Kwas karminowy |
|
|
Ogólne informacje |
Nomenklatura systematyczna (
IUPAC
): |
kwas 3,5,6,8-tetrahydroksy-1-metylo-9,10-diokso-7-((3R,4R,5S,6R)-3,4,5-trihydroksy-6-(hydroksymetylo)tetrahydro-2H-pyran-2-ylo)-9,10-dihydroantraceno-2-karboksylowy lub kwas 7-α-D-glukopiranozylo-9,10-dihydro-3,5,6,8-tetrahydroksy-1-metylo-9,10-dioksoantracenokarboksylowy |
Inne nazwy | E120, koszenila, karmina
C.I.
75470, czerwień naturalna 4 |
Wzór sumaryczny | C22H20O13 |
SMILES
| CC1=C2C(=CC(=C1C(=O)O)O)C(=O)C3= C(C2=O)C(=C(C(=C3O)O)C4[C@@H]([C@H]([C@@H]([C@H](O4)CO)O)O)O)O |
Masa molowa
| 492,39
g
/
mol
|
Wygląd | czerwony lub ciemnoczerwony proszek |
Identyfikacja |
Numer CAS
|
1260-17-9
|
PubChem
| 9807916[1] |
|
Niebezpieczeństwa |
MSDS
|
Zewnętrzne dane MSDS
|
Zagrożenia wg MSDS |
|
Zwroty ryzyka
| brak zwrotów R |
Zwroty bezpieczeństwa
| brak zwrotów S |
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
|
Kwas karminowy, koszenila, karmina (
E120
) – naturalny ciemnoczerwony
barwnik
pozyskiwany z wysuszonych, zmielonych
owadów
, zwanych czerwcami kaktusowymi (Dactylopius coccus), żyjących w
Meksyku
. Od
starożytności
aż po
XVI wiek
uzyskiwano go także z
czerwców polskich
(Porphyrophora polonica). Jest jednym z nielicznych rozpuszczalnych w wodzie naturalnych barwników, które nie ulegają
degradacji
z upływem czasu. Jest najbardziej odporny na działanie światła, podwyższonej temperatury i
utlenianie
spośród wszystkich naturalnych barwników, a nawet bardziej trwały niż niektóre
barwniki syntetyczne
. Większość konsumentów nie jest świadoma, że koszenila pochodzi z owadów, przez co jest nieodpowiednia dla
wegetarian
oraz
wegan
. Jej stosowanie jest obecnie zakazane w niektórych krajach i religiach.
Ekstrakt koszenili to ciemnoczerwony płyn, a po wysuszeniu - proszek. Produkt handlowy barwnika występuje w połączeniu z
kationami
amonu
, wapnia, sodu i potasu, pojedynczo lub w kombinacjach. Może także zawierać materiał
białkowy
pochodzący z innych
owadów
.
Jeden
kilogram
koszenili uzyskuje się z około 155 tys. owadów[3].
Dopuszczalne dzienne spożycie
wynosi 5
mg/kg
masy ciała.
Historia[3]
Początki stosowania koszenili jako barwnika sięgają cywilizacji
Azteków
i
Majów
. Już w tamtych czasach miała ona olbrzymią wartość handlową. Była towarem luksusowym, coroczne
daniny
eksportowano
z poszczególnych miast do
Tenochtitlán
- stolicy państwa Azteków. Do
Europy
sprowadzili ją
hiszpańscy
konkwistadorzy
, podczas podbojów
Ameryki Centralnej
. Na
Starym Kontynencie
szybko doceniono jej wartość, gdyż była lepsza od używanych wówczas, europejskich barwników. Stała się jednym z popularniejszych (a zarazem droższych) barwników w Europie. Jej wartość na
giełdach towarowych
(podobnie jak wartość
szafranu
) była porównywalna ze
złotem
. Znalazła zastosowanie w barwieniu
tkanin
i
kosmetyków
, rzadziej żywności. Koszenilą barwiono m.in. szaty
kardynałów
rzymskich
oraz
kurtki
żołnierzy
armii brytyjskiej
. Ciekawostką jest, iż większość Europejczyków w owych czasach nie znała pochodzenia tego barwnika, więc amerykańscy kolonizatorzy sprowadzali go ze Starego Kontynentu, zamiast prosto z
Meksyku
(co byłoby dla nich tańsze).
Import
koszenili zza
oceanu
był kosztowny, toteż w
XIX wieku
owady sprowadzono na
Wyspy Kanaryjskie
(gdzie były dla nich odpowiednie warunki) i rozpoczęto ich masową
hodowlę
. Spowodowało to upadek meksykańskiego monopolu na barwnik. Źródła podają, że w
1868
wyeksportowano z Wysp Kanaryjskich do Europy aż 6
milionów
funtów
koszenili! (ilość ta odpowiada około 420
miliardom
owadów!). Przyczyną tak masowej produkcji mógł być fakt, iż poza zastosowaniami
tekstylnymi
, w owym czasie zaczęto jej używać także do barwienia żywności, min.: wypieków,
herbatników
,
deserów
, przetworów
mięsnych
i
owocowych
,
ryb
,
gumy do żucia
, a także pastylek i kropli
przeciwkaszlowych
. Koszenila stała się także głównym składnikiem
różu kosmetycznego
(była to nowość w tamtych czasach).
W połowie
XIX wieku
zapotrzebowanie na koszenilę gwałtownie zmalało, a w
XX wieku
handel tym barwnikiem prawie całkowicie ustał. Przyczyną było wynalezienie syntetycznych barwników (w tym czerwieni alizarynowej). Dziś koszenila jest znów wartościowym towarem, ponieważ wielu
producentów
woli stosować naturalne barwniki, które cieszą się większym zaufaniem wśród
konsumentów
, niż barwniki syntetyczne.
Produkcja[3]
Czerwce do produkcji koszenili zabija się przez wystawienie na działanie wysokiej
temperatury
. Można to robić na wiele sposobów (np. zanurzenie w gorącej
wodzie
, wystawienie na działanie
światła słonecznego
,
pary wodnej
czy podwyższonej temperatury w
cieplarce
), uzyskując w ten sposób różną barwę produktu. Inaczej wyglądała produkcja tego barwnika w
Polsce
. Polska koszenila stosowana była na szeroką skalę w przemyśle tekstylnym do połowy
XIX wieku
. Wytwarzano ją z innego gatunku owadów -
czerwców polskich
(Porphyrophora polonica).
Zastosowanie[4]
Obecnie koszenila jest wciąż szeroko stosowana w przemyśle kosmetycznym do barwienia m.in:
cieni do powiek
,
szamponów
i
tuszów do rzęs
, ale jej zastosowania nie kończą się na kosmetykach. Koszenilą barwi się także
napoje alkoholowe
,
sosy
(głównie sos jabłkowy),
owocowe
nadzienia do
ciast
,
mięsa
, wypieki,
jogurty
i
polewy
.
Działanie niepożądane[4]
Zanieczyszczenia zawarte w ekstrakcie koszenili mogą powodować
wstrząs anafilaktyczny
(możliwe zagrożenie życia!), a także
katar sienny
oraz
pokrzywkę
. Powinny jej unikać osoby uczulone na
salicylany
, jak również
astmatycy
.
Przypisy
- ↑
Kwas karminowy – podsumowanie
(
ang.
). PubChem Public Chemical Database.
- ↑ 2,0 2,1
MSDS Merck
(
niem.
).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Food-Info.net:
Koszenila, Karmin, Kwas karminowy (E120)
. [dostęp 2010-09-05].
- ↑ 4,0 4,1 Bill Statham: E213: Tabele dodatków i składników chemicznych. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2006, s. 336. .
Bibliografia