Guru (
dewanagari
गुरु) - w
religiach dharmicznych
przywódca wspólnoty, przewodnik duchowy i nauczyciel, szanowany, a czasem nawet czczony jako wcielenie
bóstwa
.
Hinduizm
Źródłosłów
Pojęcie oryginalnie wywodzące się z
sanskrytu
, dosłownie "ciężki", "ważny", "czcigodny", "przewodnik", "ten który prowadzi z ciemności do światła". Traktat
Gurugita
opisuje cechy, rolę oraz właściwą relację pomiędzy uczniami a guru. Konieczność rozwijania związku z guru trwającego nawet po jego śmierci jako przewodnikiem duchowym podkreśla zarówno
joga
jak i
tantra
oraz wszystkie pozostałe nurty hinduistyczne. Rozwijanie właściwego związku z żyjącym mistrzem-przewodnikiem nazywane jest praktyką gurujogi. Gurugita jak i inne traktaty wymieniają osiem rodzajów guru o coraz wyższych umiejętnościach i coraz bardziej boskiej randze. Stopnie Guruttwa pokrywają się z opisywanymi ośmioma stopniami duchowej realizacji,
oświecenia
czy
wyzwolenia
.
Konieczność nauki od guru pokazuje zarówno traktat Hathajoga-Pradipika jak i Śiwapurana czy Joga-Kundali-Upaniszada. Guru porównywany jest często ze sternikiem łodzi, wysławiany i wielbiony na równi z bogami, do których prowadzi ludzi, ale można też znaleźć ostrzeżenia przed oszustami, którzy nie posiadają oświeconej realizacji oraz ostrzeżenia przed szkodliwością porzucania guru nawet po osiągnięciu wewnętrznych celów i tak zwanej duchowej doskonałości.
Traktat Śiwa Samhita (3.13 i następne) powiada: "Bez wątpienia guru jest naszym ojcem, guru jest naszą matką, guru jest przejawionym Bogiem (
Dewą
- bóstwem, aniołem, Bogiem). Dzięki łasce guru (prasadam) osiągamy wszystko to, co dla nas pomyślane".
Traktat Adwajatarakopaniszada (14 i następne) powiada: "Guru - prawdziwy nauczyciel doskonale zna
Wedy
, czci
Wisznu
, wolny jest od zazdrości, jest czysty, opanował
jogę
, koncentruje się na niej i ma jej naturę".
Traktat Saurapurana (68.11) podaje zgubne
karmiczne
skutki porzucenia guru, od którego przyjęło się inicjacje (święcenia): "Tego, kto opuszcza swego nauczyciela, spotka rychła śmierć, a tego, kto przerywa recytację
mantry
otrzymanej od guru, dotknie ubóstwo (nędza).
Buddyzm
Guru,
mistrz zenu
,
rosi
czy
lama
może być przydatny w rozwoju duchowym, jednak bezkrytyczne traktowanie jego słów i związane z tym uzależnienie od niego, to jedna z wielkich przeszkód na drodze do
oświecenia
. Nawet sam
Budda
twierdził, że każde jego słowo należy "sprawdzać, tak jak złotnik sprawdza jakość kruszcu".
Należy podkreślić, że w kulturze
buddyzmu wadżrajany
nie istnieje możliwość tak zwanego rozwoju duchowego, oświecenia czy wyzwolenia bez przewodnictwa guru - mistrza życia duchowego, wewnętrznego. Wszelkie samotne wysiłki bez prowadzenia przez guru uważa się za chybione, prowadzące do złych stanów ducha lub pomieszania zmysłów. Wobec trudności jaką ludziom Zachodu sprawia akceptacja guru czy ubóstwianie żyjącego mistrza, można przyjąć, że wiele z opisywanych tak zwanych niebezpieczeństw mistycznej ścieżki pochodzi z braku właściwego przewodnictwa duchowego lub z powodu porzucenia czy zmiany guru na innego.
Znaczenia pozareligijne
- W środowisku
informatycznym
"guru" określa osobę najlepiej w okolicy znającą dany temat. Okolica niekoniecznie odnosi się do fizycznej bliskości. Określeniem tym bywa też nazywany główny administrator sieci w dużych instytucjach, posiadający wszystkie możliwe uprawnienia.
- Zawieszenie się systemu
AmigaOS
zostało przez jego autorów nazwane
Guru Meditation
(i taki też napis pojawia się w systemowym komunikacie).