistyczna Republika Radziecka
. W
1931
r. pod nazwą
Abchaska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka
została włączona dekretem
Stalina
do
Gruzińskiej SRR
. W latach 30. i 40. oraz na początku 50. okres forsownej gruzinizacji Abchazji forsowanej przez Gruzina pochodzącego z Abchazji
Berię
, wspieranie przez władze radzieckie masowego gruzińskiego osadnictwa (głównie z sąsiedniej
Megrelii
w Abchazji, wymordowanie niemal całej abchaskiej inteligencji, zamykanie abchaskich szkół, zastąpienie abchaskiego alfabetu gruzińskim, zastępowanie abchaskich nazw miejscowości, ulic, punktów geograficznych, itp. nazwami gruzińskimi. W efekcie następuje systematyczny spadek odsetka Abchazów wśród ogółu ludności republiki. Reakcją rdzennej ludności były kolejne silne antygruzińskie wystąpienia narodowościowe Abchazów w latach 50., 60. i 70., a najsilniejsze w
1978
i
1979
roku . W lipcu
1989
roku wybuchły zbrojne starcia abchasko-gruzińskie w Suchumi. W
1992
roku do Abchazji wprowadzono gruzińską Gwardię Narodową pod pretekstem ścigania zwolenników obalonego prezydenta Gamsachurdii i ochrony linii kolejowej, co zapoczątkowało wybuch regularnych walk. W lipcu
1992
Abchazja proklamowała niepodległość, co było przyczyną dwuletniej krwawej wojny z Gruzją. W
1994
podpisano w
Moskwie
porozumienie, które znacznie rozszerzyło zakres autonomii abchaskiej w ramach państwa gruzińskiego. Na jego mocy z mandatu
ONZ
w Abchazji stacjonują Kolektywne Siły Pokojowe (złożone wyłącznie z żołnierzy rosyjskich). Ponieważ paszporty wydawane przez Abchazję nie są uznawane w świecie, większość ludności Abchazji (około 80-90%) przyjęła obywatelstwo rosyjskie. W
1998
roku wybuchł kolejny konflikt zbrojny z Gruzją (tzw. wojna sześciodniowa) zakończony zwycięstwem Abchazów. W sierpniu
2008
roku w czasie wojny w Południowej Osetii siły zbrojne Abchazji zdobyły
wąwóz Kodori
i osiągnęły granicę Abchazji z 1921 roku. W sierpniu 2008 po wygranej wojnie nastąpiły masowe demonstracje ludności pod hasłami uznania niepodległej Abchazji, a parlament Abchazji wystąpił z wnioskiem o uznanie niepodległości republiki.
Gospodarka
Obecnie ogólna sytuacja gospodarcza jest lepsza niż w Gruzji (czterokrotnie wyższe pensje), a głównymi gałęziami gospodarki są
turystyka
nad Morzem Czarnym (2 miliony turystów w 2006) oraz rolnictwo (głównie uprawa i eksport owoców cytrusowych). Republice silnego wsparcia udziela diaspora abchaska za granicą (
muhadżirstwo
) oraz
Federacja Rosyjska
wypłacająca swoim obywatelom emerytury i renty oraz udzielająca republice dotacji i skupująca abchaskie towary. Wielu mieszkańców republiki posiadających paszporty rosyjskie pracuje zarobkowo w Rosji. Trwają inwestycje głównie Federacji Rosyjskiej i Turcji, gdzie od XIX wieku żyje silna liczebnie
diaspora
abchaska (
muhadżirstwo
). W związku ze zbliżającymi się Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi w pobliskim
Soczi
, w ostatnich latach nastąpiło zwielokrotnienie inwestycji zagranicznych[].
Rolnictwo
Uprawa winorośli, cytrusów, herbaty, drzewa tungowego i roślin olejkodajnych, hodowla, pszczelarstwo.
Przemysł wydobywczy
Wydobycie węgla kamiennego, rud cynku, ołowiu, miedzi, rtęci i barytu.
Przemysł przetwórczy
Rozwinięty przemysł spożywczy (herbaciany, winiarski, tytoniowy).
Usługi
Ważny ośrodek turystyczny (liczne kąpieliska i uzdrowiska).
Komunikacja
Doliną
Kodori
biegnie Suchumska Droga Wojenna (ze
Stawropola
). Główny port morski i lotniczy w
Suchumi
.
Demografia
W
1897
roku jedyny w carskiej Rosji spis powszechny ludności wykazał, że w dystrykcie Suchumi (zbliżonym terytorialnie do obszaru dzisiejszej Abchazji) językiem abchaskim posługiwało się prawie 60% ogółu ludności.
Rok | Łącznie |
Gruzini
|
Abchazowie
|
Rosjanie
|
Ormianie
|
Grecy
|
---|
1886 | 68 773 | 34 806 | 28 320 | 1 216 | 1 090 | 2 140 |
1926 | 186 004 | 67 494 | 55 918 | 12 553 | 25 677 | 14 045 |
1939 | 311 885 | 91 967 | 56 197 | 60 201 | 49 705 | 34 621 |
1959 | 404 738 | 158 221 | 61 193 | 86 715 | 64 425 | 9 101 |
1970 | 486 959 | 199 596 | 77 276 | 92 889 | 74 850 | 13 114 |
1979 | 486 082 | 213 322 | 83 087 | 79 730 | 73 350 | 13 642 |
1989 | 525 061 | 239 872 | 93 267 | 74 913 | 76 541 | 14 664 |
2003 | 215 972 | 45 953 | 94 606 | 23 420 | 44 870 | 1 486 |
Większe miasta:
Gagra
,
Tkwarczeli
,
Gudauta
,
Picunda
.
Zobacz też
Miasta:
Gulripsz
Przypisy
Linki zewnętrzne